To sh k ent te m ir y o ‘l m u h a n d is L a r iin s t it u t I 4 A. E. O d IL x o ‘jayev qurilish materiallari 5340200 «Bino va inshootlar qurilishi»

14.8.1. Tovush yutuvchi materiallar
Tovush yutuvchi materiallar va buyumlar kinokonsert zallari, auditori- 
yalar, tele va radiostudiya xonalarida maxsus akustik sharoit yaratish, usku- 
nalar shovqinini kamaytirish maqsadida tovush yutuvchi konstruksiyalar 
tayyorlashda ishlatiladi.
Materiallaming tovush yutish xususiyati 
t
- tovush yutish koeffltsiyenti 
bilan baholanadi. Tovush yutish koeffltsiyenti material yuzasi orqali yutil-
240

---

gan, ya’ni qaytarilmagan tovush energiyasini £ w vaqt birligida materialga 
to‘g ‘ri keladigan tovush energiyasi umumiy miqdoriga Eimh nisbati bilan 
oMchanadi,
т = Е / E .
yum 
lush
i
Bir jinsli tovusfe-yutuvchi (g ‘ovak) materialda tovush energiyasi 
qovushqoq ishqalanish natijasida energiyasini yo‘qotish, g ‘ovak devorlari 
va havo o ‘rtasidagi issiqlik almashinuvi, ideal boMmagan elastik skeletda 
hosil boMadigan relaksatsiya jarayonlari tufayli yutiladi. Tovush yutish 
koeffitsiyentini maxsus kamera yoki interferometr asbobi yordamida 
aniqlanadi.
Tovush yutish koeffitsiyenti tovush tutish burchagi chastotasiga 
bogMiq boMadi. Materialning tovush yutishi g‘ovak strukturasiga bogMiq 
bolib, g ‘ovaklikning hajmi strukturasi (tutashganligi) katta ahamiyatga 
ega. Ular ochiq g ‘ovakli, rivojlangan tarmoqli, tutashgan g ‘ovakli, 
optimal oMcbami 0 , 1 - 1 mm. holda ishlab chiqarililadi. Yirik g‘ovaklar 
past chastotali tovushlarni yutadi. Tovush yutuvchi materiallar chastota 
diapazonlarida tovush yutish koeffitsiyenti bo‘yicha klasslarga boMinadi: 
birinchi klass - 0,8 dan yuqori, ikkinchisi - 0,8 dan 0,4 gacha va uchinchi 
klass - 0,4 dan 0,2 gacha.
Samarali tovush yutuvchi m ateriallarga mineral va shisha tolali 
plitalar, gips asosidagi buyumlar misol boMadi.