Тиниқ ва тиниқ бўлмаган суюқликларнинг кинематик қовушқоқлигининг стандарт усули ва динамик қовушқоқлигини

А2.1 жадвал. Термометрлар учун умумий техник талаблар 
 
Сувга тушиб туриши
Умумий 
Шкаладаги белгилар: 
Кичик бўлинмалар
°С 
0.05 
Ҳар бир штрих орасидаги масофа
°С 
0.1 ва 0.5 
Ҳар бир рақам орасидаги масофа
°С
1 
Чизиқларнинг максимал кенглиги
мм 
0.10 
Ҳароратни ўлчашдаги хато, макс.
°С 
0.1 

---

Кенгайтириш камераси: 
Иситишга рухсат этилади°С 
105: 90 gacha; 120: 90 va 95 
orasida; 130: 95 va 105 
orasida; 170: 105 dan ortiq 
Умумий узунлиги
мм 
300-310 
Стержиннинг ташқи диаметри 
мм 
6.0-8.0 
Шиша идиш узунлиги 
мм 
45-55 
Шиша идишининг ташқи диаметри 
мм 
стержин диаметридан катта эмас 
Ўлчов узунлиги 
мм 
40-90 
А2.2.2 Шишали суюқлик термометрларини сақлаш ва ишлатиш вақтида унинг 
ўлчамлари ўзгариши мумкин, шунинг учун уларни мунтазам калибровка қилиш 
керак.Лабораторияда қайта калибрлаш музлаш нуқтасини калибрлашни амалга ошириш 
энг қулайдир ва ўлчовнинг барча асосий ўзгаришлари музлаш нуқтасини ўзгартириш 
орқали ўзгартирилади. 
А2.2.2.1 Шишали суюқлик термометрлари учун музлаш нуқтасини ҳар олти ойда бир 
марта текшириш тавсия этилади (NIST GMP 11 га қаранг), аммо янги термометрларга 
дастлабки 6 ойда ҳар ой калибрлашни бажариш тавсия этилади.Музлаш нуқтасида бир ёки 
бир нечта бўлинишларнинг ҳосил бўлиши, термометрнинг ҳаддан ташқари қизиб кетиши 
ёки зарарланиши мумкин ва бу қайта калибрлашни талаб қилиши мумкинлигини 
англатади.Бундай термометрларни текширишгача ёки қайта калибрлангунга қадар 
фойдаланманг. Агар, рухсат этилган ьўлса термометрнинг айни модели учун белгиланган
аниқликни (NIST 819 нинг махсус нашрига қаранг) таъминлаш учун термометрни тўлиқ 
қайта калибрлаш керак.Музлаш нуқтасини тузатиш (поправка) даги ҳар қандай ўзгариш 
дастлабки калибрлаш протоколидаги бошқа тузатишларга қўшилиши керак. 
А2.2 жадвал. Термометрларнинг мувофиқлиги 
Термометр № 
температураси 
°С 
°F 
ASTM 132C, IP 102C
150 
ASTM 110C, F/IP 93C
135 
275 
ASTM 121C/IP 32C
98.9 
210 
100 
212 
ASTM 129C, F/IP 36C 
93.3 
200 
ASTM 48C, F/IP 90C
82.2 
180 
IP 100C
80 
ASTM 47C, F/IP 35C
60 
140 
ASTM 29C, F/IP 34C
54.4 
130 
ASTM 46C F/IP 66C
50 
122 
ASTM 120C/IP 92C
40 
ASTM 28C, F/IP 31C
37.8 
100 
ASTM 118C, F
30 
86 
ASTM 45C, F/IP 30C
25 
77 
ASTM 44C, F/IP 29C
20 
68 

