Töb-der tarihi İsmail Aydın “de te fabula narratur” “anlatılan senin hikayendir”
Download 3.81 Mb. Pdf ko'rish
|
|
Genel Değerlendirmesi-Ali Bozkurt”, “50. yılda Eğitim Sorunlarımız- Şük- ran Ketenci, Enver Karatekin, Ertal Altan, Mehmet Başaran, Muzaffer Sencer”, “Öğretmenin Özlük Sorunları- Nevzat Helvacı”, “Cumhuriyet
Genco Erkal, Ali Poyrazoğlu, Kandemir Konduk, Zeliha Berksoy, Erol Toy”, “Eğitim ve Sinema- Lütfi Akat, Onat Kutlar, Erol Keskin, Fevzi Tuna, Ahmet Mekin”, “Öğretmen ve Aydın İlişkileri-İsmail Cem”, “Ekonomik Kalkınma- da Eğitimin Yeri-Cavit Orhan Tütengil” 302 Siverek’te bir siyasi partinin ilçe başkanı, 14 Ekim’de yapılacak seçimlerde sandık başında görev alacak öğretmenlerin kurslara katılmayıp Diyarba- kır’a gelen CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit’i dinlemeye gittiklerini iddia ederek soruşturma açılmasını istemiştir. 303 TÖB-DER Erzincan şubesi üyesi ve Erzincan Lisesi Matematik öğretmeni Ali Şahin’in görevine Müdürler Komisyonunca son verilir. Şahin’in kaldığı otel odasında arama yapılmış, Türkiye’de Üç Devir (H.Veldet Velidedeoğ- lu), Sendika ve Grev (Fakir Baykurt), Beslenme Sorunu (O.Nuri Koçtürk),
TÖB-DER Bültenlerine el konulmuştur. Ali Şahin soruşturma geçirmiş ve kendisine şu sorular yönetilmiştir; “1- Aşırı sol çevrelerle işbirliği yap-
304 Yozgat Çayıralan şubesi yöneticisi Alpay Ünlükeçe, gece yarısı evini ba- san polisler tarafından karakola götürülür. Gerekçe “evinde yasak yayın bulundurmak ve TÖB-DER’e üye olmaktır. Karakolda dövülen öğretmen bunu doktor raporuyla kanıtlar. Çıkarıldığı Sıkıyönetim savcılığında hak- kında görevsizlik kararı verilerek serbest bırakılır. 305 Bu şiirin sözlerini A. Kadirin günümüz Türkçesine çevirdiği haliyle yayınlı- yoruz:
“Yeter artık bu pislik, yeter bu karanlık/bu topraklar da adam olmalı, adam/ Alınlardan akıl fışkırmalı, alınlardan ışık/ örümcekli kafalı kal- mamalı, işkence bitmeli, hak yerini bulmalı/ ne kadar çok gülerse halkın 163 yüzü, o kadar çok açar insanlığın gülü./Haydi örümcekli kafalar, haydi pislikler, haydi karanlıklar, haydi çekin arabanızı !/Bize sen doğ doğru- luğun güneşi, sen doğ,/çabuk ama, sabrımız kalmadı !/ Sana çok az bu döktüğüm dil, bu hasret/ sen tek ışığısın gelecek günlerimizin./ Söndür şu cehennemleri, bütün insanları güldür,/ mutlu olsun insanlarımız kı- yamete dek,/insanlarımız kıyamete dek özgür./ Haydi örümcekli kafa- lar, haydi pislikler, haydi karanlıklar, haydi, çekin arabanızı !/Bize sen doğ, kardeşliğin güneşi, bize sen doğ,/ çabuk ama, sabrımız kalmadı!” 306 Binali Seferoğlu, daha sonra EĞİT-DER genel merkez yöneticiliği yapmıştır. 307 İstanbul Şubesi’nde 27.10.1973 tarihinde yapılan konuşma.
1974 165 1.1.1974 tarihinde yayınlanan Bültenin 64. sayısının manşetinde “Cum- hurbaşkanının Çağrısına Cevap Veren Genel Başkanımız Hakkında Soruşturma” başlıklı bir haber bulunmaktadır 308
Bültenin Başyazısında “Yeni Yıla Girerken Kendi Kendimize” başlıklı bir değerlendirmeye yer verilmektedir. 3. sayfada 15 TÖB-DER şubesinin açılışı duyurulmaktadır. 309
4.sayfada Federal Almanya ve Batı Berlin’deki Türkiyeli Öğretmenler Derneği’nin TÖB-DER ile dayanışma mesajı bulunmaktadır. 6.sayfadaki “Haberler” başlıklı bölümde “TCK’nun 142.maddesine mu- halefetten yargılanan Ankara Şubesi Üyelerinden Ö.Faruk Özateş, Tevfik Yılmaz ve Mustafa Kemer Beraat etti”, “Sıkıyönetim Askeri cezaevinde tutuklu bulunan İstanbul şubemiz üyelerinden Refik Gürel ve Ali Çiçekli tahliye edildi” haberleri öne çıkmaktadır. Bültenin 6-16 sayfaları kıyım haberlerine ayrılmış. “Kıyım…Kıyım…Kıyım…” başlıklı bölümde göze çarpan bazı haberler şöyle; “Tavas Şubesi Üyesi Nermin Yılmaz, 69 TÖS
den uzaklaştırıldı”, “Siirt şubemiz üyesi iki müfettiş ve bir müdür görev- den uzaklaştırıldı”, “Tatvan Şubemiz Saldırıya Uğradı”, “Kastamonu şu- bemiz üyesi Mustafa Terzi görevden uzaklaştırıldı”, “Çankırı’da Öğretmen Kıyımı”, “Dinar’da 12 Öğretmen Sürüldü”, 310
“Mardin’de kıyımlar ve sal- dırılar sürüyor”, 311 “Ben Sürüldüm de Yol Tamamlandı mı?” 312 Öğret-
men Hasan Kul’un kaleme aldığı ve kendisine yapılan haksızlıkları anlat- tığı “Bir Kıyımın Öyküsü” başlıklı yazı Bültenin 11.sayfasında yer bulmuş kendine. 313
“Kıyımlar Beldesi” başlıklı yazıda ise Demirci ilçesinde birkaç öğretmenin başından geçenler anlatılıyor. 314 15.sayfada “Bir Kıyım Kara- rı” başlıklı yazı gözümüze çarpmakta. Bu yazıda Develi Kaymakamlığı İda- re Kurulu’nun verdiği 68 nolu kararı var. Bu kararda 6 öğretmen hakkında “Develi’yi, Kayseri’nin TÖS merkezi haline getirmek, aşırı sol taraftarı olmak, bu fikirlerle (öğrencileri-olmalı) zehirlemek ve sol yayınları oku- mak” tan 27.11.1973 tarihinde lüzum-u muhakeme kararı veriliyor.
16.sayfada Fevzi Ceylan imzalı “Halkı Uyandırmak” başlıklı bir yazı yer almış. Hukuk Köşesi’nde Av. Halit Çelenk’in 27 Mayıs ve Anayasa’yı anla- tan “Dün ve Bugün” başlıklı yazısı bulunuyor. 166 Eğitim Köşesi’nde “Feodal Toplum Üzerine -I” başlıklı yazıya yer verilmiş. “Adalet Partisi’nin ‘İlerici’ Eğitim Politikası” başlıklı iki sayfalık değerlen- dirme yazısı ise Bültenin son sayfalarını süslüyor. 15.1.1974 tarihli 65.sayının manşetinde “Danıştay kararlarını Uygula- mayan Milli Eğitim Bakanı Dengiz’i mahkemeye Verdik” haberi bulunu- yor. Başyazı’nın başlığı ise “Meyak ve Öyak Girişimleri” 2 ve 5.sayfalarda “Bölge Toplantıları” ile ilgili bilgilendirme yazıları var.
haberleri öne çıkarken aynı sayfada eğitimle ilgili dünyadaki bazı geliş- melere yer verilmiştir. Yazıda Cenevre’de toplanan “34. Uluslar Arası Eği-
dolar harcanırken eğitime 161 milyon dolar harcanmıştır. Unesco’ya göre okuma yazma bilmeyenlerin sayısı 700 milyondan 783 milyona çıkmıştır. Yine yazıdan öğrendiğimize göre 8 Eylül tarihi “Uluslar Arası Okuma Yaz- ma Günü” olarak kutlanıyormuş. 315
10.sayfada H.Basri Aydın’ın kaleme aldığı “Atatürk ve Atatürkçü Öğret- menlere Karşı Sürdürülen Düşmanlığın Kökeni” başlıklı yazısı bulunu- yor.
