Tog‘ jinslarini qazib

Qoplovchi tog’jinslari uchun.
Ekskavatorningishlabchiqarishunumdorliginianiqlash.
EKG-5A
Berilgan
_{E = 5 𝑚3} O’rtacha bo’lak o’lchami aniqlash (𝑑_𝑐𝑝, 𝑚):
β = 120^o_{3 3}
𝑑_𝑐𝑝 = 0.3 ∙ √𝐸 = 0.3 ∙ ^√5 = 0.5 𝑚
Т_р = 2.6𝑠
^{𝑘𝑝 = 1.6} Cho’michlash davomiyligini aniqlash (Т_ч, 𝑠):
𝑘_𝑛 = 0.9
_{𝑘 = 0.72} ^{194 ∙ 𝑑2} 𝐸 194 ∙ 0.5² 5
^и Т = ^𝑐𝑝 + = + = 14.56 𝑠
^ч 𝐸 0.11 ∙ 𝐸 + 0.6 5 0.11 ∙ 5 + 0.5
𝑇_см = 12 𝑠𝑜𝑎𝑡
^{𝑛см = 3} Burilishlar davomiyligini aniqlash (Т_пов, 𝑠):
𝑛_г = 250 𝑘𝑢𝑛.
Т_пов = ⁽10 + Е⁾ + 0.18 ∙ ⁽𝛽 − 90^𝑜) = ⁽10 + 5⁾ + 0.18 ∙ (120 − 90) = 20.4 𝑠


Sikl davomiyligini aniqlash (Т_ц, 𝑠):

Т_ц = Т_р + Т_ч + Т_пов = 2.6 + 14.56 + 20.4 = 37.56 𝑠

Tog’ jinsining ekskavatsiyalash koeffitsientini aniqlash (𝒌_э):

𝑘_𝑛 0.9

𝑘_э = _𝑘 = _1.6 = 0.5625
𝑝

3
Ekskavatorning texnik ishlab chiqarish unumdorligini aniqlash (𝐴 , ^м ):

^𝑚 𝑠𝑜𝑎𝑡

3600 ∙ Е 3600 ∙ 5 𝑚³

А_т = _Т ∙ 𝑘_э = _37.56 ∙ 0,5625 = 270 _{𝑠𝑜𝑎𝑡}
Ц

𝟑
Ekskavatorning smenalik ishlab chiqarish unumdorligini aniqlash (𝑨 , ^𝑚 ):

^с 𝑠𝑚𝑒𝑛𝑎


_𝑚3
А_см = А_т ∙ Т_см ∙ 𝑘_и = 270 ∙ 12 ∙ 0.8 = 1553 _{𝑠𝑚𝑒𝑛𝑎}

KURS ISHI – 2022 5311600 – «Konchilik ishi»	Varoq

3 Ekskavatorning sutkalik ishlab chiqarish unumdorligini aniqlash (𝑨 , ^𝑚): ^с𝑠𝑢𝑡𝑘𝑎 𝑚3 Ас = Асм ∙ 𝑛см = 1553 ∙ 3 = 4658 𝑠𝑢𝑡𝑘𝑎 𝟑 Ekskavatorning yillik ishlab chiqarish unumdorligini aniqlash (𝑨 , ^𝑚): ^с𝑠𝑢𝑡𝑘𝑎 м3 Аг = Ас ∙ 𝑛г = 4658 ∙ 250 ≈ 1.2 млн год Ekskavatorlar sonini aniqlaymiz (𝑵эс, 𝑑𝑜𝑛𝑎): ПВ 1900000 𝑁эс = А = 1164583 = 1.6 ≈ 2. г Ekskavatorlar rezervi koefitsientini aniqlaymiz: Тг 350 𝑘рез = 𝑛 = 250 = 1.4 г Ekskavatorlar ishchi parkini aniqlaymiz (𝑁эр, 𝑑𝑜𝑛𝑎): 𝑁эс 1.6 𝑁эр = 𝑘 = 1.4 ≈ 1. рез
KURS ISHI – 2022 5311600 – «Konchilik ishi»	Varoq

