To sh k ent te m ir y o ‘l m u h a n d is L a r iin s t it u t I 4 A. E. O d IL x o ‘jayev qurilish materiallari 5340200 «Bino va inshootlar qurilishi»

7.5-rasm. Yopmalarning segmentli (a) va qiya kergisiz 
(b) temirbeton fermalar.
Sanoat binolarida qavatlararo va tombop plitalar hamda panellar jamo­
at binolari qurilishida ishlatiladigan kabi konstruksiyalar ishlatiladi. 0 ‘rta 
qator ustunlar qo‘yish imkoniyati bo‘Imagan sanoat bino va inshootlarda, 
sport komplekslari va shu kabilar bino tomlarini yopishda qobiq havoyi 
konstruksiyalardan foydalaniladi.
Q obiq konstruksiyalarda ikki y o ‘nalish bo‘yicha qobiqlar va 
kuchaytirish maqsadida uzunasi bo‘ylab maxsus qobirg‘achalar muayyan 
m asofalarda hosil qilinadi, uning massasini kamaytirish uchun yopma 
qismi armosementdan tayyorlanadi.
Transport qurilishida temirbeton temir yo‘lIar, avtomobil yo‘llari va 
aerodromlar barpo etishda ishlatiladi. Temiryo11, metropoliten va avtomobil 
y o ‘llari qurilishida ko‘prik konstruksiyalari, shpallar, elektr uzatish 
tarm oq-larining tayanchlari, katta diametrdagi quvurlar, akveduklar, 
tubinglar va boshqa temirbeton va konstruksiyalar ishlatiladi. Bu tizimda 
M300 - M500 og‘ir betonlar qo‘llaniladi. Temirbeton konstruksiyalami 
tayyorlashda ster-jenli yoki o ‘rilgan yuqori mustahkamlikdagi po‘lat 
armaturalar aw aldan ta-ranglangan holda ishlatiladi. Avtomobil yoMlari 
va aerodromlar qurilishida yuqori mustahkamlikdagi temirbeton qoplama 
plitalar, bordurlar va trotuar plitalari ishlatiladi.
a
7.2.3. Injenerlik inshootlari uchun buyumlar
104

---

Qishloq xo‘jalik inshootlari - silos chuqurlari, minoralar, uzumzor ta- 
yanchlari, molxona maxsus buyumlari, issiqxona karkaslari M200-M300 
betonlardan tayyorlanadi.
Gidrotexnik inshootlar qurilishida temirbeton plitalar, to‘sinlar, 
qobiqlar, yuqori diametfdagi quvurlar, svaylar va shu kabilar ishlatiladi. 
Ular M 200-M 500 o g ^ ^ b eto n d a n arm aturalangan holda ishlatiladi. 
Konstruksiyalarga suv o ‘tkazmaslik va sovuqqa chidamlilik bo‘yicha 
yuqori talablar qo‘yiladi.
Gidromelioratsiya qurilishida temirbetondan suv ta’rmoqi va kollektor 
tizimi quvurlari, yig‘ma quduq, kanal qoplama plitalari, sug‘orish lotoklari 
va shu kabilar tayyorlanadi. Bosimsiz quvurlar kanalizatsiya va kollektor 
tarmoqlarida ishlatiladi, diametri 300-1200 mm. Ular M300 betondan 
tayyorlanadi hamda suv o ‘tkazmaslik va korroziyaga chidamlilik talablari 
qo‘yiladi. Yuqori bosimda (W 6-W 12) ishlaydigan quvurlar avvaldan 
taranglangan armaturalar va to ‘rlar bilan armaturalanadi. Ular yuqori 
bosim ostida ishlaydigan suv uzatish tizimlari ishlatiladi.