Toshkent arxitektura qurilish instituti muhandislik qurilish infrastrukturasi fakulteti

Ishlab chiqarish sanitariyasi va mehnat gigiyenasi
Sement ishlab chiqarish korxonalarida sanitariya va mehnat gigiyenasi masalalari bir qator meyoriy hujjatlar asosida rejalashtiriladi. Bu hujjatlarda ishlab chiqarish korxonalarini loyihalashtirishda mavjud sanitariya me’yorlari, “Qurilish tashkilotlarining yordamchi bino va xonalarini loyihalash bo’yicha ko’rsatma” va boshqalar kiradi. Bu hujjatlarning asosiy vazifasi sog’lom mehnat sharoiti yaratish yo’li bilan, jarohatlanish va kasallikning oldini olishdan iborat. Ularda sanoat korxonalarini loyihalash, qurish va foydalanish davrida sanitariya talablarini rejalashtirish chora tadbirlari berilgan.
Zavodlarni loyihalashtirayotganda mehnatni muhofaza qiladigan tadbirlarga kata ahamiyat berish lozim. Har bir qimirlab turgan asbob uskunalar, ishlab chiqarish vositalari ishchi xizmatchilardan to’silgan bo’lishi lozim.
Sement ishlab chiqarish korxonalaridan ajralib chiqadigan va ishchi muhitga tarqaladigan har xil zaharli chang va zaharli gaz moddalarini odam uchun zaharsiz ruxsat etilgan miqdorini belgilab beradi. Shunday qilib sement ishlab chiqarish korxonalarida ishlab chiqarish sanitariyasi va mehnat gigiyenasi tozalik va ozodalik bo’yicha tadbirlar tuzishdan, korxonalarda sog’lom mehnat sharoitlarini yaratishdan iborat.
Tog’ jinslarini maydalaganda changlar atrof muhitni ifloslaydi. Sement ishlab chiqarishning hozirgi eskirgan texnalogiyalari uchun atrof muhitga tarqaladigan gaz miqdori sanitariya mey’orlari bo’yicha 0.5 – 1.0 % dan ortmasligi kerak. Zararli gaz va texnalogik changlar, ayniqsa atrofdagi barcha o’simliklar bargining quyosh nuri bilan almashish jarayoni (fotosintez) buziladi. Shuningdek sanoat chiqindilari chang yoki gaz holatda yerga tushib o’simlik ildizi orqali uning tanasiga zarar yetkazadi.
Inson organizimiga nafas va oziq – ovqat orqali kirgan bog’lovchi modda zarrachalari ko’z, teri hamda nafas olish a’zolarini kasallantiradi. Ayniqsa zarrachalar tarkibidagi erkin kalsiy oksidi (CaO) odam organizimi uchun zaralidir. Hozirgi davrda eski texnalogiyalar o’rnini asta – sekin yangi,zamonaviy mashina – mexanizmlar egallamoqda. Bundan tashqari bog’lovchi ishlab chiqarish zavodlarida har bir zavodlarda ventilyatsiya tarmog’lari o’rnatilishiga kuydirish sexlarini boshqa sexlardan alohida o’rnatilishiga katta e’tibor berilmoqda.
Yorug’lik insonning hayot faoliyatida va mehnat faoliyatida juda muhim rol o’ynaydi. Ko’rish inson uchun asosiy ma’lumot manbai hisoblanadi. Sanoat korxonalarini ratsional yoritish sifatli mahsulot ishlab chiqarishni ta’minlash bilan birga ishlab chiqarish nsharoitini yaxwilaydi, ishchilarning charchashdan saqlaydi va ish unumdorligini oshiradi. Oqilona yoritilganlik zonalarda ishlayotgan ishchilarning kayfiyati yaxshi bo’ladi, shuningdek xavfsiz mehnat qilish sharoiti yaratiladi va buning natijasida baxtsiz hodisalar keskin kamayadi.
Qurilish maydonlari va ishlab chiqarish sanoati korxonalari GOST 12.046-85 ga asosan yoritish tizimlari o’rnatiladi. Sanoat korxonalari va maydonlarida umumiy ishchi yoritilganlik 2 lyuksdan kam bo’lmasligi kerak.
Sanoat korxonalarining evakuatsiya yoritilganligi asosan odamlar serqatnov yo’laklarda va evakuatsiya yo’llari bo’ylab o’rnatilishi zarur. Uning miqdori ishlab sanoat korxonalari binosi ichida 0.5 lyuksdan, bino tashqarisida esa 0.2 lyuksdan kam bo’lmasligi kerak.
Ishlab chiqarish xonalari ish xonasidagi havoning harorati yilning sovuq davri uchun 18-20 ºC, iliq davri 21-23 ºC va issiq davri uchun 20-30 ºC bo’lishi kerak. Nisbiy namligi sovuq davr uchun 60-40, iliq davr uchun 60-40, issiq davr uchun 60-40 bo’lishi kerak. Harakat tezligi sovuq davr uchun 0.2, iliq davr uchun 0.3, issiq davr uchun 0.4-0.5 bo’lishi kerak[10].