Tizimli risk va uni aniqlash indikatorlari

Kamchiliklar
Afzalliklar
Statistik ma'lumotlarni to'plashda yo'qotishlar kuzatilishi; Stress sharoitida banklar chiziqli harakatlanmasligi (har bir bank o'zgacha reaktsiya ko'rsatishi).	Nazorat organiga murakkab tizimli modellarni ishlab chiqishi uchun moliyaviy institularda to'plangan riskning kontsentrasiyasi va ko'lami haqida dastlabki ma'lumot berishi.

2. Tizimli riskni erta aniqlash indikatorlari. Ushbu usulning mohiyati tizimdagi risk darajasini taqriban aniqlaydigan iqtisodiy indikatorlar aniqlagan chegaraviy qiymatdan yuqori bo'lgan davrlarni aniqlaydi va bu inqiroz boshlanishiga xabar vazifasini bajaradi. Inqiroz bo'yicha erta xabar berish tizimiga misol tariqasida xalqaro valyuta fondi tomonidan qo'llaniladigan moliyaviy barqarorlik ko'rsatkichlari majmuini keltirsa bo'ladi.54 ushbu tizim ikkita indikatorlar guruhiga bo'linadi:

1. CAMELS 55 indekatorlari moliyaviy inqirozning mikroiqtisodiy tarkibini xarakterlaydi. U asosiy kapital darajasi, aktivlar sifati, boshqaruvning ishonchliligi, foydalilik, likvidlilik va bozor riskiga ta'sirchanlik kabi ko'rsatkichlardan tarkib topadi.
2. Makroiqtisodiy indikatorlar. Ularga iqtisodiy o'sish sur'ati, to'lov balansi holati, inflyasiya darajasi, foiz stavkasi va valyuta kursi kabi makroiqtisodiy ko'rsatkichlar kiradi.
Erta xabar berish indekatorlari usuli bo'yicha tanqidlar shundan iboratki, ular inqirozdan keyingi siljishlar ta'sirini, ya'ni inqiroz boshlanganidan keyingi ko'rsatkichlar o'zgarishini inobatga olmaydi. 56 shuningdek hech bir kafolat yo'qki oldingi yil qayd qilingan qonuniyatlar kelgusi yilda ham o'z kuchida qolishiga.
3. VaR(Value at Risk)ga57 asoslangan hisoblash uslubiyoti. 1990-yillar yarmidan to hozirgi kunga qadar yirik xalqaro banklar va regulyatorlar boshchiligida deyarli barcha moliyaviy institutlar risk metrikasi58 sifatida VaR (Value at Risk – riskning qiymatdagi o'lchovi, risk ostidagi qiymat yoki riskning qiymati)dan foydalanishadi. Varning bunday umumqabul qilinishi ko'plab munozaralarga sabab bo'ldi. Aksar olimlar metrika subadditiv bo'lmagani, ya'ni divesifikasiya printsiplariga va bundan kelib chiqib zamonaviy portfel nazariyasi asoslariga teskari bo'lishi sababli, unga qarshi chiqishdi. (munozara bo'yicha ma'lumotni Szegö (2004) ilmiy ishida ko'rsa bo'ladi)
VaR ko'rsatkichi ma'lum shartlar ostida Tvaqt oralig'ida investorning maksimal yo'qotishlarini ifodalaydi. 59 rasman bu ko'rsatkich t davr uchun va berilgan α aniqlik darajasi bilan ma'lum aktiv yoki aktivlar portfeliga egalik qilishdan kutilayotgan maksimal yo'qotishlar VaR qiymatidan oshmaslik ehtimolligi α-ga teng bo'lgan qiymatni baholaydi. Boshqacha aytganda, α ehtimollik bilan Vt aktiv (portfel) qiymatit vaqtda o'zining V0 dastlabki qiymatidan [0; t] davr oralig'ida Vardan ortmaydigan qiymatga og'maydi:
𝑝⁽𝑉_𝑡 − 𝑉₀ < 𝑉𝑎𝑅⁾ = 𝛼
Agar, ehtimollik 𝑉𝑎𝑅 dan ortiq holda zarar ko'rish ehtimolligi 1–𝛼 gateng bo'ladi:
𝑝⁽𝑉_𝑡 − 𝑉₀ > 𝑉𝑎𝑅⁾ = 1 − 𝛼
E'tibor qilsak, matematik nuqtai nazardan VaR ko'rsatkichi α tartibdagi tasodifiy ifoda taqsimotining kvantili hisoblanadi.Umumiy holatda F(x) uzluksiz taqsimot funktsiyasiga ega tasodifiy Xning α tartibdagi kvantili (quantil) deb X < u∝ni qanoatlantiradigan shunday u∝ qiymatki, u uchun hodisaning ehtimolligi 𝛼 ga teng bo'ladi:
F⁽u_∝⁾ = p⁽X < u_α⁾ = α
Quyidagi jadvalda o'rta qiymatdan chetlanish ehtimolliklariga mos keluvchi, standart chetlanishlar sonda ifodalangan normal taqsimot kvantillari keltirilgan.
Normal taqsimot kvantillari