To sh k ent te m ir y o ‘l m u h a n d is L a r iin s t it u t I 4 A. E. O d IL x o ‘jayev qurilish materiallari 5340200 «Bino va inshootlar qurilishi»

237

---

14.18-rasm . A sbest-m ato.
Sovelit massa bo‘yicha 85 foiz dolomit (C aC 03 M gS03) va 15 foiz 
asbest aralashmasi asosida olinadi. Sovelit asosida uzunligi 500 mm., eni 
170, 250, 500 mm., qalinligi 40-75 mm li plitalar, segmentlar va uzunligi 
500 mm., ichki diametri 5 7 ^ 2 6 mm., qalinligi 40-80 mm. yarim silindr 
tayyorlanadi.
14.19-rasm. Sovelit plita.
Sovelit kukuni suvda qorilib, izolyatsiyalanadigan yuzaga surtilishi 
mumkin. Sovelit buyumlarning turg‘un holatdagi o ‘rtacha zichligi 400 
kg/m3 gacha, issiqlik o ‘tkazuvchanligi 0,083 W/(m.°C) gacha boMadi. 
Sovelit buyumlar sanoat va texnologik asbob-uskunalar, truboprovodlar 
yuzasini ishchi harorat 500°S gacha boMganda termoizolyatsiyalash uchun 
ishlatiladi.
238

---

A sb est-m in eral to la li m astik alar 
- noorganik bogMovchilar 
asosida suv qo‘shib tayyorlanadi. Ular sanoat asbob-uskunalari va 
truboprovodlaming issiqlik izolyatsiyasi uchun ishlatiladi.
M ineral paxtali q orishm a 
- mineral paxta, asbest, giltuproq 
va portlandseinent asosida olinadi. Bu izolyatsiya m aterialining 
quruq h o latdag rb ‘rtacha zichligi 400 kg/m3, issiqlik o ‘tkazuvchanlik 
koeffitsiyenti 0,28 W/(m.°C) gacha boMadi.
14.8. Akustik materiallar
Hozirgi kunda shahar va boshqa aholi yashaydigan joylarda shovqin 
darajasi ortib bormoqda. Sershovqinlik inson asab sistem asining 
kasallanishiga olib keladi. Shovqinlarning inson organizmiga zararini 
kamaytirish asosiy sotsial masalalardan hisoblanadi. Inson qulogM 16- 
20000 Hz chastotali tovushlarni qabul qiladi, 1500-3000 Hz chastotali 
tovushlar esa hayajon bilan eshitiladi.
Havodagi shovqinlar asosan shamolning turli predmetlarga urilishidan 
hosil boMadi. Hosil boMgan shovqin binolar to ‘siq konstruksiyalariga 
urilib, xona ichida turli chastotadagi shovqinlarni vujudga keltiradi. 
Shovqin xonalardagi devor qoplamalari va boshqa predmetga yutiladi yoki 
qaytariladi. Zarbiy shovqinlar to‘siq konstruksiyalarida tebranish, titratish, 
zarb bilan urilish (kuchli shamol ta’sirida) va shu kabilar ta’sirida hosil 
boMadi va tarqaladi.