---

ASTM 128C, F/IP 33C 
0 
32 
ASTM 72C, F/IP 67C
-17.8
0 
ASTM 127C/IP 99C
-20 
-4 
ASTM 126C, F/IP 71C
-26.1
-20 
ASTM 73C, F/IP 68C
-40 
-40 
ASTM 74C, F/IP 69C
-53.9
-65 
А2.2.2.2 Агар бошқа ҳароратни ўлчаш асбоблариишлатилса, ишлаб чиқарувчининг 
кўрсатмаларига мувофиқ камида 12 ойда бир марта қайта калибрлашни талаб 
қилади.Барча калибрлаш ёзувлари сақланади. 
А2.2.3 Музлаш нуқтасида шишали суюқлик термометрларни қайта калибрлаш тартиби. 
А2.2.3.1 Агар калибрлаш сертификатида акс эттирилмаган бўлса, калибрланган 
кинематик қовушқоқлик термометрларининг қайта калибрлашида музлаш нуқтасини 
аниқлашни камида 3 минут давомида синов ҳароратига етиши ва 60 дақиқадан сўнг 
музлаш нуқтасини аниқлаши керак бўлади.
А2.2.3.2 Дистилланган ёки тоза сувдан тайёрланган муз бўлакларини танланади. Хира 
ёки нуқсонли муз бўлакларни олиб ташланг.Музни дистилланган сув билан ювиб ташланг 
ва қўлларингиз ёки бошқа кимёвий тоза бўлмаган нарсалар билан тўғридан-тўғри 
теккизмасдан музни майда бўлакларга бўлинг, Dewarколбасини муз билан тўлдиринг ва 
шуга ҳосил қилиш учун этарли миқдорда сув қўшинг, лекин муз парчалари сузмасин.Муз 
эрийди, 
сувнинг 
бир 
қисми 
тўкилади 
ва 
майдаланган 
муз 
бўлаклари 
қўшилади.Термометрни ботиринг, унинг стержни атрофига музни тўпланг, шунда 
термометр 0°С белгисидан тахминан битта чизиқ чуқурлигига ботирилади. 
А2.2.3.3 Камида 3 дақиқадан сўнг, кузатувлар давомида термометрни бир неча марта 
тўғри бурчак остида енгилгина тебрантиринг. 1 дақиқада давомида амалга оширилган 
кетма-кет натижалар 0,005 °С оралиғида бўлиши керак.
А2.2.3.4 Музлаш нуқтаси ёзиб олинг ва ўқилаётган ўртача қийматга асосланиб, бу 
ҳароратда тузатиш (поправка) термометрини аниқланг.Агар тузатиш аввалги 
калибрлашнинг мос келадиган тузатилишидан юқори ёки паст бўлса, ушбу тузатишни 
бошқа барча ҳароратларда бир хил қиймат билан ўзгартиринг. 
А2.2.3.5 Процедура давомида қуйидаги шартлар қўлланилади: 
1. Термометр тик туриши керак. 
2. Термометр кўрсаткичлари параллаксни бартараф этиш учун тахминан беш марта 
катта оптика ёрдамида текширилади. 
3. Сувнинг музлаш нуқтаси 0,005 С га қадар аниқлик билан ифодаланади. 
А2.2.4Ишлатилаётганда, яъни таҳлил вақтида термометрни калибрланган ҳолатдагидек 
бир хил чуқурликка жойлаштиринг.Масалан, агар шишали суюқлик термометри 
одатдагидек сувга ботган холда калибрланган бўлса, у симоб устунининг юқори қисмига 
ботирилиши керак ва қолган қисми ва юқори қисмдаги кенгайган жойи хона ҳароратида 
ва босимида қолиши керак.Амалда, бу симоб устунининг юқори қисми ўлчовнинг 
ҳарорати ўлчанадиган муҳит юзасидан ўлчовнинг тўртта бўлинмасига тенг бўлган 
узунликда бўлиши керак деган маънони англатади. 
А2.2.4.1 Ушбу шарт бажарилмаса, қўшимча тузатиш талаб қилиниши мумкин.

---