Tortkol-Ellikqala shevasida. YusupovaG

ə

pənək, atlama, so‘ri, pesh, jilbirchi’, peshman kabi qator terminlar xalqimizning 

uzoq tarixi etnografiyasidan xabar beradi.  

2.  Shevada  mavjud  kөtargi,  qapi’,  i’lachiq,  kəppə:kəpə,  tuynuk  kabi 

terminlarning  qadimgi  yozma  yodgorliklarga  oid  lug‘atlarda  ham  hozirgi  fonetik 

holatidan boshqacharoq shaklda uchrashi inson hayoti uchun zarur faktorlardan biri 

hisoblangan  binokorlik  kasbi  o‘troq  hayot  boshlanishi  bilan  bog‘liq  ekanligining 

lingvistik dalili hisoblanadi. 

3. Binokorlik, duradgorlik, temirchilik, ganchkorlik, bo‘yoqchilik, naqqoshlik 

kabi sohalar leksikasini ham qamrab oladi.  

4.  Binokorlikda  o‘z  qatlamga  oid  terminlar  bilan  bir  qatorda-arab,  fors-tojik, 

mo‘g‘ul,  rus  tili  va  u  orqali  boshqa  tillardan  o‘zlashgan  terminlar  ham  faol 

ishlatiladi.  

---

 

51 

5. Sheva leksikasida arab, fors-tojik tillaridan o‘zlashgan so‘zlar ham salmoqli 

o‘rin tutadi:. 

7.  Fors-tojik  tilidan  o‘zlashgan  so‘lar  ko‘proq  aholining  dehqonchilik,  kasb-

hunar,  chorvachilik,  turar  joy,  uy-ro‘zg‘or  asboblari,  oziq-ovqat  nomlari  bilan 

bog‘lqdir.  

8. Arab tilidan kirib kelgan so‘zlar ko‘proq maorif, madaniyat, san’at va diniy 

e’tiqodi bilan bog‘liq.  

9.  Biz  ishimizda  chetdan  o‘zlashgan  so‘zlarni  semantik  jihatdan  bir  necha 

guruhga  ajratib  o‘rgandik.  Ularni  xarakterli  misolar  orqali  tahlil  qilib  berdik.  10. 

Shunisi  xarakterliki,  chetdan  o‘zlashgan  so‘zlarning  deyarlik  barchasi  shevaning 

fonetik tizimi qonuniyatiga bo‘ysindirlib talaffuz qilinadi. 

11.  Ayrim  chetdan  kirib  kelgan  so‘zlarga  asl  turkiy  affikslarning  qo‘shilib 

kelishi xarakterlidir. 

 

 

 

 

 

 

---

 

52