Tog‘ jinslarini qazib

PM turi va nomi	Xarakteristika VV
	Detonatsiy a tezligi	Brizantlik, mm	Ishchanlik qobiliyati, dm^3	Zichligi , g/ sm^2
	1	Igdanit	2,2 – 2,8	15-20	320-330	0,8-0,9
	2	Granulitы: AS-4; AS-4V; AS-8; AS-8V; AS-M; M	2,5-3,6	18-26	320-420	0,8-0,92
	3	Grammonitы: 79/21;(82/81); 50/50; 30/70	3,6-4,5	20-25	330-370	0,9-1,1
	4	Grnulotol	5,5-5,6	32-34	285-295	0,9-1,0
Skvajinadagi portlovchi modda zichligi aniqlanadi, ( ^Qз, kg) ^Q^з^=^^^l^зар(1.7) Q3=35.91∙=498 kg Qatordagi skvajinalar orasidagi masofa aniqlanadi, ( ^а, m) а  ^Q^з qп  Ну W (1.8) a= ^498 =7.92 m 0,54∙16∙7.27 Skvajina qatorlari orasidagi masofa: b  ^^(^l^скв^^l^зар^), m (1.9) а  H у  qп 35.91∙513 b= =2.6 m 7.92∙16∙0.54
KURS ISHI – 2022 5311600 – «Konchilik ishi»							Varoq

1.4 Burg‘ulash portlatish ishlari pasportini tuzish. Belgilangan skvajina zaryadlari parametrlari, ularning pog‘onada joylashish parametrlariga bog‘liq holda burg‘ulash portlatish ishlari parametrlarining grafik tasvirlari keltirilib – BPI pasporti tuziladi.Pasport A4 formatda 1:200 dan 1:350gacha (pog‘ona balandligiga bog‘liq holda) mastshtabda aloxida listda, profil va plan bo‘yicha barcha parametrlarining ko‘rsatkichlari ko‘rsatilgan tartibda 30 ilovaga asoslangan holda chiziladi. Pasport tasvirlangan listning o‘zida jadval kiritiladi. Ushbu jadvalda portlatish ishlarida grafik holda ko‘rsatish imkoni bo‘lmagan barcha ko‘rsatkichlar (portlanuvchanlik bo‘yicha tog‘ jinsi kategoriyasi, PM turi uning solishtirma sarfi, zaryad massasi va b.) tasvirlanadi.
KURS ISHI – 2022 5311600 – «Konchilik ishi»	Varoq

II.TOG‘ JINSLARINI QAZIB YUKLASh. 2.1. Tog‘ jinslarini qazib yuklash uchun qazib yuklovchi kon qazish mashinasi turini tanlash; Karer mexanik kuraklari. Karer mexanik kuraklari turli qattiqlikdagi yumshoq va maydalangan tog‘ jinslarini qazish uchun qo‘llaniladi. Kovshining hajmi 2 dan 20 m^3 gacha bo‘ladi. Qazib olinadigan pog‘ona balandligi 6 m dan 20 m gacha bo‘ladi. Ishlab chiqarish unumdorligi turlicha bo‘lgan karerlarda qo‘llaniladi. Pastdan yuklash jarayoni ko‘proq qo‘llaniladi. Yuqoridan yuklash uchun esa uzaytirilgan ishchi uskuna bilan jixozlangan karer mexanik kuraklari qo‘llaniladi. Karer va ochuvchi mexanik kuraklarini qo‘llashda qazib olinadigan pog‘ona balandligi xavfsizlik shartlari bo‘yicha yumshoq tog‘ jinslarida ekskavatorning maksimal cho‘michlash balandligidan oshmasligi lozim: Yumshok tog jinslari uchun pogona balandligi Hu=10 Kattik tog jinslari uchun pogona balandligi Hu=16 ^Nu ^≤^Nch.max 10≤13.5 Yumshok tog jinslarini kazib yuklash uchun EKG-5 AUC ekskavatorini tanlaymiz. O‘rtacha bo‘lakli bog‘lovchi – sochma holdagi portlatib maydalangan tog‘ jinslarida: Nu = (1,05….1,15) Nch.max. 16≤16.8 Kattik tog jinslarini kazib yuklash uchun EG-350ekskavatorini tanlaymiz.
KURS ISHI – 2022 5311600 – «Konchilik ishi»	Varoq

EKG-8IUG va EG-5A ekskavatorlarining texnik xarakterestikasi
	Ko’rsatkichlar	EKG- 8IUS	EKG- 5A
	Kovsh sig’imi, m3	8	4.6-6.3
	Eng yuqori cho’michlash radiusi, m	21	14.5
	Ekskavator turgan gorizontdan cho’michlash radiusi, m	13,7	9.04
	Eng katta bo’shatish radiusi, m	18,6	12.65
	Eng katta cho’michlash balandligi, m	15	10.3
	Eng katta bo’shatish balandligi, m	10	6.7
	90^о burchak ostida burilgan siklining nazariy davomiyligi	28	23
KURS ISHI – 2022 5311600 – «Konchilik ishi»					Varoq

