Topshiriq. №92. Maqsad; “So’z labirinti” metodikasi yordamida tafakkur jarayonlarini labil-rigidligini aniqlash

Nazorat sabollari:
1. Qanday miqdor va sifat ko’rsatgichlari sinaluvchilarni labil va rigidlarni tasniflash indikatorlari vazifasini bajaradi?
2. O’z ko’rsatgichlaringizni boshqalarniki bilan taqqoslab guruxda o’z o’rningizni baholang.


TOPSHIRIQ. № 93.
Tafakkur tahlili tadqiqoti
Tadqiqot maqasdi: vaqt chegaralanishi sharti bilan induktiv tafakkur tahlilini ajratish darajasini aniqlash.
Material va jihozlar: ob’ektiv qonuniyatlarga asoslarganligi aniq belgilab olingan 15 qator raqam yozilgan blok (R.A.Aletxauerolikni VI-variant subtest shkalasi), ruchka va sekundamer.
Tadqiqot ish tartibi: Bu tadqiqotda eksperement o’tkazuvchi bitta ishtirokchi yoki kichik gruppada o’tkazadi va ularning har biri raqamlar yozilgan jadval chizilgan individual blokdan olishadi, va ular har tomonlama javob echimini o’zlari topshilari sharti bilan qulayliklari tahminlangan bo’ladi.
Tadqiqot boshlanguncha qadar blankalar qatnashuvchilarning test oladigan, yon tomonidan yorug’lik tushib turadigan stoli oldiga qo’yib chiqilgan bo’lishi kerak. Ammo ular instruktsiyalar berilguncha varaqqa qaramasliklaroi va o’qimasliklari kerak va lozim.
Raqamlar yozilgan qatorli jadval nusxasi bor varaq keyingi holatga tayyor turishi kerak.
TAFAKKUR

№	RAQAMLAR QATORI
	2	4	6	8	10	12	14…
	6	9	12	15	18	21	24…
	3	6	12	24	48	96	192…
	4	5	8	9	12	13	16…
	22	19	17	14	12	9	7…
	39	38	36	33	29	24	18…
	16	8	4	2	1	1/2	1/4…
	1	4	9	16	25	36	49…
	21	18	16	15	12	10	9…
	3	6	8	16	18	36	38…
	12	7	10	5	8	3	6…
	2	8	9	27	30	90	93…
	8	16	9	18	11	22	15…
	7	21	18	6	18	15	5…
	10	6	9	18	14	17	34…

Qatnashuvchi qo’llanmasi: oldingizda turgan blankada raqamlar qatori berilgan. Har bir 15 ta berilgan raqam qatorini qandaydir ob’ektiv qonuniyatlarga asoslanganligini aniqlashga harakat qiling. Bu qonuniyatlarga muvofiq ikkitadan raqam yozib davom ettiring. Bu ish uchun 7 minut vaqt berilgan. Bitta qatorda ko’p qolib ketmang, agar uning qonuniyatini to’g’ri anglay olmasangiz keyingi qatorga o’ting. Vaqtingiz qolsa siz uchun qiyin bo’lgan qatorga o’tishingiz mumkin. Berilgan qatoringizga raqam yozib, davom etirishingiz kerak. Sizga hammasi tushunarlimi? Agar savolingiz yo’q bo’lsa, boshladik!

7 minutdan keyin buyruq beriladi.
«To’xtang! yozishni to’htating!»:
Natijani qayta ishlash: Natijani qayta ko’rish tayyor kalit javoblari bor jadval yordamida amalga oshiriladi. Natijani qayta ishlash jarayonida qatnashchining to’g’ri echgan qatori miqdori hisoblanadi. Agar qatnashuvchi bironta qatorga faqat bitta raqam yozgan bo’lsa, u to’g’ri bo’lsa ham qator ishlamagan bo’ladi.
Tafakkur ta’rifi tahlili ahamiyatli bo’lishi kerak. Bu holda, induktiv tafakkur va qobilyatdan foydalanmoq kerak u o’ziga nazariya bilan shug’ullanish konponenti asosiyligini namoyon qiladi. Namoyon bo’lishni kelib chiqish bilan bog’liqligini olib boradi. Umumiy usullari va odamlarni har-hil ko’rinishdagi harakatini yuqori chiqishiga to’g’ri kelmaydigan asosini tuzadi.
Tahlil darajasi o’smirlikda faol o’sadi. U shunday fanlar usuli shaklida bo’ladiki, oliy matematika mantiq, oliy o’quv yurtidagidek o’qiladi. Shuning uchun test bilan ishlash natijasini predmetlar bilan mos ravishda taqqoslash mumkin. Izoxlash tahlili natijasi, maqsadga muvofiq olib borilsa xususan tajribada ko’rilayotgan temperamentlar, hamda raqamlar ishi malakasini hosil qiladi.
«RAQAMLAR QATORI» TOPSHIRIG’INI NATIJASINI QAYTA KO’RISH
UCHUN KALIT

Qator №	Qator davomi	Qator №	Qator davomi	Qator №	Qator davomi
1	16;18	6	11; 3	11	1; 4
2	27; 30	7	1/8; 1/16	12	279; 282
3	384; 768	8	64; 81	13	30; 23
4	17; 20	9	6; 4	14	15; 12
5	2; 2	10	76; 78	15	30; 33

Natija tahlili: Tafakkur tahlili darajasini oshirish uchun to’g’ri echilgan raqamlar miqdori aniqlanadi. Agar qatnashuvchi 14-15 qatorgacha raqamlar qatorini to’g’ri echsa, uning tahlil qilish qobilyati yuqori darajada, agar 11-13 gacha ishlasha baland yoki yaxshi, agar 8-10gacha bajarsa, o’rtacha yoki qoniqarli, agar 6-7 gacha tahlil qilsa past yoki qoniqarsiz, 5 qator va undan past bo’lsa juda past yoki juda qoniqarsiz.


