Toksikologiya asoslari doc
Kimyoviy zararlanish o’chog`i
Download 0.82 Mb. Pdf ko'rish
|
Toksikologiya asoslari (B.Ibragimxodjayev va b.)
Kimyoviy zararlanish o’chog`i deganda kimyoviy qurol ta`siriga uchragan
barcha odamlar, hayvonlar, ob`ektlar, inshootlar, texnikalar, atmosfera, o’simliklari bo’lgan xudud tushuniladi. Kimyoviy zararlanish o’chog`ining o’ziga xos xususiyati qaysi zaharlovchi modda qo’llanilganiga, shuningdek uni qo’llash usuliga, yil fasliga, ob-havo sharoitiga va ba`zi bir boshqa omillarga bog`liq. Kimyoviy zararlanish o’chog`ining kata-kichikligi eng avvalo dushman tarafidan zaharlovchi moddalarning qanday agregat holatda qo’llanishi, shuningdek qilingan hujumning kuchi bilan belgilanadi. Zaharlovchi moddalarni mo’ljallangan joyga etkazish uchun katta kalibrdagi raketalar va aviabombalar qo’llanilgan taqdirda, kimyoviy zararlanish o’choqlari juda katta maydonlarda paydo bo’ladi. Dushman tomonidan zaharlovchi moddalar suyuq-tomchi holatda qo’llanilganda zararlanish o’chog`ining maydoni dastlabki vaqtda ancha kichik bo’ladi. Agar zaharlovchi modda havoning er usti qatlamida bug` yoki tuman holida tursa, u holda zararlangan bulut havo oqimi bilan birga shamol esayotgan tomonga qarab suzadi. Soatiga 3-6 km tezlikda esayotgan kuchsiz shamolda havo oqimi tik ko’tarilmasa, zaharlangan bulut zararlash xususiyatini saqlagan holda 20-50 km masofagacha suzib borishi mumkin. Demak, birlamchi kimyoviy zararlanish o’chog`iga nisbatan shamol esayotgan tomondagi joy vaqt o’tishi bilan oqib kelayotgan zaharlovchi moddalar yo’liga duch kelishi mumkin. Bunda kimyoviy zararlanish o’chog`i maydoni kattalashadi. Kimyoviy zararlanish o’chog`ining barqarorligi qo’llanilgan zaharlovchi moddalarning turi va uning qo’llash usuli bilan belgilanadi. Beqaror kimyoviy za ra rla nis h o’c hog`i chidamsiz zaharlovchi modda — gaz, bug`. tuman holida qo’llanilganda hosil bo’ladi. Beqaror kimyoviy zararlanish o’chog`i zaharlash xususiyatini 3—6 soat mobaynida saqlab turadi, shundan keyin www.ziyouz.com kutubxonasi 36 o’choqda bo’lish havfi juda kamayadi. Protivogazni (gazniqob) signal bilan yoki tegishli xabar berilgandan keyin echish mumkin. Ba rqa ror kimyoviy za rarla nis h o’c hog`i dushman tomonidan chidamli zaharlovchi moddalarni suyuq-tomchi holida yoki yopishqoq suyuqlik holida qo’llanilgan takdirda hosil bo’ladi. Yil fasliga, ob-havo sharoitiga va joyning relefiga qarab zaharlovchi moddalar zaharlash xususiyatini bir necha soatdan bir necha haftagacha va hatto oylargacha saqlab turishi mumkin. Zaharlovchi moddalar havo ochiq, issik kunda, o’t-o’lanlar bo’lmagan joydan tezroq bug`lanadi. Hatto V-gazlar guruhidagi juda chidamli zaharlovchi moddalar ham bunday sharoitlarda zararlash xususiyatini 1—3 sutka mobaynida ushlab turadi. Bunda shuni nazarda tutish kerakki, zo’r berib bug`lanish natijasida zararlangan xudud ustidagi havoda zaharlovchi moddalar bug`ining miqdori juda ko’payib ketishi mumkin. Havo sovuq bulutli bo’lganda, o’t-o’lanlar qalin joyda yoki o’rmonzorlarda suyuq-tomchi holida qo’llanilgan zaharlovchi moddalar ancha uzoq vaqtga qadar saqlanib turishi mumkin. Zararlanish havfi bunday holda bir necha kungacha, ba`zan esa bir necha haftagacha mavjud bo’ladi. Qish paytida zaharlovchi moddalarning zararlash havfi u qo’llanilgan joyda ayniqsa uzoq vaqt turadi. Kimyoviy zararlanish o’chog`ida zararlangan harbiy xizmatchilarga tibbiy yordam o’tkazishda zaharlovchi moddaning ularga ta`sir qilish vaqtini bilishdan tashqari, ularda