2.2 Tog‘ jinslarini massivdan qazib olishda qazib o‘tish kengligini hisoblash; Mexanik kurakli ekskavatorlarni qo‘llagan holda. Zaboy (zaxodka)ning kengligi ekskavator turgan gorizontidan cho‘michlash radiusi Rch.u bilan aniqlanadi. Ekskavtorni qazib o‘tish joyi (zaxodka)ning o‘rtacha, qisqa va keng turlari (2.1 rasm) mavjud. Cho‘michlash shartlari bo‘yicha yon zaboyda ishlashda zaboyning ichki qismi kengligi Rch.u dan oshmasligi lozim. Zaboyning tashqi tomoni kengligi esa (0,5…0,7)Rch.u ni tashkil etishi lozim. Shu tariqa, samarali cho‘michlash shartlari bo‘yicha zaxodka kengligi yumshoq tog‘ jinslarida quyidagicha bo‘ladi: A = (1,5…1,7)Rch.u , m. A=1,5∙14,6=21,9 m Ushbu zaxodkalar o‘rta kenglikdagi (normal) zaxodkalar deyiladi. A=(1,5…1,7) Rch.u dan kichik bo‘lgan zaxodkalar esa qisqa zaxodkalar, katta bo‘lgani esa keng zaxodkalar deyiladi. Zaxodka turlari: a, btransheyali boshi berk va ekspluatatsion bo‘ylama zaxodkalar;v, g – o‘rtacha ochiq (skvoznыe)qisqa zaxodkalar; d–diagonal ochiq zaxodkalar; ye – ko‘ndalang ochiq zaxodkalar.
KURS ISHI – 2022 5311600 – «Konchilik ishi»	Varoq

2.3 Portlatilgan kon massasi uyumidan tog‘ jinslarini qazib olishda qazib o‘tish yo‘lagi kengligini hisoblash. Karer mexanik kuraklarani avtomobil transporti bilan bir kompleksda qo‘llanilganda portlatilgan kon massasi uyumidan tog‘ jinslarini qazib olish qisqa qazib o‘tish yo‘lagi orqali qazib olinadi. A=(0,5…1,0)Rchu Rudali karerlarda ajratib qazib olish shartiga ko‘ra, portlatilgan tog‘ jinsi hajmining oshishi va ekskavator bloklarini uzunligini qisqarishida ochiq va boshi bekr keng zaxodkalar qo‘llaniladi: A=(1,5…1,7)(Rchu + Rr), A=1,5(14,3+16)=45,9 bu yerda: Rr – mexanik kurakni yuklash radiusi 2.4. Qazib-yuklovchi mashinalarning ishlab chiqarish unumdorligini aniqlash. Nazariy unumdorlik. Nazariy unumdorlik – ekskavatorning konstruktiv parametrlaridan kelib chiqgan holda uning uzluksi ishlash jarayonidagi vaqt birligi ichida qazib olinishi mumkin bo‘lgan kon massasi hajmi. Bir kovshli ekskavatorlar uchun: EKG-5 AUC ekskavatori uchun Pt = (3600E) / ts , m^3/s . Pt=^3600∙4.6 = 720 , m^3/s 23 EG-350 ekskavatori uchun Pt=^3600∙14 = 1938m^3/s 26 bu yerda: Ye – ekskavator kovshining hajmi, m^3;ts –ish siklining nazariy davomiyligi,sek; nk – bir minut davomida bo‘shatiladigan kovshlar soni. Ekskavatorning nazariy unumdorligi pasportda ko‘rsatiladi, shuning uchun nazariy unumdorlik pasportdagi unumdorlik deyiladi.
KURS ISHI – 2022 5311600 – «Konchilik ishi»	Varoq

Texnik unumdorlik . Texnik unumdorlik – ekskavatorning aniq kontexnik sharoitlarda uzluksiz ishlash jarayonida uning maksimal soatlik unmdorligidir. Bir kovshli va ko‘p kovshli ekskavatorlar uchun: EKG-5 AUC ekskavatori uchun Ptex = (PtKnKzKtv) / Kr , m^3/s , Ptex=3600∙4.6∙1.05∙0,55 = 332m3/s 23∙1,25 EG-350 ekskavatori uchun Ptex=3600∙14∙1.05∙0,55 = 895m3/s 26∙1,25 bu yerda: Kn – ekskavator kovshining to‘lish koeffitsienti, (10,12 ilovalar); Ktv – qazib olish texnologiyasi koeffitsienti; Kz – yordamchi jarayonlarga ta’sirini hisobga oluvchi koeffitsient Kz = 0,85…0,9; Kr – ekskavator kovshidagi maydalanganlik koeffitsienti 10, 11 ilovalar. Ekspluatatsion unumdorlik. Ekskavatorning ekspluatatsion ish unumdorligi tashkiliy va texnik turib qolishiga bog‘liq bo‘lgan ish vaqtining yo‘qotilishi bilan aniqlanadi. Smenalik ekspulatatsion ish unmdorlik barcha turdagi ekskavatorlar uchun quyidagi formula yordamida aniqlanadi: EKG-5 AUC ekskavatori uchun Pe.sm = Ptex∙Tsm∙Ki , m^3/sm, Pe.sm=332∙12∙0,6=2390m^3/s EG-350 ekskavatori uchun Pe.sm=895∙12∙0,6=6444m^3/s bu yerda: Tsm – smena davomiyligi, s; Ki – vaqt davomida ekskavatordan foydalanish koeffitsienti (Ki = 0,6…0,7).)
KURS ISHI – 2022 5311600 – «Konchilik ishi»	Varoq