Тошкент 2018 Kolloid kimyo – Dispers sistemalarning fizik kimyosi

2. Фазаларнинг агрегат ҳолати бўйича (В.Освальд):

№	дисперс муҳит	дисперс фаза	шартли белгиси	мисоллар
1	газ	газ	-
2	газ	суюқлик	г/с	туман, булут, аэрозоль
3	газ	қаттиқ	г/қ	тутун, чанг, кукун
4	суюқлик	газ	с/г	кўпик, газ эмульсия- лар
5	суюқлик	суюқлик	с/с	эмульсиялар, сут
6	суюқлик	қаттиқ	с/қ	золлар, суспензиялар,
7	қаттиқ	газ	қ/г	қаттиқ кўпиклар, нон, пемза, кўмир
8	қаттиқ	суюқлик	қ/с	марварид, геллар
9	қаттиқ	қаттиқ	қ/қ	қотишмалар, минерал рангли шишалар

• [1] Colloid Science: Principles, methods and applications, Second Edition Edited by Terence Cosgrove_ 2010 John Wiley & Sons, Ltd, P. 1-2.

• Kolloid kimyo fanida faza atamasini qo‘llash ehtiyotkorlikni talab qiladi. Hozircha u quyidagi jadvalda[1] to‘g‘ri foydalanilgan bo‘lib, u tizimning fizik holatini ifodalashda keng foydalaniladi. Ba`zi kolloidli holatlar termodinamik muvozanatga erishmaydi, ammo bu tuzilma shunchalik ko‘p mavjud bo‘lishi mumkinki, uni muvozanatli fazadan ajratib olish, farqlash amaliy jihatdan qiyin va nazariy jihatdan esa noqulaydir. Kolloidli oynalar, ba`zi kremlar va gellar kabi taniqli muvozanatga ega bo‘lmagan tuzilmalar mavjud bo‘lib, ular ko‘plab yillar davomida kinetik jihatdan ushlab turilgan tuzilmalar sifatida ko‘rilgan.

Muhit (α)→ Dispers faza (β)↓	gaz (muhit)	suyuqlik	Qattiq
gaz (ko‘piklar)	-	ko‘pik	qattiq ko‘pik
suyuq (tomchilar)	suyuq aerozollar	suyuq emulsiyalar	qattiq emulsiyalar
qattiq (zarrachalar)	qattiq aerozollar	zol	qattiq zol

3.Дисперс фаза билан дисперс муҳит орасидаги муносабатга қараб

• 3.Дисперс фаза билан дисперс муҳит орасидаги муносабатга қараб
• Дисперс фаза билан дисперс муҳит орасида ўзаро таъсирлашишга қараб дисперс системалар лиофил ва лиофоб бўлади.
• Лиофил золлар - lyo-эритаман, philla - ёқтираман маънони англатади. Яъни, лиофил золларда дисперс фаза ва дисперс муҳит кучли боғланган. Агар дисперс муҳит сув бўлса - гидрофил золь дейилади.
• Лиофил золларга – САМ, ЮМБ лар эритмалари мисол бўлади. Уларнинг асосий характерли хоссаси эритувчиларда ўз-ўзидан эриб кетади. Уларни эритишга ташқаридан энергия сарфланмайди. Термодинамик барқарор.
• Лиофоб золлар - lyo-эритаман, phobia – қўрқинч; яъни дисперс фаза дисперс муҳитда деярли эримаса, улар бир-бири билан ёмон боғланса, лиофоб золлар дейилади. Дисперс муҳит сув бўлса - гидрофоб золь дейилади.
• Гидрофоб золларда заррачалар ёмон эрийдиган бирикмалардан иборат. Уларнинг заррачалари деярли сольватланмайди. Уларга типик коллоидлар – нодир металларнинг золлари, галогенидлар (AgCl, AgBr, AgI) гидроксидлар (Fe(OH)3) мисол бўлади.
• Лиофоб золларни тайёрлашда ташқаридан энергия сарфлаш керак. Лиофоб золлар термодинамик барқарор эмас. Уларни олишда махсус усуллар қўлланилади ва яна бир - учинчи модда қўшиш керак, яъни стабилизатор.

• Kо‘pchilik olimlar dispers sistemalarni quyidagicha uch sinfga bо‘lishni tavsiya qiladilar:
• Xaqiqiy kolloid dispers sistemalar (nodir metallarning va suvda erimaydigan metall oksidlarining, tuzlarning va asoslrning gidrozollari).
• Yarim kolloid sistemalar (sirt aktiv moddalar va yuqori molekulali moddalarning (oqsillar, polisaxaridlar, kauchuklar, poliamidlar va boshqalar) eritmalari.
• Mikrogeterogen dispers sistemalar (emulsiyalar, suspenziyalar, aerozollar).

• Дисперс системаларни номлаш
• Одатда юқори дисперсликка эга бўлган С-Қ коллоидлар золь деб аталади. Золларни аташда дисперс муҳит табиати асос қилиб олинади:
• агар дисперс муҳит сув бўлса – гидрозоль
• дисперс муҳит суюқлик бўлса – лиозоль
• дисперс муҳит органик эритувчи бўлса – органозоль (алказоль, бензозоль)
• -дисперс муҳит газ бўлса – аэрозоль
• -дисперс муҳит қаттиқ бўлса – солидазоллар деб аталади ва ҳ.к.

• Эътиборингиз учун рахмат!