To sh k ent te m ir y o ‘l m u h a n d is L a r iin s t it u t I 4 A. E. O d IL x o ‘jayev qurilish materiallari 5340200 «Bino va inshootlar qurilishi»

Konvertor usuli. 
Bunda po'lat olish suyuqlangan cho‘yanga siqilgan 
havo purkab qo ‘shilmalarni shlakka o ‘tkazishdan iborat. Konvertor 
noksimon shaklda bo‘lib, ichiga olovbardosh material qoplangan po‘lat 
idishdir (10.8-rasm). Konvertorga yuborilgan kislorod bilan boyitilgan 
havo ta’sirida temiming chala oksidi FeO hosil bo‘ladi. Kislorod kremniy, 
marganes, fosfor oksidlari bilan reaksiyaga kirishib oksidlar hosil qiladi. 
Bu oksidlar shlakka o ‘tadi yoki kuyib ketadi, FeO esa softemirgacha 
tiklanadi.
Bu usulda temir olish jarayoni 15-30 min. davom etadi. Zamonaviy 
konvertor sig‘imi 600 tonna va bu usulda po‘lat olish yuqori unumli 
va tejamlidir. Bu usulning kamchiligiga po‘lat tarkibiga pufakchalar 
kirib qolishi hisoblanadi. Konvertor po‘latidan profillar, listlar, simlar 
tayyorlanadi va qurilishda ishlatiladi.
147

---

10.8-rasm . K on vertor sxem asi.
1. aylanadigan noksimon idish; 2. futerovka; 3. havo beriladigan furm 
teshik; 4. burish mexanizmi.
M arten usuli. 
Marten usulida cho‘yan temir rudasi yoki metallolom 
(ikkilamchi xomashyo) bilan birga maxsus pechlarda yoqilg‘i gaz va 
kislorod aralashmasini purkab olinadi. Bu jarayon natijasida 4-8 soat 
davomida avval temirning chala oksidi hosil boMadi va sof temirgacha 
tiklanadi. Marten pechi ishchi kamerasi gorizontal boMib, 1000 tonna 
sigMmga ega. Pechning ichki qismi olovbardosh gMsht bilan qoplanadi 
(10.9-rasm).
PoMatni bu usulda eritish jarayonida ferroxrom, ferrovanadiy va 
boshqa qo‘shimchalar kiritib, legirlangan poMat olinadi. PoMat eritmasi 
kovsh vositasida poMat va cho‘yandan tayyorlangan maxsus qoliplarga 
quyiladi. Marten poMatidan konstruksiyalar va armaturalar tayyorlanadi.

---