316 11.sayfada M. Rauf İnan’ın “Ülkücü Bir Bakan” başlıklı iki sayfalık yazısına yer verilmiştir. İnan bu yazısında 1 Ocak 1929 tarihinde hayata gözlerini yuman Mustafa Necati’yi anlatıyor. İnan özetle; “Üç tip Milli Eğitim Bakanı vardır. Birincisi, tümden unutulmuş olanlar. İkincisi Fık- ralara konu olanlar (ya da fıkralaşmış olanlar) Üçüncüsü, destanlaşmış olanlar” diyerek Mustafa Necati’yi üçüncü gruba dahil eder. Necati’nin 1922’de yazdıklarından örnekler verir. 317
Atatürk’ün Necati’nin ardından gözyaşı döktüğünü söyleyerek Hasan Ali Yücel’in Necati için yazdığı şiirin- den bir dize aktarır. 318
Bültenin “Hukuk Köşesi”nde Av.Halit Çelenk’in “Hukuk Kavramı” başlıklı yazısı, “Eğitim Köşesi”nde “Feodal Toplum Üzerine -II” başlıklı yazı bu- lunmaktadır.“Edebiyat Ödülleri” başlıklı inceleme yazısını Hikmet Altın- kaynak kaleme almış. 319
“Şiir Sayfası”ında Nazım Hikmet’in “Umut” adlı şiiri kendine yer bulmuş. 167 14 Ekim 1973 tarihinde yapılan genel seçimlrde %33 oy alan CHP ile %11 oy alan Milli Selamet Partisi (MSP), 28 Ocak 1974’ten 17 Aralık 1974’e kadar süren bir koalisyon hükümeti kur acaklardır. Kurulan bu hükümette CHP’li Mustafa Üstündağ Milli Eğitim Bakanı olacaktır. Hükümet 15 Mayıs 1974’te Genel Af kanunu çıkaracak, bu kanunla birçok solcu özgürlüğüne kavuşacaktır. TÖB-DER’in 2. Olağan Genel Kurulu’na Milli Eğitim Bakanı Üstündağ da katılacak ve Genel Kurula hitaben bir konuşma yapacaktır ki bu durum TÖB-DER tarihinde bir ilktir ve sondur.
runlarını Görüşmek Üzere Şube Başkanlarımız Ankara’da Toplanıyor” 320
şeklindedir. “Haberler” başlıklı bölümde öne çıkan başlıklar şöyle; “İstanbul Şube- miz Üyesi Hasan Kıyafet Tahliye Edildi”, “Cemil Çakır, TÖB-DER’e Bor- cunu Ödedi”, 321 “Dünya Öğretmenlerinden Haberler” başlıklı bölümde “FİSE’nin 10.Genel Kurulu Toplandı, Guatemala’da Öğretmen Kıyımı, Belçika’da Öğretmenlerin Grevi, Demokratik Vietnam Cumhuriyeti’nde yeni ders yılı başladı” haberleri göze çarpmaktadır. “Kıyım…Kıyım…Kı-
“Kağızman’dan Dört, Artvin’den Üç Öğretmen sürüldü”, “Şavşat Şubemiz üyesi Ali Aksakal, Müdürlük Görevinden Alınarak Sürüldü” 322
TÖB-DER Genel Başkanı Ali Bozkurt imzalı yazının başlığı “Devrimci Öğretmen Kı- yımı”, “Hukuk Köşesi”nde Çelenk’in “Örgütlenme Zorunludur” başlıklı yazısına yer verilmiştir. “Eğitim Köşesi”nin konu başlığı ise “Kapitalist Toplum Üzerine-I” 323
. Bültenin 14-16.sayfalarında 26 Haziran 1922 tarihinde “Türkiye Mualli- me ve Muallimler Dernekleri Birliği”nin yayınladığı bildiri yayınlanmış- tır.
324 17 ve 18.sayfalarda Zehra Tunç’un “Kibritler” adlı öyküsü Mehmet Koç’un sunumuyla kendine yer bulmuş. Bültende “İngiltere Öğretmen- ler Birliği ve Genel Eğitim” başlığıyla Edward Britton’un bir yazısına yer verilmiş. 325 Bültenin son sayfasında “Mustafa Üstündağ Milli Eğitim Ba- kanı Oldu” haberi ile Ali Bozkurt’un Bakan Üstündağ’ı kutlayan mesajı yayınlanmıştır. 168 67. sayı 15.2.1974 tarihlidir. Manşette “TÖB-DER Semineri Ankara’da Yapıldı” haberi Milli Eğitim Bakanı Üstündağ’ın fotoğrafıyla birlikte yer almıştır. 326 “Seminer Çalışmalarımız Üzerine”, “Başyazı”nın da konusu olmuştur. “Şubelerimizden Haberler” de “Burdur, Suluova ve Bergama şubeleri- nin kayyumda bulunan TÖS mallarını geri aldıkları” haberi sayfanın en dikkat çekicisi. 6-8.sayfalarda TÖB-DER toplantısında Milli Eğitim Bakanı Üstündağ’ın yaptığı konuşma bulunmaktadır. Bu konuşmanın bazı yerle- rini özetleyerek veriyoruz;
Bu arada TÖB-DER Genel Başkanı Ali Bozkurt, Bakan Üstündağ’a öğret- menlerin özlük, mesleki talepleriyle, ekonomik durumlarının iyileştiril- mesi, öğretmenler üzerindeki siyasal baskılara son verilmesi, kıyım ve sürgünlerin durdurulmasını isteyen üç sayfalık bir mektup sunmuş ve bu mektup Bültenin 9-12.sayfalarında yayınlanmıştır. Bültende Ali Boz- kurt’un toplantının açılışında yaptığı konuşmaya “TÖB-DER Türkiye Öğ-
169 retmenlerinin Demokratik ve Mesleki Mücadele Örgütüdür” başlığıyla yer verilmiştir. Bozkurt konuşmasının bir bölümünü yayınlamayı uygun bulduk; “TÖB-DER TÜRKİYE ÖĞRETMENLERİNİN DEMOKRATİK VE MESLEKİ MÜCADELE ÖRGÜTÜDÜR” “ Örgütümüz Türkiye öğretmenlerinin tek ve en güçlü örgütüdür. Ülke- mizde kamu kesimindeki örgütlerden bahsedilirken akla sadece TÖB-DER gelmektedir. (…) TÖB-DER güç günlerin örgütüdür. TÖB-DER üye ve yöne- ticileri güç günlerin yasal, yılmaz savaşçılarıdır. Bunu dost, düşman her- kes kabul etmektedir. TÖB-DER’in kuruluşundan bu yana 2,5 yıl geçmiştir. Bunun iki yıldan fazlası sıkıyönetim altında geçen çalışmalarımızdır. (…) Bu bakımdan örgütümüz kurulduğundan beri ayakta durabilme, haksız işlemler yüzünden açlığa terkedilen arkadaşlarına, tutuklu bulunanla- rın eş ve çocuklarına zeytin ekmek alabilmenin önemini baş uğraş ola- rak görmüştür. (…) Koşulların güç olmasına rağmen, örgütümüz 2,5 yıl içinde çeşitli yerlerde düzenlenen birçok toplantıda bir yandan Türkiye öğretmenlerinin yeniden örgütlenme, birleşme, yardımlaşma ve daya- nışma konusunu ele alırken, bir yandan da Türkiye’nin çözüm bekleyen eğitim-öğretim sorunlarını ele almış, bunların çözülmesi için çaba har- camıştır.(…) Bozuk düzenin bir yansıması ve parçası olan bugünkü çağ- dışı, tüketici, verimsiz, kısır, ezberci, gayrı milli ve çıkmazlar içerisinde bocalayan eğitim sistemi mutlaka değiştirilmelidir. Bu sistemi orasından, burasından düzeltmeye çalışarak ayakta tutmanın olanağı yoktur. (…) Eğitim alanına gerekli yatırımları yapmayan, yapamayan, halkımızın okuma-yazma öğrenmesini, bilim ve kültürün nimetlerinden yararlan- masını, yüzyılların karanlığında, cehaletin pençesinden kurtulmasını, sı- nıfsal çıkarlarına aykırı bulanlar, halkımızın bilinçlenmesini, insanca bir yaşam süreceği düzene kavuşmasını, her türlü sömürüden kurtulmasını istemeyenlerden eğitim sorununun çözümünü bekleyemeyiz. Bu yüzden biz Türkiye öğretmenleri, 1961 Anayasası’nın bütün demokratik olanak- larından yararlanarak bozuk eğitim düzenine ve bu düzeni savunan ve uygulayanlara karşı mücadele ettik. Bunun için tek tek öğretmenler ola- rak saldırılara uğradık, dövüldük, sövüldük. 