Тошкент-2021 3 Март 2021 10-қисм Тошкент март 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

Март 2021 10-қисм
Тошкент
ISTE’DODLI BOLALARNI TARBIYALASHGA YORDAM BERADIGAN SHARQ 
TA’LIM TIZIMINING SIRLARI
Safarova Ruxsora
Navoiy viloyat Qiziltepa tuman 
30-umumiy o‘rta talim maktabi Tarbiya fani o‘qituvchisi.
Sharqdan kelgan 15 yoshli o‘quvchilar ko‘pincha dunyodagi boshqa o‘quvchilarga qaraganda 
matematika, o‘qish va fan bo‘yicha yaxshiroq ko‘rsatkichlarni namoyish etadilar.
Keksalarini, madaniyatini hurmat qiladigan va har tomonlama yaxshi inson bo‘lgan iste’dodli 
va aqlli bolani tarbiyalash Sharq mamlakatlarida asosiy maqsaddir. Ammo bu mamlakatlar bunga 
qanday erishmoqdalar?
Bunga erishish uchun Osiyo mamlakatlarida o‘nlab yillar davomida amal qilingan ba’zi noyob 
qoidalar mavjud. 
Ular hayotdagi eng muhim narsa ta’lim ekanligiga ishonmaydilar. Balki ta’lim va tarbiya 
birga berilishi kerak deb hisoblaydilar.
Ushbu e’tiqod faqat dastlabki 2 yilga tegishli. Bu davrda hissiyotlar juda muhim, shuning 
uchun bolalar mehr va g‘amxo‘rlik bilan tarbiyalanadi. Jismoniy aloqa ham juda muhimdir: ota-
onalar ko‘pincha kerak bo‘lmaganda ham bolalarini olib yurishadi.
Bu yerda odamlar ma’lum bir yoshgacha bolalar hech narsani tushunmasligiga ishonishmaydi. 
Bolalar javob berolmasa ham, ular tug‘ilishidan ancha oldin ma’lumot olishni va tahlil qilishni 
boshlaydilar. Shuning uchun ham ota-onalar farzandlari juda yoshligida ham yaxshi o‘rnak 
bo‘lishga harakat qilishadi.
G‘arbiy ta’lim tizimidan farqli o‘laroq, Sharqda ota-onalar narsalarni taqiqlamaydilar. Agar 
bola xavfli yoki yomon ish qilsa, kattalar shunchaki e’tiborlarini boshqa narsaga qaratishga 
harakat qilishadi. Sharqiy tizimda taqiqlar bolaning izlanishga bo‘lgan qiziqishini to‘xtatishi 
mumkin deb hisoblashadi.
Bolaga xavf va nima uchun ba’zi narsalardan qochish kerakligi haqida xabar beriladi, ammo 
hech kim hech narsani taqiqlamaydi. Shunday qilib, kelajakda bu bolalar yanada ijodiy fikrlash 
tarziga ega, ular noyob echimlarni tasavvur qilishlari mumkin, ular muhim qoidalarga rioya 
qilishadi va kattalarni hurmat qilishadi.
Masalan, g‘arbiy ota-onalar: “O‘zingizga ozor bermang”, deyishardi. Va Sharqda ular: 
“Boshqalarni xafa qilma”, der edilar. 3 yoshdan oldin bolalarni boshqa odamlarni, hayvonlarni 
hurmat qilish, haqiqatni izlay olish, o‘zlarini boshqarish va tabiatga g‘amxo‘rlik qilishni 
o‘rgatishadi.
Bolalar boshqa odamlar bilan yashashlari, ularga yordam berishlari va ularning manfaatlarini 
inobatga olishlari uchun tarbiyalanadilar. Yaponiyada odamlar bu yondashuv barkamol jamiyat 
va hukumat rivojlanishi uchun juda muhimdir, deb hisoblashadi. Shu sababli bolalarni jamoaning 
bir qismi bo‘lishga o‘rgatishadi.
2-3 yoshida bolalar bir nechta sport turlari bilan shug‘ullanadilar va tarbiyaviy mashg‘ulotlarda 
qatnashadilar.

---

64