TOPSHIRIQ. № 94.
Bir nechta variantli topshiriqda oldingi tajribaning tanlovchan ta’sirini o’rganish
Topshiriqni echimi usulida ko’rsatma ta’siri tadqiqoti
Tekshiruv maqsadi: Harakter sifatini aniqlash va qo’llanadigan ko’rsatmaga ta’sirchanligini, ko’rsatmani qayd qilish hususiyati va tafakkuri moslashuvchan yoki moslashuvchan emasligini mavjudligi.
Material va jixozlar: 10 varaq qog’oz har bir ishlatuvchiga, varaqni taxminiy o’lchovi 10 x 8 sm. Yozish uchun ruchka va sekundamer.
Tadqiqot ishi tartibi: O’tkazilayotgan tajribada bitta o’tkazuvchini gruppasida 9 tadan ortiq odam ishtirok etmasligi kerak.
Tadqiqot qatnashchilari stolga qulay o’tirshlari kerak, chunki bu vazifani o’zlari bajarilishi taminlanishi lozim. Topshiriq shartlarini eksperement o’tkazuvchi doskaga yozadi yoki alohida plakatga yozilgan bo’ladi.
Qatnashuvchiga ko’rsatma: Sizg arifmetik topshiriqni bajarish topshiriladi. Har bir topshiriqni alohida – alohida qog’ozga echin. Hamma harakatingiz, ya’ni siz echayotgan torpshiriqlaringizni shu qog’ozga yozing. Topshiriq echilgan listni orqasini o’girib qo’ying. Listni o’girganingiz bilan eksperement o’tkazuvchiga bergan topshirig’ini echib bo’lganingizni bildirasiz. Topshiriqni bajarilish vaqti tekshirib boriladi va ikki minutdan chegaralangan. 2 minut o’tsa eksperement o’tkazuvch: “To’xta! Yechimni tugat!” deb aytadi. So’ng: “Keyingi topshiriqni echish uchun boshqa list oling”, - deydi.
Arifmetik topshiriqni eksperement o’tkazuvchi ko’rsatib berish. Ishni xaqonniy o’tishiga amal qilish kerak.
№ 1. 3 ta xajmli idish berilgan: 3.7, 2.1 va 3 litrli, qanday qilib rosa 10 litr suv o’lchash mumkin?
№ 2. 3 ta xajmli idish berilgan: 3.7, 2.4 va 2 litrli, qanday qilib rosa 9 litr suv o’lchash mumkin?
№ 3. 3 ta xajmli idish berilgan: 3.9, 2.2 va 2 litrli, qanday qilib rosa 13 litr suv o’lchash mumkin?
№ 4. 3 ta xajmli idish berilgan: 3.8, 2.5 va 2 litrli, qanday qilib rosa 9 litr suv o’lchash mumkin?
№ 5. 3 ta xajmli idish berilgan: 2.9, 1.4 va 2 litrli, qanday qilib rosa 11 litr suv o’lchash mumkin?
№ 6. 3 ta xajmli idish berilgan: 2.8, 1.4 va 2 litrli, qanday qilib rosa 10 litr suv o’lchash mumkin?
№ 7. 3 ta xajmli idish berilgan: 2.6, 1 va 3 litrli, qanday qilib rosa 10 litr suv o’lchash mumkin?
№ 8. 3 ta xajmli idish berilgan: 2.7, 1.2 va 3 litrli, qanday qilib rosa 5 litr suv o’lchash mumkin?
№ 9. 3 ta xajmli idish berilgan: 3, 1.2 va 3 litrli, qanday qilib rosa 15 litr suv o’lchash mumkin?
№ 10. 3 ta xajmli idish berilgan: 2.8, 7 va 5 litrli, qanday qilib rosa 12 litr suv o’lchash mumkin?
O’tkazilgan tadqiqot tafsilotidan shu ko’zlanadiki: eksperement o’tkazuvchi har bir qatnashuvchining har bir topshiriqqa sarflayotgan vaqtini tekshiriladi va prtokolga qayd qilib boradi hamda belgilangan birinchi bitta vazifa echilgan listlarni tekshirishi mumkin. Kerakli vaziyatda birinchi beshta topshiriqdan echishga qiynalayotgan yoki noto’g’ri echimli yozayotganlarga ayrimlari aytib beriladi.
Aytib berishning mohiyati shuki, qatnashuvchi suvni faqat idishlar yordamida quyishi va olib qo’yishi mumkinligini eslatadi!
Arifmetik jarayonini kuzatishda suv bilan bog’liq harakat aks etgani — bu qo’shish va ayrishdir. Agar qatnashuvchi sonlarni qavs ichida yozsa, u idishlarning hajmi bo’yicha miqdorini aniqlashgan, qavs ishlatganini natijasi bu topshiriq sharti buzulganini bildiradi. Qavs ichida yozilganligi berilgan topshiriqni to’g’ri bajarmasligi ekanligi xaqida hammani ogohlantirish mumkin. Huddi shunday ko’paytirish va bo’lish mumkin emas. Barcha harakatlar idishar yordamida ortiqcha suv hajmini quyish va olishga bog’liqligiga asoslangan.
№ 6 dan - № 10 topshiriqlarga bajarilayotgan vazifani aytib berish mumkin emas, topshiriq tarzi teng tekshirilmasligi mumkin. Topshiriq bajarayotgan vaqtda qatnashuvchining har bir echgan echimi eksperement o’tkazuvchi tomonidan sekundamer yordamida topshiriq echilgan list vaqti hisoblanadi va alohid avprotokolga qayd etiladi.