12 Mart’tan önce örgütü- müz olan TÖS ve onun yüzlerce üyesi, şubesi gerici güçlerin saldırısına uğradı. (…) Fakat örgütün ve bir örgüt altında birleşmenin yardımlaşma 170 ve dayanışmanın ne olduğunu bilecek deneyi olan Türkiye’nin yurtsever, ilerici, Atatürkçü, devrimci ve 1961 Anayasasına bağlı öğretmenleri; çı- karılan bütün güçlüklere, baskılara, kitleler halinde gözaltına alınmalara, tutuklamalara, balyoz harekatına, imzalı ve imzasız mektuplarla yapılan ihbarlara, dayağa, sürgünlere, kıyımlara, işten ve aştan edilmelere rağ- men sabırla, inatla karşı koydular ve şu ana kadar TÖB-DER’in il, ilçe ve bucaklarda 395 şubesini kurmayı başardılar.(…)” Bültende Hamdi Konur’un “Az Gelişmiş Ülkelerde Öğretmenlik Mesle- ği” adlı yazısına da yer verilmiştir. Av. Halit Çelenk’in yazdığı “Hukuk Kö- şesi”nin başlığı “Örgütlenme Hakkı ve Dernekler Yasası”. Bültenin arka kapağında Başbakan Bülent Ecevit ve Milli Eğitim Bakanı Üstündağ’ın göreve başlamaları nedeniyle kendilerini telgrafla kutlayan TÖB-DER Ge- nel Başkanı Ali Bozkurt’a gönderdikleri cevabi Teşekkür telgrafları ile B. Brecht’in “Dünyanın Dostça Kurulduğunu Söyleyenlere Karşı” adlı şiiri bulunuyor. Bültenin 68. sayısı 1.3.1974 tarihlidir. Manşeti “Genel Başkanımız Al- manya’ya Gitti” 327
şeklindedir. “Başyazı” bölümünün başlığı “Suçluyu Her Zaman Yasalar Belirlemiyor” olarak belirlenmiş. Bültenin 2.sayfa- sında iki adet “Örgüte Teşekkür” telgrafı var. Paylaşmak istedim. “Oğ- lum Vahdettin Gayret’in ve Gayret Ailesinin acılı günlerinin bitmesi için gösterdiğiniz ilgi ve yardımlarınız nedeniyle şükranlarımızı iletiriz. Bizim durumumuzda olan tüm ailelerin sevinmesi dileğimizdir. Zor günlerimiz- de yanımızda olan TÖB-DER’e selam, saygı ve başarı dileklerimizi iletiriz. Babası ve Annesi” 328 … “Uğradığım saldırıdan dolayı bana gösterdiğiniz ilgiye çok teşekkür ederim. Gerek Genel Merkezden ve gerekse Sungur- lu şubemden aldığım telgraflar, benim yaşama gücümü arttırdı. Ölümle pençeleşirken verilen ilaçlardan daha çok etkili oldu telleriniz. Cengiz Öz- türk TÖB-DER Sungurlu Şubesi üyesi” . Bültenin 6.sayfasıda “Öğretmenlikten İstifalar Artıyor” başlıklı bir yazı var. Bu yazıda adları yazılı 40 öğretmenin öğretmenlik mesleğinden istifa ettikleri duyurulmaktadır. Belge olur diye bir istifa mektubunu yayınla- mayı uygun gördük;
171 “Sürekli artan hayat pahalılığı ve öğretmenin toplum içindeki değeri- nin düşürüldüğü bir ortamda şerefle öğretmenlik yapma olanağım kal- mamıştır. Aile sorumluluğum, insanlık onurum, meslek gururum, içinde bulunduğum maddi sıkıntılar beni çok sevdiğim mesleğimden ayırmak zorunda bırakmıştır. İyi öğretmenlik yapabilme ortamı bulduğumda aşığı olduğum mesleğime döneceğim tabiidir. Tahsin Umur/ Kemalpaşa Koşuboğazı Köyü Öğretmeni” 7.sayfada “Dış Ülkelere İşçi Olarak Giden Öğretmenler”in isim listesi ve hangi ülkeye gittikleri yazılı. 329 8.sayfada ise Gazi Antep’e giden Başbakan Yardımcısı ve MSP Genel Başkanı Necmeddin Erbakan’a sunulan araların- da TÖB-DER şubesi ve sendika şubelerinin “Af Sınırsız Olmalıdır” başlıklı mektuba yer verilmiştir. 9.sayfada Erdem Uzun 330 imzalı “Kıyım Hoş Geldi Sefa Geldi” başlıklı yazı yayınlanmış. Bu yazıda bir ihbar mektubuna dayanılarak açılan müfettiş soruşturmasında Erdem Uzun’a sorulan sorular ve Uzun’un savunması- na yer verilmiştir. Uzun’a yöneltilen suçlamalar şöyle; “Leninist olduğu-
savunmasının sonunda “Atatürk devrimlerinin yetiştirdiği öğretmenim ben. Kıyılmakla “pes” demem. Halkımın yanında olacağım.” Sonuçta Erdem Uzun Artvin’de bir liseye sürgün edilir. Bültende TÖB-DER Genel sekreteri Şaban Sezen’in “TÖB-DER Şubelerinin Çalışma İlkeleri” adlı iki sayfalık yazısı da yer almıştır. TÖB-DER bülteninin bu sayısında uluslara- rası öğretmen kuruluşlarından biri olan FISE (Dünya Öğretmenler Sendi-
8.kongresinde yaptığı konuşmadan bazı bölümler Şiar Yalçın’ın çevirisiyle yayınlanmıştır. 15.sayfada Kemal Üstün’ün kaleme aldığı “Eğitim Ticare-
hareketinin kahramanlarından biri olan ve 20 Ocak 1973’te idam edilen Alicar Cabral’ın 1972 yılında UNESCO’ya sunduğu “Bağımsızlık Savaşın- da Kültür Etkeni” başlıklı yazısı olsa gerek. 331
172 Muzaffer Gürses imzalı “Kanlı Zalimin Ettikleri” başlıklı yazı İzmir dep- reminde hayatlarını kaybeden karı-koca iki öğretmeni konu alıyor. 332 Bül-
tenin “Eğitim Köşesi” bölümünde “Meta Üretimi Üzerine-II” adlı yazı bulunuyor. Bültenin arka kapağında “Milli Eğitim Bakanı TÖB-DER’i Ziya- ret Etti” ve “Öğretmen Parlamenterlere Çay Verdik” haberleri yer alıyor. 15.3.1974 tarihli olan 69. sayının manşeti “TÖB-DER’in Şube Sayısı 430’a Ulaştı” olarak belirlenmiş. Bu haberde 1 Ocak-14 Mart tarihleri arasında geçen iki buçuk aylık sürede 75 yeni şubenin kurulduğu duyuruluyor. 333
seçilmiş. Bültende Ayancık şubesinin “Örgütlenmeye Çağrı” bildirisi, “Gölbaşı Şubemiz TÖS mallarını aldı” haberlerine de yer verilmiştir. Bültenin kalıcılaşmakta olan “Dünya Öğretmenlerinden Haberler” say- fasında yer alan bazı başlıkları buraya aktarıyoruz; (Bu haberler birkaç ay
334
“Şili İle Dayanışma”, “Uru- guay’da Demokratik Güçlerin Gelişen Mücadelesi”, 335