zaharlanish simptomlarining tez rivojlanishini ham xisobga olish kerak. Zaharlovchi moddalar tez ta`sir qiladigan va sekin ta`sir qiladigan turlarga bo’linadi. Tez ta`sir qiladigan zaharlovchi moddalar hosil qilgan zararlanish o’chog`ida zararlanish simptomlari bir necha soat ichida, sekin ta`sir qiladigan zaharlovchi moddalar hosil qilgan zararlanish o’chog`ida zararlanish simptomlari esa, bir soatdan oshikroq vaqt ichida rivojlanadi. Bu bo’linish amaliy jihatdan katta ahamiyatga ega, chunki zararlanish o’chog`ida zararlanish simptomlarining rivojlanish vaqtini bilganimiz tufayli, ixtiyorimizdagi vaqtdan foydalanib zararlanganlarga tegishli tibbiy yordam miqdorini (hajmini) ko’rsatishni aniqlagan bo’lamiz. Hozirgi vaqtda kimyoviy zararlanish o’chog`i to’rt turga bo’linadi (3- jadval). Tez ta`sir qiladigan zaharlovchi moddalar hosil qilgan kimyoviy zararlanish o’chog`i birinchi daqiqalarda ko’p kishilarni zararlashi, klinik simptomlarning jadallik bilan rivojlanishi va ular orasida ko’p sanitar yo’qotishlar (nobud bo’lishlar) vujudga kelishi bilan ta`riflanadi- Bu sharoitda shaxsiy himoya vositalarini o’z vaqtida kiyish, zararlanish o’chog`ida ziddi-zaharlar va kimyoga qarshi individual paketlar yordamida o’ziga va bir-biriga tibbiy yordam ko’rsatish tadbirlari katta ahamiyatga ega. Zararlanish alomatlarining tezlik bilan rivojlanishi, ko’pchilik kishilarning og`ir darajada (60—70%) zararlanishi, shifokor ko’rsatadigan birinchi tibbiy yordam va malakali tibbiy yordam ko’rsatish vaqtlari keskin cheklanganligi zararlanish o’chog`ida ularni tezlik bilai evakuatsiya qilishni talab qiladi. Sekin ta`sir qiladigan zaharlovchi moddalar hosil qilgan kimyoviy zararlanish o’chog`i asta-sekinlik bilan sanitar yo’qotishlarning (4—12 soat ichida) jang www.ziyouz.com kutubxonasi 37 maydonida rivojlanishi bilan ifodalanadi. Bu sharoitda tibbiy xizmat kuchlari va vositalarini tashkil qilishda, tibbiy saralash o’tkazish va zararlangan kishilarga birinchi shifokorgacha bo’lgan tibbiy yordam ko’rsatish hamda evakuatsiya tadbirlarini shoshilmasdan o’tkazishga imkoniyat yaratilgan bo’ladi. CHidamli zaharlovchi moddalar zarar etkazish xossasini bir necha soatgacha saqlab qoladi, shu sababli zararlanish o’chog`ida kishilarning ust-boshlari, yara bog`lamlari zaharlovchi moddalarni o’ziga singdirib olish (desorbtsiya) xususiyatiga ega. Bunday zararlanganlar yoki zararlanish o’chog`idan kelgan harbiy transport, tibbiy vositalar bilan o’zaro aloqda bo’lishi (kontakt) tibbiyot xodimlari va yaradorlarni zararlanishga olib kelishi mumkin. Zararlanish o’chog`idagi harbiy xizmatchilar va zararlangan kishilarga qisqa vaqt ichida sanitar ishlovini o’tkazish kerak bo’ladi. Ular shaxsiy himoya vositalaridan tezlik bilan foydalanishini bilishlari kerak Paydo bo’lgan zararlanish o’chog`iga qutqaruvchi komandalar yuborilishidan oldin ularga zaharlanishning oldini oladigan vositalar (tabletkalar) berilishi lozim va himoya vositalaridan foydalanishlari shart bo’lib xisoblanadi. Zararlangan kishilarga tibbiy evakuatsiya bosqichlarida takror qisman sanitariya ishlovini o’tkazish va u kerakli vositalar bilan ta`minlangan bo’lishi kerak. Bundan tashqari, texnika va tibbiyot vositalariga ham sanitariya ishlovi o’tkaziladi. Tibbiyot xodimlari zararlangan kishilarga tibbiy yordam ko’rsatishni tugatmagunicha va ularga sanitariya ishlovini o’tkazmaguncha himoya vositalarida bo’lishlari kerak Download 0.82 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling