To sh k ent te m ir y o ‘l m u h a n d is L a r iin s t it u t I 4 A. E. O d IL x o ‘jayev qurilish materiallari 5340200 «Bino va inshootlar qurilishi»

7.2-rasm. Ustunga moMjallangan poydevor
Sanoat b inosi k ark aslari 
- uchun temirbeton ustunlar, kranosti 
to‘sinlari, torn to‘sinlari, fermalar va arkalar ishlatiladi.
Sanoat binolari ustunlari yaxlit va panjarali, bir hamda ikki konsolli 
turlarda M200-M500 og‘ir va yengillashtirilgan betonlardan ishlab chiqari­
ladi. Ustunning balandligi bino balandligiga mos, ko‘ndalang kesimining 
o ‘lchamlari 300x300 dan 400x600 mm. va undan ortiq kvadrat, to‘g ‘ri 
burchak va tavr shaklida tayyortanadi (7.3-rasm).
0
f
1
Й
J
L
1
ь
J -
I 
[
□
[
□
[
. =
С
-
=
7.3-rasm. Bir va ikki tarm oqli temirbeton 
ustunlar.
a) bir konsolli; b) ikki konsolli.
102

---

Kranosti to‘sinlari va konstruksion to‘sinlar tayanishi uchun chetki 
qator ustunlari bitta konsolli, o ‘rta qatordagi ustunlar ikkita konsolli 
ishlab chiqariladi. Ustunlar aw aldan taranglangan armatura va armatura 
karkaslari bilan armaturalangan bo‘ladi.
Kranosti tem irbeton to ‘sinlari armaturasi a w a ld an taranglangan 
M 400-M 500 b e to n d ^ is h la b chiqariladi. To‘sin tavr kesimli bolib, 
uzunligi ustunlar orasidagi masofalarga bog‘liq bo‘ladi.
Tombop to ‘sinlar bir va ikki nishabli, ko‘ndalang kesimi to ‘g ‘ri 
burchak, tavr va q o ‘shtavr shaklida tayyorlanadi. To‘sinlar ishlab 
chiqarishda M400-M500 og‘ir va yengil beton ishlatiladi. Ular sterjenli 
yoki o ‘rilgan aw aldan taranglangan armaturalar bilan armaturalanadi. 
To'sinlar uzunligi 6, 9, 12 va 18 m. (7.4-rasm).
a
7.4-rasm. Temirbeton to‘sin la r.
a) bir nishabli; b) ikki nishabli; d) segmentli
Temirbeton fermalar tayanchlar orasidagi masofa 12, 18 va 24 m. 
bo‘lganda tomlami ko‘tarib turishga mo‘ljallangan. M400-M600 markali 
og‘ir va yengil betonlardan armaturasi aw aldan taranglangan holda ishlab 
chiqariladi. Fermalarning kesimlari trapetsiya, uchburchak yoki egri 
chiziqli segment shaklida bo‘ladi (7.5-rasm).
Temirbeton arkalar bilan tayanchlar orasidagi masofa 100 m. va 
undan ortiq bo‘lgan sanoat binolari tomi yopiladi. Arkalar yaxlit yoki 
panjarasimon devorli yasaladi va ikkita yarim arkadan yig‘iladi.
Sanoat binolari isitilmaydigan va isitiladigan turlarga bo‘linadi. Isitil- 
maydigan binolaming devor panallari uzunligi 6-12 m. va eni 1,2-1,5 m. 
yassi hamda qobirg'ali plitalar ko‘rinishida og‘ir, yengil va yacheykali 
betonlar asosida tayyorlanadi. Isitiladigan sanoat binolari plita va panellari
103

---

g ‘ovak to‘ldirgichli betonlar, gaz va ko‘pikbetonlar, yirik g‘ovakli betonlar, 
ikki va uch qatlamli konstruksiyalar asosida tayyorlanadi. Plita va panel 
og‘ir betondan, o‘rtasiga yengil samarali issiqlik izolyatsiyasi materiallari 
qo‘yib, uch qatlamli holda tayyorlanadi. Ulami isitiladigan sanoat binolari 
qurilishida ishlatish maqsadgamuvofiq. Issiqlik izolyatsiyasi sifatida yarim 
bikr mineral paxta, ko‘pikli polimer plitalar, arbolit va shu kabilar ishlatiladi.