Berilgan kiymatlar buyicha foydali qazilma uchun kazib-yuklash ishlarini xisoblash: EKG-8 IUS Yechish ^BerilganUrtacha bulak ulchamini aniklash (𝑑𝑐𝑝, 𝑚): E=8 𝑚^3 β=120^0d = 0.3 ∗ ^3√E = 0.3 ∗ ^3√8 = 0.6 m cp 𝑇𝑝 = 2.7 s ^𝑘𝑝 ^=^1,25Chumichlash davomiyligini aniklash (𝑇𝑐ℎ, 𝑠): 𝑘𝑛 = 0.9 194 ∗ d^2E cp ^𝑘^𝐻^=^0.6^T^ch^=E ^+0.11 ∗ E + 0.6 ^𝑇^𝐶𝑀^=^12^𝑠𝑜𝑎𝑡194 ∗ 0.36 8 ^𝑛^𝐶𝑀^=^2^=8 ^+0.11 ∗ 8 + 0.6 ^=^14.14^s 𝑛𝑦 = 250 𝑘𝑢𝑛 Burulish davomiyligini aniklash (𝑇𝑝𝑜𝑣, 𝑠): TPOV = ^(10 + E^)+ 0.18 ∗ ^(β − 90^0^)= ^(10 + 8^)+ 5.4 = 23.4 s Sikl davomiyligini aniklash (𝑇𝑠, 𝑠): TS = Tp + Tch + TPOV = 2.7 + 14.14 + 23.4 = 40.24 s Tog jinsining ekskavatsiyalash koeffitsientini aniklash (𝒌𝑒): kn 0.9 kE = k = 1.25 = 0.7 p Ekskavatorning texnik ishlab chikarish unumdorligini aniklash 3 (𝐴 , ^𝑚): ^𝑚𝑐ℎ𝑎𝑠 3600 ∗ E ∗ kE 3600 ∗ 8 ∗ 0.7 m^3 AT = T = 40.24 = 501 s S Ekskavatorning smenalik ishlab chikarish unumdorligini aniklash 𝟑 (𝑨 , ^𝑚) ^𝑠𝑠𝑚𝑒𝑛𝑎 ACM = AT ∗ TCM ∗ kH = 501 ∗ 12 ∗ 0.6 = 3607
KURS ISHI – 2022 5311600 – «Konchilik ishi»	Varoq

Ekskavatorning sutkalik ishlab chikarish unumdorligini aniklash 𝟑 (𝑨 , ^𝑚): ^𝑠𝑠𝑢𝑡𝑘𝑖 AC = ACM ∗ nCM = 3607 ∗ 2 = 7214 Ekskavatorning yillik ishlab chikarish unumdorligini aniklash (Ay,m^3/yil): y mln m^3 Au = ny ∗ AC = 7214 ∗ 250 = 1803600 yil Ekskavatorlar sonini aniklash (𝑵𝑒𝑠, 𝑠ℎ𝑡): ^𝑃𝑔𝑚1900000 𝑁𝐵𝑆 = 𝐴 = 1803600 = 1.1 ≈ 1 𝑡𝑎 𝑦 Ekskavatorlarning ishchi parki sonini aniklash (𝑁𝑒𝑟, 𝑠ℎ𝑡): 𝑁𝐵𝑆 1.1 𝑁𝐵𝑅 = 𝑘 = 1.4 = 0.7 ≈ 1 𝑡𝑎 𝑅𝐸𝑍 ^Ekskavatorlar^rezervi^koeffitsientini^aniklash^(^krez^): ^𝑇𝑦 350 𝑘𝑅𝐸𝑍 = 𝑛 = = 1.4 𝑅𝐷𝑆 250
KURS ISHI – 2022 5311600 – «Konchilik ishi»	Varoq

