- Иқтисодиётни фаолият кўрсатишида ва иқтисодий ўсиш сифатини таъминлашда инвестицион таълабни муҳим аҳамиятга эга эканлиги мультипликатор-акселератор механизми деб, аталувчи механизмнинг амалга қилишида намоён бўлади. Дж.М. Кейнс ўз тадқиқотларида “мультипликатор” деб, аталувчи илмий категориядан кенг фойдаланади.
- Мультипликаторни сўзма-сўз “кўпайтирувчи” маъносини ифодалайди. Бозор иқтисодиётида мультипликатор самарасининг моҳияти қуйидагилардан иборат: инвестицияларнинг ўсиши жамият миллий даромадини ўсишига олиб келади, бироқ инвестицияларнинг бирламчи ўсишига нисбатан кўпроқ даражада ўсишига олиб келади. Буни бадиий қилиб тушунтирганда худди сувга ташланган тош, сувда айланалар ҳосил қилгандай, инвестициялар ҳам “иқтисодиёт”га киритилганда, даромадларни ва бандликни ўсиши каби занжирли реакцияни вужудга келтиради.
Кейнснинг мультипликатор назарияси истеъмолга чегаравий мойиллик тушунчаси асосланади. Кейнснинг назариясида мультипликатор даромадларни ўзгаришини инвестицияларнинг ўзгаришига боғлиқлигини ифодаловчи коэффициент сифатида тушунилади. - Кейнснинг мультипликатор назарияси истеъмолга чегаравий мойиллик тушунчаси асосланади. Кейнснинг назариясида мультипликатор даромадларни ўзгаришини инвестицияларнинг ўзгаришига боғлиқлигини ифодаловчи коэффициент сифатида тушунилади.
- Kk×ΔI=ΔY,
- Бу ерда: K k - Кейнс мультипликатор Кейнснинг (кўпайтирувчиси); ΔI- инвестицион харажатларини ўсиши, инвестицияларнинг шаклидан қатий назар, хусусийми ёки давлатникими; ΔY - ялпи даромаднинг умумий ўзгариши. Шундан келиб чиқиб,
-
- K k= = , чункиΔY=.
-
- Бу ерда ΔYга бўлиб,қуйидаги натижани оламиз.
- K k= ==
-
- Шундай қилиб Кейнснинг мультипликатори – жамғаришга чегаравий мойилликка тескари миқдор кўрсаткичга тенг. Бироқ Кейнснинг ушбу ҳулосаси соф математик тавсифга эга бўлиб, ушбу вақт бирлигида даромадларни ўзгариши билан инвестицияларни ўзгариши ўртасидаги боғлиқликни ифода этади. Шундай қилиб, ушбу мультипликатор статистик тавсифда бўлиб, унинг сабаб боғлиқликларини ифода этмайди.
Do'stlaringiz bilan baham: |
