Тошкент-2021 3 Март 2021 10-қисм Тошкент март 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»
Download 3.06 Mb. Pdf ko'rish
|
10.Pedagogika yonalishi 2 qism
|
Kalit so‘zlar: Enurez, psixika, bola, tarbiya, kasallik, konfliktlar, ota-ona.
Yurtimizda qilinayotgan o‘zgarishlar, islohatlarning bari kelajagimiz egalari bo‘lmish bolalarning erkin rivojlanishi, taraqqiy etishi, bilim olishda muvaffaqiyatlarga erishishi eng asosiysi ruhiy sog‘lom shaxs sifatida tarbiyalanishiga qaratildan. Albatta ta’lim va tarbiya borasida bolalarda ko‘nikma va malakalarni shakllantirishda eng avvalo oila ildamchi qadam hisoblanadi. Oilada bolaning kamoloti, ruhiy salomatligi, jismoniy rivojlanishi ota-onaning o‘zaro munosabatlari bilan ham belgilanadi. Ba’zi paytlarda ota- onalar tomonidan bolalarida “Enurez” kasalligidan shikoyat qilib qolishadi. “Enurez” kasalligi bu - uyqu vaqtida ixtiyorsiz peshob ajratish kasalligi hisoblanadi. Ota –onalar tomonidan bolalarida bu kasallik uchrab qolganida shifokor oldiga borib maslahatlashib, bolani diagnostik tekshiruvlardan o‘tkazganlarida ko‘p hollarda bolalarda bu kasallik bilan kasallanish belgilari manfiy chiqishini guvohi bo‘lib qolishadi. O‘shanda ota –onalarda unda nima uchun bunday deb o‘zlarida savol paydo bo‘ladi. Ko‘pgina tadqiqotchilar enurez xususan nemis olimi A. M. Veynning ta’kidlashicha, enurez paydo bo‘lishida bolalarning ruhiy kayfiyati, bolalarda asabiylik holatlari, bolalar ehtiyojining qondirilish darajasi ham muhum ekanligini ta’kidlaydi. Odatda ota- onalar bu kasallik belgilari bolalarida namoyon bo‘lganda faqat bolalarining fiziologik sabablarini inobatga olib psixologik tomonlarini e’tiborga olmay qo‘yishadi. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatganki Ruhiy omillar, oiladagi ziddiyatlar, maktabda vazifalarning og‘irlik qilishi, turar-joy o‘zgarishi kabi sabablar bolalarda bu kasallikning rivojlanishiga sabab bo‘lishi ko‘rsatilgan. Oilada asabi buzilib turganda alamini bolasidan oladigan, tergayveradigan ota – onalarning farzandlarida bunday kasalliklar uchrashi tabiiy. Psixologlarning fikriga ko‘ra 5 yoshgacha bo‘lgan bolani qattiq nazorat ostiga olish, tergash mumkin emas. Chunki ularda hali fikrlash qobiliyati to‘liq rivojlanmagan bo‘ladi. Oilada ota-onalar bolani muntazam tergayverishi natijasida, kunduzi shunday ruhiy taranglik ta’sirida asabi buzilib yuradi. Natijada kechasi bolada qattiq ruhiy zo‘riqish natijasida enurez holati kuzatilishi mumkin. Oilada er-xotin yoki qaynona-kelin o‘rtasidagi janjallar ham bolaga ta’sir ko‘rsatadi. Kattalar «bola o‘ynab yuribdi, e’tibor bermaydi» deb o‘ylashadi. Aslida esa har bir gapimiz, o‘zaro munosabatlarimiz ham bolaga ta’sir qilishini hisobga olishimiz kerak. Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti ma’lumotlariga ko‘ra, enurezdan aziyat chekuvchilarning 40 foizida ruhiy buzilishlar kuzatiladi. Bola enurezdan aziyat cheksa, asabiy, do‘stlariga qo‘shilolmaydigan bo‘lib qolishi, fanlardan o‘zlashtirishi susayishi mumkin. Chunki u doim shuni o‘ylab siqilib yuradi. Agar davolanmasa, ulg‘aygan sari bolada bu kasallik qolmasa, u ko‘pchilikka qo‘shilolmaydi, mehmonga borishdan bosh tortadi, chunki qo‘rqadi. O‘g‘il bolalar, hatto harbiy xizmatga olinmaydi. Bu bola uchun juda katta ruhiy jarohat. Enurez asab tizimini shunday holatga olib keladiki, ayrimlar hatto uylanmaslikka qaror qilishi mumkin. Qizlarda esa turmushga chiqqach, oilasi buzilishi hollari kuzatiladi. Qiz bolada hayz davri boshlansa, kasallik o‘tib ketadi» deb hisoblaydiganlar ham bor. Aslida esa hammada ham bunday bo‘lavermasligini inobatga olish kerak. Ruhiy jihatdan paydo bo‘lgan enurezda yani bolaning muntazam asab buzilishlari natijasida yuzaga kelgan belgilarni ota –onalar farzandlarini suv sportiga bergan holda ruhiy o‘zgartirishlar kiritishi mumkin. Suzish bola asabini tinchlantiradi, butun organizmini chiniqtiradi. Bu sport turi bilan yilning issiq oylaridagina emas, balki yil davomida shug‘ullanish kerak. Shunda natijasi bilinadi. Bolada enurez holati kuzatilganda u o‘zida boshqacha nuqsonlar bor deb o‘zini noqulay his qiladi. Shunday holatlarda ota-onalar quyidagilarga diqqat qaratishi lozim. 1. Farzandingizni aybdorlik hissidan xalos eting! Farzandingizda bo‘ladigan holat uchun, |