2.6. Qazib yuklovchi kon qazish mashinalarining ish jarayoni tasvirlangan pasportni tuzish. Kon qazish mashinasining pasportini tuzish 1:200 yoki 1:500 masshtabli plan yoki profildagi zaboyning tasvirlashdan boshlanadi. Portlatilgan kon massasi uyumidan qazib olish jarayoni pasportini tuzishda eng avvalo portlatilgan kon massasi uyumini aniqlash lozim: B = Kz Kv Nu q + (np – 1)b, m, bu yerda: Kz – sekinlashish oralig‘iga bog‘liq bo‘lgan portlatilgan tog‘ jinsini uloqtirish masofasi koeffitsienti.
	τ, ms	10	25	50	75
	Kz	0,95	0,9	0,85	0,8
Kv – tog‘ jinsini portlanuvchanligini xarakterlovchi koeffitsient (engil, o‘rta va qiyin burg‘ulanuvchi tog‘ jinslariga mos ravishda Kv=2; 2,5; 3,0); np –portlatiladigan qatorlar soni; b – qatorlar orasidagi masofa, m; q – PM ning solishtirma sarfi, kg/m^3; Nu – pog‘ona balandligi, m. Portlatilgan kon massasi uyumi bo‘yicha qazib o‘tish yo‘lagi sonini aniqlash uchun portlatilgan kon massasi uyumi kengligini qabul qilingan kon qazish mashinasining qazib o‘tish kengligia bo‘lish kerak. Bunda portlatilgan kon massasi uyumi bo‘yicha zaxodkalar soni butun son chiqishi uchun, qazib o‘tish kengligini ham butun holda olinadi. Shundan so‘ng, kon qazish mashinasining ishlashi tasvirlangan pasportda zarur hollarda birinchi, ikkinchi va uchinchi zaxodkalarni ham tasirlash mumkin. Zaboyning plan va profildagi tasvirida Rchu ga teng bo‘lgan o‘rta zaxodka uchun ekskavatorning harakatlanish o‘qi tasvirlanadi. Bunda o‘rta zaxodkaning tashqi qismi (0,5…0,7) Rchu.ga teng bo‘ladi. Xuddi shu kabi tasvirlar qisqa va keng zaxodkalar uchun ham bajariladi. Shundan so‘ng, xuddi shu pasportda o‘sha masshtab bo‘yicha ekskavator va transport vositasi kiritiladi, pog‘ona balandligi o‘lchamlari, zaxodka kengligi va yuklash radiuslari ko‘rsatiladi. Ilovalarda tog‘ jinslarini massiv (31, 32 ilovalar) va portlatilgan kon massasi uyumi (31,33 ilovalar) dan mexanik kuraklar yordamida qazib olish pasportlari namuna sifatida keltirilgan. Tog‘ jinslarini avtomobil transportiga yuklash bilan qazib olishda qisqa zaxodkalar keng qo‘llanildai.
KURS ISHI – 2022 5311600 – «Konchilik ishi»							Varoq

III. KON MASSASINI TAShISh. Karer yuklarini tashish karerlarda eng ko‘p energiya sarf bo‘ladigan jarayon hisoblanadi. Ochiq kon ishlaridagi umumiy xarajatlar ichidan transport xarajatlari 60-70% ni tashkil qiladi. Ochiq kon ishlarida kon ishlari olib borishda tog‘ jinslari, foydali qazilmalar, foydali komponentlar miqdori kam bo‘lgan foydali qazilmalar va materiallar tashilishi kerak. Tashiladigan yuk turiga va yo‘nalishiga qarab ochuvchi va foydali qazilma yuk oqimlari tarkib topadi. Yuk oqimlari zaboylardan boshlanib, noruda tog‘jinslar ag‘darmalarida yoki foydali komponentlar miqdori kam rudalar ag‘darmalarida yoki foydali qazilma zaxiralarida tugaydi. Karer yuklarini tashishchun deyarli barcha transport turlari qo‘llaniladi, ular ish prinsipiga qarab quyidagilarga bo‘linadi: uzluksiz (konveyerli, truboprovodli, osma po‘lat arqon yo‘lli); siklli (temir yo‘l, avtomobil, skipli, yuk ko‘taruvchiqurilmalar, konveyer poezdlari). Uzluksiz transport turi unumlirok trnansport turi bo‘lib,kon ishlarini uzluksiz olib borilishini, boshqarishni avtomatlashtirishni va yuqori ish unumdorligini ta’minlaydi. Uning qazuvchi-yuklovchi va ag‘darma hosil qiluvchi texnikalar bilan birgalikda ishi butunlay avtomatlashtirilgan yuqori unumdorlikka ega bo‘lgan komplekslarni tashkil qilib, tog‘ jinslarini qazib olishga xizmat qiladi. Masalan, rotorli ko‘p cho‘michli ekskavatorlar, konveyer transporti, transport-ag‘darma ko‘prigi yoki ag‘darma hosil qiluvchi komplekslari. Karerlarda tog‘ jinslarini qazib olishda uzluksiz ishlaydigan komplekslarni qo‘llaganda yuk oqimini soddalashtiradi, karerlarda uskunalarni ishlatish darajasi ortadi. Foydali qazilma konlarini ochiq usulda qazib olishda kon massasi karer transportlari yordamida tashiladi. Karer transportining vazifasi – foydali qazilmani zaboydan yuklovchi bunkergacha yoki boyituvchi fabrikalargacha, qoplovchi tog‘ jinslarini esa ag‘darmalargacha tashishdan iborat. Karerlarda kon massasini tashish uchun turli ko‘rinishdagi karer transportlaridan foydalaniladi. Asosiy transport vositalari: -temir yo‘l transporti; -avtomobil transporti; -konveyer transporti.
KURS ISHI – 2022 5311600 – «Konchilik ishi»	Varoq