Tortkol-Ellikqala shevasida. YusupovaG

fundament, qo‘rg‘, i’i rəndə va b.  

Bulardan  poydevor-fundament  ma’nosidagi  ul  terminidan  boshqalari  kөtərgi 

(trap,  qi’rg‘i’,  irəndə,  chөkkich:chөkich,  qapi  eshik)  shakllarida  qisman  fonetik 

o‘zgarishlarga uchragan holda «Devon» da ham qayd  qilinadi. Xuddi shunday XV 

asr o‘zbek tilida ham uy, olachuq, xisht, ayvon, ravoq-ayvon (NAL.II.595) NAL. 

36,483,623,657.)  kabi  binokorlik  terminlari  uchraydi.  Chunki,  Navoiy  tili 

leksikasida ilm-fanga, kasb-hunarga oid so‘z-terminlar benihoya ko‘pdir.

19

 

Demak,  binokorlik  terminlari  o‘zbek  adabiy  tilining  tarixiy  yozma 

yodgorliklaridagi kabi o‘zbek tilining To‘rtko‘l-Ellikqal’a shevasida ham xalqimiz 

tarixi bilan barobar paydo bo‘lib, taraqqiy qilib yashab kelmoqda.  

Jamiyat  taraqqiyoti,  xalqimizning  turmush  tarzi  bilan  bog‘liq  holda  turarjoy 

bilan  bog‘liq  yangi  so‘zlar  kirib  keldi.  Masalan:  sement,  aliybastr,  kottedj,  temir 

biyton,  pili:ta,  domkombi:nat,  kolxozstroy,  quri’lishbashqarmasi’  Minselxozstroy, 

Milkambinat, Mi’yaskambinat kabi minglab lug‘aviy birliklar rus tili orqali evropa 

tillaridan o‘zlashdi. 

To‘rtko‘l-Ellikqal’a  shevasida  uchraydigan  ko‘pgina  o‘z  va  o‘zashgan  leksik 

qatlamni  qadimgi  turkiy  yozma  yodgorliklari,  Mahmud  Qoshg‘ariyning  «Devoni 

lug‘atit  turk»,  Alisher  Navoiy,  Bobur  asarlari  tili,  hozirgi  qoraqalpoq,  qozoq, 

turkman  va  boshqa  turkiy  xalqlari  tillari  va  shevalarining  lug‘at  boyligida  ham 

                                                 

19

 Ibrohimov S. Navoiy asaralri lug`ati. Toshkent, 1972 B:16. 

---

 

31 

qayd  qilindi:  kөtərgi,  zambər,  kərvүch:g‘isht,  chөkkich,  bolg‘a,  qapi’,  ul-