“Orta Doğu’da İsrail’in Arap halklarına Karşı saldırısı Sürüyor”, 336
337
“Belçikalı Öğretmenlerin Yeni Kitle Eylemleri”, 338
“Bengal İlkokul Öğretmenlerinin Protestosu”, 339
“İngiliz Öğretmenleri Daha İyi yaşama Koşulları İçin Mücadele Ediyorlar” 340
gittiği Federal Almanya’daki toplantının konuşmasıdır. 341
Bozkurt konuş- masının sonunda Mustafa Kemal Atatürk’ün 1937 yılında yapmış olduğu “İnsanları mesut edecek biricik çare onlara birbirini sevdirmek, karşılık- lı maddi ve manevi ihtiyaçlarını temine yarayan hareket ve faaliyetler- de bulunmaktır. Dünya barışı içinde insanlığın hakiki saadeti ancak bu yüksek ideal yolcularının çoğalması ile mümkün olacaktır. Eğer devam- lı bir barış isteniyorsa, kitlelerin vaziyetlerini iyileştirecek uluslararası önlemler alınmalıdır. Refah ve Huzur açlık ve baskının yerine geçmeli- dir. Dünya vatandaşları haset, aç gözlülük ve kinden uzaklaşacak şekil- de terbiye edilmelidir.” TÖB-DER Genel başkanı Ali Bozkurt’un Almanya’da Yaşayan Türk İşçi Ço- cuklarının Eğitim Sorunlarına ilişkin olarak hazırladığı ve Milli Eğitim Ba- kanlığı’na sunduğu rapor, Bültenin 10-12.sayfalarında yer alıyor. 13-16. 173 sayfalarda H. Cemal Başbay’ın kaleme aldığı “Bir Dernek Genel Kurul Toplantısı” başlıklı yazı yayınlanmış. “Hukuk Köşesi”nde “Kamu Görev- lilerinin Sendika Kurma Hakkı” başlıklı Av. Halit Çelenk imzalı yazı var. “Eğitim Köşesi”nin bu sayıdaki konu başlığı “Para” olarak belirlenmiş. M. Rauf İnan’ın 1961 yılında Hasan Ali Yücel’in ölümünün 13.yıldönü- mü için kaleme aldığı “Hasan Ali Yücel” başlıklı yazı Bültenin 20-23.say- falarını süslemiş. Bu yazının bazı bölümlerini özet olarak almayı uygun bulduk. İnan, yazısına “Bu yazıyı, gerçek değerleri arayan idraki uya- nık aydınlarımıza ve yakın bir gelecekte, bilimsel incelemelerle eğitim tarihimizi yazacak olanlara sunuyorum.” diye bir ithaf ile başlıyor ve devamında “Üyelerinin toplam sayısı 110.000’i aşan iki büyük öğretmen örgütümüz, TÖDMF ve TÖS, iki Milli Eğitim Bakanımızın (ayrıca iki büyük eğitimcimizin) ölüm yıldönümlerinde anma törenleri düzenlemeyi ka- rarlaştırmışlardı: Mustafa Necati ve Hasan Ali Yücel için…(…) 1938’de 11 öğretmen okulu, 1946’da 20 büyük Köy Enstitüsü ile 31’e, öğrenci sayısı ise 3000’den 20.000’e çıkmıştır. (…) İnsanlığın düşünmeye ve yazmaya başladığı günden beri düşün hazinesi olan klasik eserlerden 1940-41’de 13’ü ile başlayan çeviri hızı öylesine artmıştı ki, 1946’da 173’e çıkmıştır. (…) Hasan Ali’nin bakanlığı süresince yapılan yayım miktarı, İbrahim Mü- teferrika tarafından basılan ilk eserlerden Hasan Ali’nin göreve başladığı güne dek (200 yılda) çıkanların sayısından çoktur iddiası gerçek olsa ge- rek. (…) Hasan Ali döneminde İslam Ansiklopedisi (1940), İnönü-Türk
(1944), Hukuk Lügatı (1944), Türkçe- Fransızca Lügat (1944), Osmanlı Deyimleri ve terimleri Sözlüğü (1946) gibi eserler yayımlandı. (…) İlköğ- retim (1939), Güzel sanatlar (1939), Mesleki ve teknik öğretim (1940), Maarif Vekaleti (sonradan Kültür Bakanlığı) Mecmuası (1940), Tercüme Dergisi (1940), Tarih Vesikaları Dergisi (1941), Kadın-Ev (1944), Köy Ens- titüleri (1945) ve Tebliğler Dergisi onun zamanında çıktı.” şeklinde bitir- miştir.
Bültenin 24.ve son sayfasında “TÖB-DER’in Af Konusundaki Görüşü” 342
başlıklı bir yazı bulunmaktadır. Yazı, “Biz Türkiye öğretmenlerinin tek ve en büyük demokratik örgütü TÖB-DER olarak, Cumhuriyetimizin 50. Yılı nedeniyle çıkarılacak olan genel affın bütün siyasal suçları içine alma- sını, özlenen huzurun, toplumsal barışın, yurt çıkarlarının ve demokra- sinin ön koşulu sayıyor ve affın sınırsız olarak gerçekleştirilmesini Tür- 174 kiye halkının 14 Ekim seçimleriyle Büyük Millet Meclisi’ne gönderdiği temsilcilerinden bekliyoruz.” talebiyle sona eriyor. 14.1.1974 tarihinde çıkan 70 sayılı bültenin manşeti “Yurtsever Öğret- men ve Öğrencilere Karşı Faşist Saldırılar Yoğunlaştı” şeklindedir. Yazıda Elazığ Atatürk Lisesi’ni basan bir grup Ülkücü- Komando’nun öğretmen- lere yönelik baskı ve tehditleri ile Pötürge, Darende, Arapkir, Savaştepe, Adıyaman, Şavşat ve Yeşilova, Besni, Afyon, Van, İzmit, Gaziantep, Di- yarbakır, Kırşehir, Sakarya, Ulukışla, Arhavi’de öğretmen ve öğrencilere yönelik faşist saldırılar 5 sayfa olarak anlatılmaktadır. Bültenin “Başyazı”sında Ali Bozkurt imzalı “Olaylara Doğru Teşhis Ko-
şunlar dile getirilmektedir: “Olaylara Doğru Teşhis Koyalım” “Belli merkezlere bağlı, aşırı sağcı ve komando denilen öğrenci gruplarının üniversitelerde, okullarda, toplantılarda ve sokaklar- da çıkardıkları olaylar birbirini izlemektedir. (…) Yer yer yöneti- cilerin desteğinden de yararlanan bu gruplar Atatürkçü, devrimci öğretmen ve öğrencilere saldırmaktadır. (…) 16 Mart 1974 günü öğretmen okullarının açılış yıldönümünü kutlamak üzere Tunce- li’de yapılan toplantı il yetkililerinin gözleri önünde, kendilerine bozkurtlar adını veren bu öğrenci grupları tarafından basılmış, dağıtılmış, öğretmen okulu öğrencileriyle öğretmenleri yaralı ola- rak hastaneye kaldırılmışlardır.(…) tahrikler tek taraftan gelmek- tedir. Bu olaylara sağ-sol çatışması gibi yanlış teşhisler koymak olayların gerçek yönünü kamuoyundan saklamak ve tahrikçilerin ekmeğine yağ sürmekten başka bir şeye yaramayacaktır.” Bültenin “Şubelerimizden Haberler” başlıklı sayfasında en dikkat çekici haber olarak “Bayındır Şubemiz de TÖS Mallarını Aldı” gözümüze çarp- maktadır. Bültenin 6 ve 7. sayfalarında “16 Mart’ı Kutladık” başlıklı bir yazı var. Ya- zıda yer alan bilgilere göre, TÖB-DER Ankara Şubesi Öğretmen Okulları- 175 nın Açılışının 126. Yılı başlıklı bir etkinliği Ankara Atatürk Lisesi salonunda düzenlemiştir. Bu toplantıda Ankara Şube Başkanı Mustafa Düzgün açı- lış konuşmasını yapmış, Ali Bozkurt; Türkiye’de Öğretmen Sorunları, M. Rauf İnan; Öğretmen Okullarının İlk Açılışları, Öğretmenin Toplumdaki Etkisi ve Sorumlulukları, Selman Erdem; Yakın Geçmişimizde ve Günü- müzde Öğretmen Yetiştirme konularında konuşmuşlardır. Malatya şube- sinde de bir etkinlik düzenlenmiş, Hasan Şahin; Eğitimin Amacı ve Toplu- ma Etkisi, Halit Ertaş; Ülkemizde Eğitimin gelişimi ve Bu Günkü Durumu,
