Tiristorni o’rganish (Silicon-controlled rectifier

Tiristor volt-amper tavsifnomasi 
Yuqoridagi p
1
-qatlam anod, pastki n
1
qatlam – katod, n
2
– qatlam 
boshqaruvchi elektrod yoki baza deb ataladi.Tashqi kuchlanish tiristor anodi 
bilan katodi orasiga beriladi. Manbaning musbat qutbi anodga, manfiy qutbi esa 
katodga ulanadi. Bunda kuchlanishning kichik qiymatlarida J
1
va J
3
p- n o’tishlar 
to’g’ri, J
2 
p- n o’tish esa teskari yo’nalishda ulangan bo’ladi. Shuning uchun 
tashqi kuchlanishni to’liq J
2
p- n o’tishga qo’yilgan deb qarash mumkin. U berk 
bo’lgani uchun tiristordan o’tadigan tok juda kichik bo’ladi. Tiristorning 
qarshiligi ana shu berk J
2 
o’tish qarshiligi bilan aniqlanadi. Tiristorni npn va pnp 
o’tishli ikkita tranzistor deyish mumkin, Boshqaruv elektrodiga musbat 
kuchlanish berilganda npn va pnp tarnzistorlar bazalari ochiladi va tiristor tok 
o’tkaza boshlaydi. Ammo musbat ochish signali tiristorni berkita olmaydi, 
buning uchun kirish tokini kamaytirish yoki teskari kuchlanish berish talab 
qilinadi.
9.1-rasm.Tiristor tuzilishi va shartli belgisi 
 
Boshqaruv elektrodi va anodga, katodga nisbatan musbat kuchlanish 
berilganda J1 va J2 o’tishlar to’g’ri o’tishda ochiladi, J2 o’tish teskari 
yo’nalishda ulanadi va tok faqat anod katod yo’nalishida oqadi. Bu paytda 
tiristor boshqaruv electrodiga keluvchi potensial ishorasi musbat va qiymati 
VAK dan katta bo’lsa, J2 teskari o’tish tok o’tkazadi. Bu ko’chkisimon o’tish 

---

(teshilish) deb atalib, VBC – to’g’ri o’tish kuchlanishi deyiladi.
Qolgan J1 va J3 o’tishlar to’g’ri yo’nalishda ochiq bo’lgani uchun kichik 
tok ham barcha o’tishlarni ocha oladi.
Quyidagi jadvalda barcha holatlar keltirilgan. 
To’g’ri o’tish 
,
Teskari o’tish 
,
Tiristor 
o’tkazish 
holati 
To’gri uzish-o’chilish (Off) 
Teskari 
uzish 
– 
o’chilish(Off) 
Teshilish 
kuchlanishi 
(To’g’ri 
teshilish 
kuchlanishi) 
(Teskari teshilish 
kuchlanishi) 
Anod toki odatda tashqi iste’molchi toki bilan chegaralangan bo’ladi. 
Ammo bu tok tiristor mo’ljallangan tokidan katta bo’lmasligi kerak. Quyida 
tiristor volt-amper tavsifnomasi keltirilgan 
9.2-rasm. Tiristor volt-amper tavsifnomsi