Тортинчоқлик психологияси

Ишонч белгилари: гердайган, қадди - қомати тик ва тўғри турган, кенг қўйилган елкалари, оёқлар сал очилган, бош бирозгина орқага ташланган, қошлар сал тепага кўтарилган, лабларда табассум югурган». Кўз қараши – бошқа одамга, унинг эмоционал қобиғига таъсир этишнинг кучли ва қудратли воситасидир, гапираётганда қаттиқ ишонган одамнинг қўллари «гумбаз» шаклида бир-бирига қовушиб туради, одамнинг мавқеи қанчалик юқори бўлса, у шу гумбазни шунчалик юқори тутади.

Ишончсизлик белгилари: қўл бармоқларини қовуштириб олиш, бунда бош бармоқлар асабийлашиб ҳаракатланади ёки қўл кафтини чимчилаб қўяди. Бошқа қўл ҳаракати - авторучканинг қопқоги ёки охирини чайнаш ёки шимиш… Креслога ўтиришдан аввал унинг суянчиғини ушлаб қўйиш … Яна бир қўл ҳаракати - қўл кафтни чимчилаш. Кўплаб қўл ҳаракатлари ишончсизлик, ички келишмовчилик ёки хавфсирашни акс эттиради. Бу ҳолатда бола бармоғини сўради, ўспирин тирноғини тишлайди, катта одам эса, бармоғини ручка ёки қалам билан алмаштириб, уларни тишлайди». Суҳбат чоғида юзини тўсишга ҳаракат қилади – у оғзини ёпади, бурни, юзи ва бошини қашлайди


Дж.Ниренберг ва Г.Калеро кўз қараши тўғрисида қуйидаги қизиқарли маълумотларни келтирадилар: «Кўпчилигимиз, шубҳасизки кўзимизга тик қарамаган одамларни бирон нарсани беркитяпти деб ўйлаймиз. И.Эргель «Шахслараро муносабатлар психологияси» китобида ҳисоблашича, 30 дан 60% гача одамлар суҳбатлашаётган вақтда бир-бирларига қарайдилар. Шунингдек унинг таъкидлашича, агар икки сухбатдош 60% вақтдан кўпроқ бир-бирига қараб гаплашса, демак, уларни нима гап гапираётганликларидан ҳам кўра, сухбатдошлари кўпроқ қизиқтиради.
Суҳбатдошига қаратилган тўғри, очиқ, меҳр билан ёки тинч қараш ва вақти-вақти билан нигоҳини четга олиб қочиш унга бўлган самимийлик, ишонч, эътибордан далолат беради. Безовта, қатъий ва тикилган нигоҳ, «кўзларнинг ёниши» - буларнинг барчаси агрессив хулқ-атворнинг белгисидир. Суҳбатдошидан четга қаратилган нигоҳ, ноқулайлик ҳиссини чақирувчи нигоҳларнинг қисқа қисқа тўқнашуви, ишончсизлик ёки айбдорлик ҳиссидан дарак беради.
Ўзингизга бўлган ишонч нафакат сўзлашишингиз, юриш-туришингиз, қарашингиз, балки қандай тинглай олишингизда ҳам ўз аксини топади, бунда ўзини ҳурмат қилишнинг юқори даражаси ҳам намоён бўлади. Тинглай олишни билиш, инсоннинг айтганларидан кўра кўпроқ, унинг ўзига бўлган муносабатидан далолат беради. Албатта, бу ишонч ва ишончсизликнинг бироз ёрқинроқ ташқи белгиларининг айримларидир. Ҳаётда улар анча кўп ва турли тумандир.
Тортинчоқликнинг сабаби ўзига бўлган ишончсизлик эканлиги юқоридаги фикрлардан маълумдир. “Ўзидаги ишончсизликни қандай енгиш мумкин?”, деган савол пайдо бўлиши бежиз эмас. Ўзига ишончнинг шаклланишида жуда аҳамиятли лаҳза - ўзининг кечинмалари, эҳтиёжлари тўғрисида гапира олишдир.
1. Ўзингизда кучли ва заиф томонларингизни тан олинг ва ўз мақсадларингизни тегишлича шакллантиринг.
2. Айбдорлик ва уят ҳисси сизга муваффақият қозониш имконини бермайди. Уларга берилманг.
3. Ўзингизни бўшаштириш, фикрларингизга қулоқ солишга, дилингизга ёққан нарса билан шуғулланиш, ўз ҳолингизга қўйишга имкон беринг. Шунда сиз ўзингизни яхшироқ тушунасиз.
4. Ўзингиз учун, мақсадингизга етишиш йўлида янада майда ва оралиқ мақсадларга етишиш зарур бўлган, бир неча йироқ мақсадларни танлаб олинг. Ушбу оралиқ мақсадларга эришиш учун керакли воситаларни тарозида тортинг.
5. Ҳар бир муваффақиятли қадамингизни эътиборсиз қолдирманг ва ўзингизни тетиклаштириш, мақтаб ва албатта рағбатлантириб туришни унутманг.