Tolali materiallar va qog’oz kimyoviy texnologiyasi va dizayni kafedrasi udk 541. 64+53

Yod  sonini  aniqlash.  Sellyulozaning  yod  sonini  aniqlash  undagi  aldegid 

guruhlarining  ishqoriy  muhitda  yod  eritmasi  ta’sirida  oksidlanib,  karboksil 

---

 

29 

guruhlarga  o’tishiga  asoslangan.  Reaktsiyaning  sxemasini  mana  bunday  ifodalash 

mumkin: 

                 R-COH + J

2

+3NaOH 



RCOONa + 2NaJ + 2H

2

O 

0,1  n  li  yod  eritmasining  1  g  sellyuloza  bilan  reaktsiyaga  kirishish  uchun 

ketadigan miqdori yod soni deb ataladi va  ml bilan ifodalanadi. Yod sonini aniqlab, 

sellyuloza  namunasining  polimerlanish  darajasi  haqida  ham  fikr  yuritish  mumkin. 

Yod soni quyidagicha aniqlanadi: 

Zich  berkitiladigan  probkali  kolbaga  buraning  0,5  n  li  eritmasidan  100  ml 

solinib,  250

0

C  li  shkafda  10



15  minut  saqlanadi.  So’ngra  unga  0,1  n  li  yod 

eritmasidan  50  ml  quyiladi  (yod  eritmasining  harorati  ham  25

0

C  bo’lishi  shart)  va 

suyuqliklar  aralashtirilib,  kolbaga  darhol  0,1  g  sellyuloza  solinadi.  Kolbaning  og’zi 

yopilgach,  uni  25

0

C  li  termostatda  6  soat  saqlanadi.  Har  20



25  minutda  kolba 

chayqatib  turiladi.  Odatda,  sellyuloza  namunasi  solinmagan  kontrol  tajriba  ham 

qilinadi.  6  soatdan  so’ng  kolbaga  2  n  li  xlorid  kislotadan  10  ml  quyilib,  kraxmal 

ishtirokida yod natriy giposulfitning 0,1 n li eritmasi bilan titrlanadi. Sellyulozaning 

yod soni quyidagicha hisoblanadi: 

                                             

s

b

a

J





2

 

bu formulada: 

a 



  giposulfit  0,1  n  li  eritmasining  nazorat  tajribada  titrlashga  sarflangan 

miqdori, ml;  

b 



  giposulfit  0,1  n  li  eritmasi  asosiy  tajribada  titrlashga  sarflangan  miqdori, 

ml;  

s 



 namunaning og’irligi, g.