luluğu konularında görüş açıklamışlardır. Ankara’da yapılan toplantıya Başbakan Bülent Ecevit, Devlet Bakanı Orhan Eyüboğlu, Adalet Bakanı
Müdürü Musa Eroğlu birer telgraf göndermişlerdir. Aynı toplantıya 4 ka- dın tutuklunun göndermek istedikleri telgrafa cezaevi yönetimince izin verilmemiştir. 343 Bu arada İstanbul şubesi II. Seminer Çalışmaları başlatmıştır. Seminerde Av. Halit Çelenk; Öğretmenin Anayasal Örgütlenme Hakkı ve Dernek- ler Yasasına Getirdiği Kısıtlamalar, Ali Sirmen; Türkiye’nin Dış Politikası, Asım Bezirci; Sabahattin Ali’nin Türk Edebiyatındaki Yeri konularını an- latırken, Köy Enstitülerinin getirdikleri ve Ülkemizin Bu Günkü koşulları İçindeki Durumu konulu açık oturuma Prf. Cavit Orhan Tütengil, Oya
Ulusal Egemenlik konulu açık oturuma Hasan İzzettin Dinamo, Prf.Dr. Edip Çelik, Doç.Dr. Murat Sarıca, Dr. Uğur Mumcu ve Dr. Muzaffer Sen- cer konuşmacı olarak katılmışlardır. 344
Bültenin “Haberler” başlıklı sayfalarında bazı başlıklar şu şekilde yer al- mıştır;
gurlu’da 9 Üyemiz İhbar Edildi”, 345
346
“Örgüte Teşekkür” 347
Bilindiği gibi TÖB-DER Bülteninde bir süreden beri (66. sayıdan) “Dünya Eğitim ve Öğretmen Hareketleri” başlıklı bir bölüm yayınlanmaya başla- mıştır. Bültenin bu sayısında yer alan haber başlıkları şunlar; “UNESCO 176 Avrupa Eğitim Bakanları Toplantısı Yapıldı”, “Yugoslavya: Üniversite Eği- timinde Yeni Eğilimler”, “Fransa: Bretagne’da Özel Okul Öğretmenlerinin Grevi”, “Portekiz: Öğretmenlerin Tutuklanması”, “Ekvador: Öğretmenle- rin Ulus Çapında Grevi”, “AI: İşkencenin Kaldırılması İçin Konferans” 348 Bültenin 13 ve 14. sayfalarında Japon Öğretmenler Birliği Başkanı Moto- fumi Makıeda’nın yazdığı “Japonya Öğretmenlerinin Mücadelesi” baş- lıklı yazısına yer verilmektedir. 349
başlıklı yazı bulunuyor. “Eğitim Köşesi”nin başlığı “Para”. “Hukuk Köşesi”nde Av. Halit Çelenk’in kaleme aldığı “Yenilmeyenler” başlıklı yazı göze çarpmaktadır. Bültenin son sayfası çoğunlukla olduğu gibi “Şiir”e ayrılmış. Mehmet Arıcan “Dö- nüş” adlı şiiriyle konuk olmuş. Bültenin 71. sayısı 15.4.1974 tarihlidir. Manşette “Tüm Şubelerimizde
“Başyazı”nın başlığı da “Köy Enstitüleri”dir. Bu yazıda özetle; Köy Ensti- tüleri’nin “Yüzdeyüz milli ve yüzdeyüz Atatürkçü” kurumlar olduğu gö- rüşüne yer verilmiştir. “Şubelerimizden Haberler” sayfasının öne çıkan başlıkları ise, “Horasan’da Dört Öğretmenin Evi Kurşunlandı”, “Derik Şubemize ve Üyelerine Baskı” şeklindedir. 5.sayfada tam sayfa olarak “Haruniye Olaylarının İç Yüzü” anlatılmıştır. 350
6.sayfadaki “Yöneticilerin Telaşı” başlıklı yazı soruşturmaya muhatap olan TÖB-DER Mardin Şube- si Başkanı İsmail Pekmezci tarafından kaleme alınmış. Bu soruşturmada sorulan sorulardan bazılarını “ibretlik” olduğu için buraya aktarmayı fay- dalı bulduk; “Hilafet özlemcileri, saltanat alkışçıları sözlerinden kastet- tiğiniz anlam nedir? Çizdiğiniz bu çerçeve eğitim camiası mıdır? Eğer çalışan sınıf ve zümreler özgür bir şekilde örgütlenebilirse …gibi sözler kullanarak Türk toplumu içerisinde bir sınıf farklılığının olduğunu mu söylüyorsunuz. Bu sınıf öğretmenler midir? Sesimizi egemen güçlere duyurmak…sözündeki egemen güçlerle hangi kitleyi kastediyorsunuz?, Özgürlüklerimizin sınırlarını genişletmek başlıca hedefimizdir…sözle- rinizden içinde yaşadığınız toplum düzeninde özgürlük olmadığını mı kastediyorsunuz, ki size göre yoktur. O halde söz konusu özgürlüğü hangi vasıta ve yollarla almayı tasarlıyorsunuz?, Yürürlükteki kanunla- 177 ra göre devlet memurları sendika kurma ve sendikal hareketlerde bu- lunma hakkına sahip değildirler. Siz, sendika kurmanın hak olduğunu ve birçok ülkede bulunduğunu söyleyerek ve sendika hakkı isteyerek suç işlemiyor musunuz?” 8 ve 9.sayfalarda M. Rauf İnan’ın imzasını taşıyan “O, O Gün ve Anıtı” başlıklı Köy Enstitülerini anlatan bir yazı gözümüze çarpıyor. Bu yazıda yer alan bazı ilgi çekici cümleleri aktarıyoruz; “…Köy Enstitüleri Kanunu ile halkçılık, halk içinlik ve halka görelik ilkesinin eğitime tam anlamın- da uygulanması gerçekleştirilmiştir. (..) Tonguç, Eğitim Yoluyla Canlan- dırılacak Köy adlı kitabında Türk gençleri için asıl vatan Türk köyleridir. Orada tek bir insan değil, kitleler daha doğru ve daha güzel bir hayat iştiyakı ile ölüyor. Orada ırkı, kanı biz münevverlerle müşterek olan in- sanlar tabiatın ve vuslatiliğin esiridirler; bizim hürriyetimizden nasip almak istiyorlar. Bizden insanlık yardımı bekliyorlar. Kararmaya başla- yan eski meşaleyi yeniden canlandırmak lazımdır.” Bültenin 10-16.sayfaları FISE’nin yayın organı olan Teachers of the World dergisinden çevrilmiş bir yazı var. Yazının başlığı, “Dünya Öğretmenleri-
imzalı “Sendika ve Sendikal Haklar” yazısına yer verilmiştir. “Eğitim Köşesi”nde “Para” başlıklı yazı iki sayfa olarak devam ediyor. Muzaf- fer Gürses “İnsanlar ve Tanrılar” başlıklı yazısında Erich Von Daniken’in “Tanrıların Arabaları” adlı çok satan kitabını eleştiriyor. 22-23. sayfalar- da Mehmet Koç imzalı “İş ve Meslek Eğitimi” konulu yazısı bulunuyor. Arka kapakta (24.sayfa), Langston Huges’in “Zenci” şiirine yer verilmiş.
öğretmenin fotoğrafıyla birlikte yer almış. Yazının devamında Uzunkuyu, Gemlik, Ardahan, Kars, Amasya, Ergani, Alaca, Pasinler, Antakya, Kahta, Kangal, Manavgat, Hekimhan, Hacıbektaş, Ulus, Konya, Mazgirt, Alaşe- hir, Bartın, Patnos, Türkeli, Isparta, Perşembe, Bismil, Bandırma, Gazian- tep ve Ulubeyli’de saldırıya uğrayan öğretmenlerin tek tek adları verile- rek olaylar anlatılıyor. Bülten’deki “Başyazı”nın da konusu doğal olarak bu saldırılara yöneliktir. “Faşizmin Maskesini Düşürebiliriz” başlıklı yazıda Nisan ayında 30’dan 178 fazla yerde öğretmenlerin saldırıya uğradıklarına değinilerek özetle şu görüşlere yer verilmiştir;
yürüten şubelere işaret edilmiştir. Örneğin Kırıkkale şubesi “Duvarların Ötesi” ni, Bulancak şubesi Macit Cevat’ın “Komprador Oyunu”nu 351
sah- nelemiş, TÖB-DER Viranşehir şubesi Ankara Birlik Tiyatrosu’nun “Kara Düzen” oyununu getirtmiştir. 352
Kandıra şubesi ise getirttiği tiyatrodan elde ettiği 2.500 liranın 500 lirasını şube kitaplığının oluşturulmasına, 1000 lirasını Kandıra’daki ilkokulların kitaplıklarına harcamış, kalan 1000 lirayı da genel merkeze bağış olarak sunmuşlardır. 353 Bültende 35 yeni şubenin kurulduğu duyurulmaktadır. 354 6.sayfada ise TÖB-DER Doğanşehir yönetim kurulunun “Örgütlenmeye Çağrı” başlıklı bildirisine yer verilmektedir 355 . “Haberler” başlıklı bölümde yer alan bazı başlıklar şöyle: “Önce dövüldü, ardından Güvenlik Mahkemesi’ne veril- di”
356 , “Metin Refah ve Şahin Erdoğan Dövüldü”, “Evi Arandı, Mahkeme- ye verildi”, “Tutak’ta Şubemizin Kuruluşu Engellenmek İstendi”, “Tosya Şubemizin 23 Nisan’da Koyduğu Çelenk Çalındı” 11.sayfada Ali Kurnaz imzalı “Köy Enstitüleri ve Bugünkü Bozuk Eğitim
179 neliktir. Mahmut Yaşar’ın sanat ve edebiyat dergilerini taradığı “Dergi Notları” adlı yazısı 15 ve 16.sayfalarda. “Hukuk Köşesi”nde yine Av. Halit Çelenk imzalı “Af ve AP’nin Çelişkisi” başlıklı yazı yer almış. “Eğitim Kö- şesi”nde “Tefeci Sermaye” anlatılmış. Bültenin son sayfasında “Disiplin ve Düşünce Suçları Af Kapsamından Çıkartılmamalıdır” başlıklı yazı ya- yınlanmış. 357
ğişikliklere Karşı” haberine yer verilmiştir. 358
“Şubelerimizden Haberler” başlıklı bölümde öne çıkan bazı haber başlıkları: “Serik Şubemiz de TÖS mallarını aldı”, “Gümüşhacıköy Öğretmenleri Mesleki Yardımlaşma Derneği TÖB-DER’e katıldı”, “Sinop Öğretmenler Derneği de TÖB-DER’e katılacak.” 5.sayfadaki “Haberler” bölümünde göze çarpan bazı haberler şöyle; “Ermenek’te 200 Öğretmen terfi Ettirilmedi”, “TÖS Davası Sanık- larından Beşi Tahliye Edildi” 359
, “Gaziantep’te Baskılar Sürüyor”, “Bozkır Şubemizin Bildirisine İzin verilmedi”, “Hekimhan Şube Binamız Saldı- rıya Uğradı” şeklindedir. 7.sayfada Mehmet Koç, “Madrid’de Ölmek” filminin değerlendirmesini yapmış. Mümtaz Soysal’ın 3.5.1974’te Milli- yet Gazetesi’nde yayınlanan “Üniversite Kapısı” başlıklı yazısı 8.sayfada. 9-11.sayfalarda “Sinema ve Eğitim” başlıklı bir yazıya yer verilmiştir. 360
şesi”nde Halit Çelenk’in “Hukuk Devleti Üzerine” başlıklı makalesi bulu- nuyor. 16.sayfadaki “Eğitim Köşesi”nin konusu “İlkel Sermaye Birikimi”. “Dünya Öğretmenlerinden Haberler” başlıklı bölümde yer alan bazı haberler şöyle; İngiltere “Öğretmen Ücretleri Geride Kalmakta”, İtalya “Eğitim Bunalımını Suçlamada Oy Birliği”, Arjantin “Hazırlanan Yeni Eği- tim Kanunu”, Gana “Öğretmenler Memur Sayılacak” 19-22.sayfalarda Sovyetler Birliği’nden A.V. Petrovsky’nin kaleme aldığı “Okul Bir Kurum Olarak Muhafaza Edilebilecek Midir?” başlıklı yazı bulunuyor. Bu yazının bazı cümlelerini buraya aktarmayı uygun gördük; “Aşırı radikalizme göre, okul ilerlemeyi frenler. Eğitim özü itibarıyla tu- tucudur. Sınanmış bilginin kuşaktan kuşağa nakli ile şartlandırılmış olan eğitim, aslında pratik olarak denenip kabul edilmiş olan uyuşturucu mad- de ve başka ilaçların tıpta kullanılmasından daha tutucu bir olgu değildir. (…) Diyebiliriz ki, öğrencilere aktarılan bilgilerin çekirdeğinde meydana gelen değişiklik, bu çekirdeği çevreleyen dış kabukta meydana gelen de- ğişikliklere oranla çok daha yavaştır.
180 Anarşizmin yüceltilmesi, birkaç yıl önce Meksika’da yapılan Kültürlera- rası Dökümantasyon Merkezi’nde Ivan Illich ve taraftarlarınca şu slogan atılmıştı; Anarşizm düzenin anasıdır. Bunlara göre, okul önce ortadan kaldırılmalı ve ondan sonra, insanlar resmi eğitimin yükünü taşımayan bir toplumun özgür temsilcileri haline geldikten sonra, okulları yeniden denetim altına almalıdır. Şimdi şu soruyu sormamız gerekir: özgür kişiler için yaratılacak olan yeni okullar eski tip okullardan ne bakımdan üstün olacaklardır? Eğitimin gayrı resmi hale getirilmesi, toplumun okulsuzlaş- tırılması burjuva eğitim biliminin umutsuz durumunu gösteren ilginç bir örnektir. Bir kahvehanede bile öğrenmek mümkündür. Gerçekten de insan bir kahvehanede bile bir şeyler öğrenebilir. Okulun yerine serbest bir fikir alışverişi ikame edilmeli, ilginç insanlarla toplantılar düzenlenmeli, öğ- retmenlerin kusurlarımızı ve hatalarımızı yüzümüze vurmadığı ve sınav- ların panik yaratan korkusunun olmadığı bir eğitim düzeni kurulmalıdır. Ünlü Sosyolog Paul Goodman’ın ortaya attığı “Arızi Eğitim” teorisinden çıkartılacak sonuçlar işte bunlardır. İtiraf etmeli ki, bir kahvehanede öğ- renmek okulda öğrenmekten daha zevklidir. Ancak, ilginç insanlarla böy- le özgür bir fikir alışverişinin eğitsel etkileri ne olur? (…) Denilmektedir ki, bir çocuk çevresi hakkındaki bilgilerin %90’ını okul dışındaki kaynak- lardan öğrenir. Bu durum karşısında çocuğun bilgisini ve zihin dünyasını geliştirmedeki rolü bu kadar önemsiz olan okulların inşasına büyük pa- ralar yatırmanın anlamı var mıdır? (…) Pek muhtemeldir ki, okul dışında edinilen bu %90’lık bilgi, özü itibarıyla tutarsız olan ve insanın kafasına sağlam bir şekilde yerleşmeyen bir takım arızi, yüzeysel ve çelişkili bilgi- lerin toplamıdır. (…) Gençliğin iyi bir şekilde eğitilmesini engelleyen ne okul ne de öğretmenlerdir. Bunun tek sorumluları, sosyal ilerlemeye kar- şı olan çıkar çevreleridir.” Bültenin son sayfasında TÖB-DER Yönetim Kurulu’nun “Genel Af” ile ilgili bir bildirisi ve Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk’e gönderdikleri telgrafın metni bulunmaktadır.
