Tok kuchi. Potensiallar farqi. Kuchlanish. Eyuk om va Djaul-Lens qonunlari

OM QONUNI. OʻTKAZGICHLARNING QARSHILIGI

Bir jinsli metall oʻtkazgichdan oʻtayotgan tok kuchi oʻtkazgichdagi kuchlanish tushuvi U ga proporsional boʻladi:

I . (13.1)

Bir jinsli oʻtkazgich deb tashqi kuch ta’sir etmaydigan oʻtkazgichga aytiladi. U oʻtkazgichning uchlaridagi potensiallar ayirmasiga teng boʻladi. Ifodadagi R oʻtkazgichning elektr qarshiligi deyiladi. Qarshililik birligi 1Om boʻlib, u shunday oʻtkazgichning qarshiligiki, bunda kuchlanish 1V boʻlganda oʻtkazgichdan 1A tok oʻtadi. Bir jinsli silindrsimon oʻtkazgich uchun qarshilik

, (13.2)

ta teng. Bu yerda: l — oʻtkazgichning uzunligi, S — koʻndalang kesim yuzasi, - oʻtkazgich yasalgan materialning tabiatiga bogʻliq boʻlgan koeffitsent, boʻlib buni solishtirma elektr qarshilik deyiladi.

JOUL-LENS QONUNI

Oʻtkazgichdan tok oʻtganda oʻtkazgich qiziydi, bu jarayonda ajralib chiqqan issiqlik miqdori oʻtkazgich qarshiligiga, tok kuchining kvadratiga va vaqtga proporsional ekan.

Q I²Rt.
Q —Joullarda ifodalanadi.
Birlik vaqtda birlik hajmdan ajralib chiquvchi issiqlik miqdorini tokning solishtirma quvvati deb ataymiz. Tokning quvvati


, (14.1)

formulalari bilan ifodalanib: XBS da quvvatning birligi 1vatt 1A*1V 1Vt.

MAGNIT MAYDONI. TOKLARNING OʻZARO TA’SIRI

Elektr toklari bir-biri bilan oʻzaro ta’sirlashadi. Tokli oʻtkazgichlar orasidagi oʻzaro ta’sir magnit ta’sir deyiladi. Tokli oʻtkazgichlarning bir-biriga ta’sir qiladigan kuchlari magnit kuchlar deyiladi. Parallel oʻtkazgichlarning har birining birlik uzunligiga toʻgʻri keluvchi oʻzaro ta’sir kuchi ulardagi I₁ va I₂ toklarga toʻgʻri proporsional va ular orasidagi l masofaga teskari proporsional. Bundan

(15.1)


boʻlishi kerak. Bu yerda I₁ va I₂ parallel oʻtkazgichlardan oʻtuvchi toklar, r- oʻtkazgichlar orasidagi masofa, k- proporsionallik koeffitsienti. Proporsionallik koeffitsienti XBS da ga teng boʻlib, -muhitning nisbiy magnit singdiruvchanligi, ₀- magnit doimiysi boʻlib, 4 *10^-7 Gn/m ga teng. Parallel oʻtkazgichdagi toklarning oʻzaro ta’siri va bu ta’sirni oʻtkazgichlar shakliga, oʻtkazgichlardagi toklar yoʻnalishiga bogʻliqligini Amper kashf qilgan.
Toklarning oʻzaro ta’siri magnit maydoni deb ataluvchi maydon orqali amalga oshadi. Magnit maydoni materiyaning maxsus turi hisoblanadi. Uning asosiy xossalari:
1. Magnit maydonini elektr toki hosil qiladi.
2. Magnit maydoni tokka koʻrsatadigan ta’siriga qarab payqaladi.