To sh k ent te m ir y o ‘l m u h a n d is L a r iin s t it u t I 4 A. E. O d IL x o ‘jayev qurilish materiallari 5340200 «Bino va inshootlar qurilishi»

8.3.2. Qurilish qorishm asining asosiy xossalari
116

---

Yerosti konstruksiyalarini g ‘isht va toshdan barpo etishda, beton 
poydevor Jbloklarini terishda sement sarfi qumning miqdoriga nisbatan 
kamida 75-125 kg/m3 bo‘ladi.
Yuqori nanjlikdagi gruntlarda va yer osti suvlaridan pastda joylashgan 
bino qismlarid^terish ishlarini olib borishda aktiv mineral qo‘shimchali 
sement yoki shlaJSi sement (kamida 125 kg/ m3 qumga nisbatan) asosidagi 
qurilish qorishmalari ishlatilishi kerak.
Past haroratda qorishmaning mustahkamligi 28 sutka markadagiga 
nisbatan 55-75 foizni tashkil etadi. Shlakli va pussolanli sementlar 
asosida tayyorlangan qorishmalar 10°S dan past haroratda ishlatilsa, 
mustahkamlikning o ‘sishi keskin pasayadi va harorat 0°S dan pasaygan 
qorishmada qotish jarayoni amalda to‘xtaydi.
Qish mavsumida qorishmalaming markasi yozdagiga nisbatan bir 
daraja yuqori olinadi (masalan, 75 o ‘miga 100 marka).
S ov u q q a c h id a m lilik . 
Q orishm aning sovuqqa ch idam liligi 
7.07x7.07x7.07 sm. kubiklami standart usulda sinab topiladi. Sovuqqa chi­
damlilik bo‘yicha qorishma markasini belgilashda namuna mustahkamligi­
ning 25 foizgacha va massasining 5 foizgacha pasayishiga ruxsat etiladi. 
Tashqi devor g ‘ishti, toshini terishda va suvoqchilikda ishlatiladigan 
qorishmalar F10, F15, F25, F35, F50 markadagi sovuqqa chidamlilikka 
ega bo‘lishi kerak. Muhit namligi yuqori b o isa , qorishmaning sovuqqa 
chidamliligi F I 00, F I 50, F200 va F300 markalarda bo‘lishi maqsadga 
muvofiqdir. Qorishmalaming sovuqqa chidamliligi mineral bog‘lovchining 
turiga, suv-sement nisbatiga, qo'shimchalarga va qotish sharoitiga bevosita 
bog‘liq.
8.4. G ‘isht-tosh terish va montaj qorishmalari
G ‘isht-tosh terish sementli aralash qorishmalarining harakatchanligi 
ulaming ishlatilish sohasi va yotqizish usuliga qarab quyidagicha bo‘ladi: 
keramik g ‘isht, beton, tosh va g ‘ovak tabiiy toshlar terish uchun 9-13 sm, 
kovakli g ‘ isht, keramik toshlar terish uchun 7-8 sm, devorlami beton bloklar 
va panellardan montaj qilishda gorizontal choklami toMdirish uchun 5-7 
sm, xarsangtosh va bloklami terish uchun 4 -6 sm, ular oraliq bo‘shlig‘ini 
to‘ldirish uchun 13-15 sm. Zich buyumlar terilsa, harakatchanligi kam 
qorishm alarni ishlatish m aqsadga m uvofiq bo'ladi. Q orishm aning 
harakatchanligini belgilashda teriladigan buyumlaming namligi hisobga 
olinadi. 8 .1-jadvalda ularining tarkiblari keltirilgan.
117
f

---

Quruq issiq iqlim sharoitida qorishm aning suvsizlanm asligini 
ta’minlash kerak. Qorishma tashilayotganda saqlanganda suvni saqlash, 
to ‘kma holatda bo‘lsa o ‘rama materiallar bilan berkitish kabi usullarda 
amalga oshiriladi.
Qish mavsumida qorishmalari isitilgan holda ishlatilishi tavsiya 
etiladi. Bunda tayyorlangan qorishma yoki qorishma komponentlari (suv, 
sement va qumyoki qum) bug1 yoki elektrotenlar yordamida 60-80 °S 
haroratgacha isitiladi. Yirik uysozlik panellarni montaj qilishda sement- 
qum pastasi (1:1 nisbatda portiand sement va qum) ishlatiladi. Sement- 
qum pastasi 28 sutka 400 marka mustahkamlikka erishadi.
8