sayısının ön yüzünde “Başyazı” köşesi bulunmamakta, bu sayıda bülten- de yer alan kimi yazılar “içindekiler” şeklinde verilmektedir. İç sayfada
181 “İzmir’de Yapılan Kurultay Toplantısı” başlıklı bir yazı göze çarpmaktadır. Yazıdan anlaşıldığına göre 24.6.1974- 4.7.1974 tarihleri arasında yapıla- cak olan 9. Milli Eğitim Kurultayı için bir nevi hazırlık sayılan bu toplantı 20.5.1974 tarihinde yapılmıştır. 361
şöyle; “Mustafakemalpaşa Şubesi yerel Öğretmenler Derneği Binasına Taşındı”, “Derik Şubemizin Bildirisi”, 362
“Ulus Şubemiz Tehlikeli Güver- cin adlı oyunu sahneye koydu”, “Karlıova Öğretmenler Derneği de TÖB- DER’e Dönüştü”, “Yeni Kurulan Şubelerimiz” 363
“Haberler” başlıklı sayfanın dikkat çeken bazı haberleri şöyle; “Kozan Şubemizin Çelengi Tahrip Edildi”, “Pehlivanköy Şube başkanımı- zın Evi arandı”, “Ardahan’da Üç Öğretmen Hakkında Soruşturma”, “Ada- na’da Karı Koca İki Öğretmen Dövüldü”, 364
“Mazgirt’te Jandarma Komu- tanı Öğretmeni Köylülerin Gözü Önünde Dövdü” 365
Mehmet Yaşar’ın sanat ve edebiyat dergilerinden yaptığı seçki ve değer- lendirmeleri içeren “Dergi Notları”, H. Basri Aydın’ın “Savunmamdır” başlıklı yazısı üç sayfa olarak yayınlanmıştır 366
. “Eğitim Köşesi”nin başlığı “İlkel Sermaye Birikimi-II”dir. 19. sayfada TÖB-DER Ankara şubesi üye- lerinden Balıkesir CHP Milletvekili Necati Cebe’nin 25.4.1974 tarihinde TBMM’de yaptığı ve üniversite özerkliğini savunduğu yazısı bulunmak- tadır. Cebe konuşmasında özetle; “Olağanüstü dönem, öteki kurum ve kuruluşların üzerinde olduğu gibi, başta üniversitelerimiz olmak üzere, tüm eğitim kurumlarımız üzerine de damgasını vurmuştur. (…) Biz üni- versitelerin özerk olmasını istemekte, üniversitelerin özerkliğini de ida- ri ve bilimsel olarak algılamaktayız. (…) Siyasal iktidarların gücü, üni- versitelerin tepesinde Demokles’in kılıcı gibi asılı durursa, üniversite üniversite olmaktan çıkar.” “Hukuk Köşesi”nde her zamanki gibi Av. Halit Çelenk imzalı “Af Yasası ve 92. madde” konulu yazı var. 21.sayfada Sovyetler Birliği Bilimler Akade- misi üyesi olan M. İlin-E.Segal tarafından yazılmış olan “İnsan Nasıl İn- san Oldu?” adlı kitabın tanıtımı, kitaptan alıntılar yapılarak sunulmuş. 367
182 Bültende Nazım Hikmet’in “Elleriniz ve Yalana Dair” adlı şiirine de yer verilmiştir.
haber süslemiş. Mustafa Üstündağ’ın Bakan olmasını içine sindiremeyen AP, DP, CGP ve MHP, Üstündağ hakkında “TİP, Dev-Genç ve THKP-C gibi örgüt sempatizanlarını eğitim kurumlarına yerleştirdiği” gerekçesiyle gensoru önergesi vermişlerdir. TÖB-DER ise, “Türkiye öğretmenlerinin
tır.
Bültende görmeye alışkın olduğumuz “Başyazı” bölümü bu sayıda da bu- lunmuyor
368
son’da Öğretmenlerin Evi Dinamitlendi”, “Yeşilova, Niğde, Pasinler ve Ulukışla’da Faşist Baskılar Sürüyor”, “Sarız ve Hendek’te İki Üyemiz Tu- tuklandı” 5. sayfada Pakize Türkoğlu’nun “Ölümünün 14. yılında Tonguç Baba” adlı yazısı, Tonguç’un fotoğrafıyla birlikte verilmiş, Mustafa Balel imzalı
DER Genel Sekreteri Şaban Sezen’in kaleme aldığı “Eğitimimiz, Öğret- men ve Halk” başlıklı yazısı 8 ve 9.sayfada yer bulmuş kendine. 10. sayfa- da Mehmet Koç, “Gurbetteki Sanatçı Fahri Erdinç” isimli yazısıyla, daha sonra TÖB-DER Genel başkanlığı yapacak olan Cemil Çakır “Köy Enstitü-
alan yazının başlığı “Kapitalist Ülkelerin Eğitim Sorunları Hakkında Ön Rapor” şeklindedir. 369
“Özgürlük ve Demokrasi” başlıklı yazısıyla Halit Çelenk “Hukuk Köşe- si”nin konuğu. “Eğitim Köşesi”nin başlığı “Sermaye” olarak belirlenmiş. “TÖB-DER II. Olağan Genel Kurulu Toplanıyor” manşeti 76. sayının ön yüzünde bulunuyor. Bültenin çıkış tarihi ise 1.7.1974. Habere göre TÖB- 183 DER’in II. Olağan Genel Kurulu 8 Temmuz 1974 tarihinde Ankara Güney Park Gazinosu’nda aşağıdaki gündemle toplanacaktır: Yoklama ve açılış, İstiklal Marşı ve saygı duruşu/Başkanlık Divanının se- çimi/Genel Başkanın açış konuşması/Beş kişilik Tüzük Komisyonu’nun seçilmesi/Anıt Kabri ziyaret, çelenk koyma/Yönetim, denetleme ve onur kurulları raporlarının okunması ve aklanması/Tüzük üzerinde çalışmalar/ Gelecek dönem bütçesinin görüşülmesi ve kabul edilmesi/Seçimler ve kapanış. 2. sayfada “Kamu Personeli Bu Kez Olsun Aldatılmamalıydı” başlıklı Ali Bozkurt’un basın açıklaması bulunmaktadır. Yazıda özetle “…haksızlıklar yaratan 12 sayılı KHK’yi hazırlayan teknik heyetin öğretmenler ve diğer memurlarla ilgili böylesine farklılıklar yaratmak için özel çaba harcadıkla- rına inanmamak elde değildir…” denilmektedir. “Şubelerimizden Haberler” başlıklı sayfalarda dikkat çekici bazı başlık- lar şunlar: “Yığılca Öğretmenler Birliği TÖB-DER’e Dönüştü”, “Boyabat Şubemiz de TÖS Mallarını Aldı”, “Karşıyaka (İzmir) ve Orta Şubeleri de TÖS Mallarını Aldı”, “Halk Aşkın’ın dövülmesine karşı çıktı” 370 “TÖB-DER temsilcileri Tonguç’un mezarını ziyaret ederek çiçek koyup, saygı duru- şunda bulundular” 371
“Dünya Öğretmenlerinden Haberler” başlıklı sayfada; “Fransa Öğret- menlerinin Mücadelesi”, “Kanada Öğretmenlerinin Grevi”, “Hindis- tan’da öğretmenler daha yüksek ücret talebiyle bir günlük grev yap- tılar”, “Güney Afrika; 21 Mart Günü Güney Afrika halkları ve Irkçılık ve Apartheid Kurbanları İle Uluslar arası Dayanışma Günü olarak ilan edil- miş, FISE bir bildiri yayınlayarak, tüm tutuklu politikacılarla işçi sendikası liderlerinin serbest bırakılmasını istemiştir”, “Gerici eğitime karşı çıkan Eğitim İşçileri Ulusal Federasyonu tüm sendikaları yeni eylem planını görüşmek üzere toplantıya çağırdı”, “Paraguay Öğretmenler Derneğinin kurucusu Prf. Julio Rojas, tutukluluk süresi dolmasına rağmen serbest bı- rakılmamış, bu durumu kınayan FISE tüm politik tutukluların serbest bı- rakılmasını istemiştir.”, “Dünya İşçi Sendikaları Federasyonu (WFTU),tüm ülkelerin emekçilerini ve sendikalarını 22-28 Nisan 1974 tarihleri ara- sında düzenlenecek Dünya Silahsızlanma Haftası’na katılmaya çağırmış, FISE de bu çağrıya destek vermiştir” 372 , “Avrupa UNESCO üyesi Ülkeleri 184 Eğitim Bakanları II. Konferansı Toplandı”, “Arap Öğretmenleri Federasyo- nu (FAT)’ın Sekizinci Kongresi Toplandı” 373
haberleri göze çarpmaktadır. 9.sayfada ise “Dünya Öğretmen Sendikalarının Paris Toplantısı” başlıklı yazıyı görmekteyiz. 374
11-19.sayfalarda “9. Milli Eğitim Şurası Ön Taslağı Üzerine TÖB-DER’in Görüşleri”ne yer veren rapor yayınlanmıştır. TÖB-DER’in raporunda eleş- tirilen konular özetle şu şekilde dile getirilmektedir;
Bunun yanında üçüncü beş yıllık kalkınma planında geçerli değişiklikler yapılmamıştır. Şur’anın eğitim felsefesi; irrasyonel, gayrimilli, gele- neksel, kozmopolit, antidemokratik, totaliter ve dogmatik özellikleri kapsamaktadır. Okutulan derslerin müfredat programları yeni eğitim felsefe ve ilkeleriyle bağdaşık nitelikte olmalıdır. Örneğin Tarih programı bir yöneticiler kronolojisi olmaktan çıkarılmalı, tarihsel olaylar arasında- ki neden sonuç ilişkileri saptanmalı, tarihin bir halklar tarihi olduğu ve tarihsel olayların altında yatan iktisadi vb.nedenler belirtilmelidir. Ede- biyat dersinde kendi milli edebiyatımıza ağırlık veren, bundan böyle halk edebiyatı ile Cumhuriyet dönemi ve günümüz edebiyatına öncelik tanın- malıdır. Mantık derslerinde, metafizik ve formel mantık yanında özellikle diyalektik mantığa; felsefe derslerinde idealist felsefe yanında özellikle materyalist felsefe ile bilim felsefesine yer verilmelidir. (…)” Raporda temel ve orta öğretime yönelik öneriler de şöyledir; “Temel eği- tim 7-11 yaş grubunu kapsayan 5 yıl süreli ve temel bilgi, beceri ve alışkanlıkları bireylere kazandıran bir basamaktır.” TÖB-DER, orta öğretimde Politeknik okullar önermektedir. “bu okulları mekan açısından iki, fonksiyonel bakımdan dört kategoride ele almak- tayız. Mekan ayrımı kır ve kent olarak düşünülmekte; fonksiyonel ayırım ise sanayi, tarım, hizmetler, bilim ve araştırma şeklinde olacaktır. kIR’da Sanayi Bilimleri, Tarım Bilimleri, Hizmet Bilimleri, Tarım Bilim Araştırma. KEnTlER’de 1- Geçişlilik Dönemi (iş okulları-üç fonksiyonlu), 2-Sanayileş- me (Sanayi Bilimleri- Tarım Bilimleri- Hizmet Bilimleri- Bilim Araştırma. 185 Araştırma ve bilime dönük okullar bu nitelikte yükseköğretime hazırla- yan okullardır. (…) Politeknik, bir yandan toplumun gereksinme duydu- ğu ara teknik elemanları yetiştirirken diğer yandan da yüksek nitelikli teknik insan gücünü yetiştirecek yükseköğretim kurumlarına kaynaklık eden orta öğretim düzeyindeki kurumlardır. Yükseköğretim iki kategoride ele alınmalıdır. Birincisi, bilim ve araştırma- yı öngören üniversiteler, ikincisi ise yüksek meslek okullarıdır.”
maktadır. “Eğitim Köşesi”nin başlığı ise “Manifaktur Dönemi”dir. Bülte- nin son sayfasında “9.Milli Eğitim Şurası Toplandı” başlıklı bir yazı var. Bu yazıda Milli Eğitim Şurası’nın ortaöğretimi şekillendirirken yapmayı düşündüğü değişiklikler şu şekilde özetlenmektedir: “Üç yıllık ortaokul ilkokulla birleştirilip adına Temel Eğitim denilecektir. Ortaokulda ders sayısı azaltılacak ve dersler ortak (zorunlu) ve seçmeli dersler olarak iki- ye ayrılacaktır. Seçmeli dersler öğrenciyi hayata ve mesleğe hazırlayacak ve haftada dört saat olacaktır. Ortaokulda sınıfta kalma olmayacaktır. Her ortaokul diploması alan liseye devam edemeyecektir. Lise 1.sınıf, yöneltme sınıfı olacaktır. İkinci sınıftan itibaren öğrenciler şu program- lara göre eğitim göreceklerdir: 1- Yükseköğretime hazırlayan program- lar, 2- Hem Mesleğe ve Hem de Yükseköğretime Hazırlayan programlar, 3- Hayata ve iş alanlarına hazırlayan programlar. Bu programlardan 3. sünü izleyen öğrencileryükseköğretime devam edemeyecekler, 2.sini izleyenler ise ancak bazı yüksekokullara ve fakültelere gidebileceklerdir. Üniversite ve yüksekokullara giriş yine sınavla olacaktır.” 375
“Genel Kurulumuz Sona Erdi” başlıklı Bültenin çıkış tarihi 15.7.1974, sa- yısı ise 77’dir. Bu yazıdan bazı bölümleri buraya aktarmayı faydalı bulduk:
186 netin ve Merkez yürütme kurulları yeniden oluşturulmuş, Genel Başkanın Genel Yönetim kurulunca seçilmesi ve şubelerin iki yılda bir değil, her yıl kongre yapmaları sağlanmıştır. (…) İki liste halinde girilen seçimler son- rasında Merkez Yürütme Kurulu asil üyeliklerine; Ali Bozkurt, Şaban Se- zen, Burhanettin Biber, Cemil Çakır, Binali Seferoğlu, İlhan Alkan, Sabri Keskin, Fevzi Çimen, Avni Aytan, Genel Yönetim Kurulu asil üyeliklerine; Selami Kıymaç, Bedirhan Öz- demir, MehmetYokuş, necati Eroğlu, H. nedim Şahhüseyinoğlu, İlbeyi Yılmaz, nurettin Koçer, Kadri Çoban, Hasan Yiğit, Sadettin Öztürk, İbra- him İşyar, Yaşar Varış, İsmail Akın, Fevzi Ceylan, nevvare Saraç, M. Ali Köylü, İ. Hakkı Öztorun, Halil Öncül, Hasan Babacan, Selahattin Şahin seçilmişlerdir.” 377 Bültenin 3-6.sayfalarında “Genel Kurulumuza Gelen Tellerden Bazıları”- na yer verilmiştir. 378
Bu telgraflar içerisinde en dikkat çekici olanı yıllarca TÖB-DER şubelerinde şiir biçimine getirilerek (ve kuşkusuz eklentiler ya- pılarak) çerçevelenmiş olan Kırşehir Cacabey Ortaokulu Öğrencisi Leyla
379
Bültenin “Haberler” başlıklı sayfasında yer alan bazı haber başlıkları da şu şekilde; “TÖS ve TÖB-DER’lilere görev verilmiyor”, “Erzincan’da baskı- lar sürüyor”, “Aşkın Açığa alındı” 380
besinin ve kurucularının ismi veriliyor. 381
Bültenin 10. sayfasında “ADYÖD’ün Çağrısı” başlıklı bir yazı var. Ankara Devrimci Yükseköğretim Derneği, üniversite sınavları için bir bildiri ya- yınlamıştır. Bu bildiride özetle “Sen bugün üniversite giriş sınavına katı- lacak olan yaklaşık 250 bin kişiden birisin. Ve yükseköğretime katılma hakkı kazanacak olanların sayısı 65 bin kişidir. Bunu gözönüne alırsak, senin dışarıda kalma olasılığın %75’tir. Bu neden böyledir ve bu %75 giderek artacaktır. Bunların sorumluları kimlerdir? (…) Kahrolsun Sö- mürü ve Baskı Düzenine Hizmet Eden Eğitim Sistemi.” Bültendeki “Şavşat bölgesi öğretmenlerinin sorunlarıyla ilgili bir dene- me çalışması” başlıklı yazı Şavşat Şube Başkanı Erdem Uzun tarafından |
