Toshkent arxitektura qurilish instituti surayyo Adilovna Qodirova Nigora Xusanboyevna Mirzaahmedova

O‘zbekiston Davlat tarixi muzeyi. 
 
 
KINOTEATR BINOLARI 
 
Kinoteatrlar yil bo‘yi faoliyat ko‘rsatuvchi (bitta zalli, ko‘p zalli) va mavsumiy 
(yozgi ochiq va yozgi yopiq) bo‘lishi mumkin. 
Kinoteatrning asosiy xonasi – tomoshabinlarga film ko‘rish uchun qulay 
sharoitlarni ta’minlab beruvchi tomosha zalidir. Zalning shakli – to‘g‘ri 
to‘rtburchakli, trapesiyasimon yoki yarim aylana. Kinoteatrlar tarkibida kafe va klub 
faoliyatini yuritish hamda bolalar bilan ishlash uchun mo‘ljallangan universal zallar 
mavjud bo‘lgan kompleks shaklida ham loyihalashtirilishi mumkin. Bugungi kunda, 
ya’ni kinoga bo‘lgan qiziqishning yangicha ko‘rinishi qayd etilayotgan davrda, 
kinoteatr binolari xuddi boshqa jamoat binolari kabi, birinchi navbatda, yuqori 
darajada texnologik jihozlanganlik va universallik kabi xususiyatlarga ega bo‘lishi 
lozim. Tomosha zalining bosh fasadga nisbatan joylashuvi – kinoteatrlarni 
kompozitsiyasi bo‘yicha tasniflashning umumiy alomatidir. Chuqur, ya’ni tomosha 
zali binoning chuqur ichkarisida joylashgan kompozitsion yechimda zalning 
bo‘ylama o‘qi fasad tekisligiga perpendikulyar, frontal kompozitsion yechimda 
esa – parallel bo‘ladi. Bu kompozitsion yechimlar tomosha zalining birinchi yoki 

---

63 
ikkinchi qavatda joylashishiga qarab gorizontal va vertikal yechimlarga ajratiladi. 
Ta’kidlash zarurki, bunday klassifikatsiya umumlashtirilgan bo‘lib, turlicha 
ifodalangan kompozitsion yechimlarni tuzish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi. 
Tomosha zali va kinoekran parametrlariga bo‘lgan talablar 
Kinoplyonka parametrlariga bog‘liq ravishda proeksiyalashning to‘rtta turi 
mavjud bo‘lib, kinoekran proporsiyalari (balandlikning uzunlikka nisbati) aynan 
proeksiyalash turlariga qarab belgilanadi: 
- oddiy ekran (0) 1 : 1,37; 
- keng ekranli (k) 1 : 2,35; 
- keng formatli (f) 1 : 2,2; 
Kinofilmlarni namoyish qilishda tomosha zallaridagi tomoshabinlar uchun 
o‘rinlarni quyidagi rasmda keltirilgan zona chegarasida loyihalashtirish tavsiya 
etiladi, bunda: 
- D – kinoekrandan so‘nggi qatordagi kreslo suyanchig‘igacha masofa 
(tomosha zalining o‘qi bo‘yicha); 
- G – kinoekrandan birinchi qatordagi kreslo suyanchig‘igacha masofa 
(tomosha zalining o‘qi bo‘yicha), 0,36 D ga teng; 
- K – kinoekran (xorda bo‘yicha egri chiziqli)ishchi maydonining kengligi; 
- B – ekran ishchi maydoning balandligi. 
Ekran ishchi maydonining kengligini (Sh) quyidagicha qabul qilish tavsiya 
etiladi: 
- K
f
= 0,6 D; 
- K
k
= 0,43 D; 
- K
kash
= 0,34 D; 
- K
o
= 0,25 D; 
Ekrandan birinchi qatordagi kreslo suyanchiqlarigacha bo‘lgan masofa (G) 
ekran kengligiga (K) bog‘liq ravishda quyidagicha qabul qilish tavsiya etiladi: 
- G
f
– 0,6K
f
dan kam emas; 
- G
k
– 0,84K
k
dan kam emas; 
- G
o
– 1,44K
o
dan kam emas. 
Kino proeksiya uskunalarini o‘rnatishda tomosha zalining parametrlari rasmda 
ko‘rsatilgan, bu yerda: 
- P – proeksion masofa, 0,85D dan kam emas; 

---

64 
- φ – kinoproektor optik o‘qining kinoekran markazidagi normaldan og‘ish 
burchagi; 
- φ
g
– 7
0
dan katta emas (klub va teatrlarda 9
0
dan kam bo‘lmasliliga yo‘l 
qo‘yiladi); 
- φ
v
– 8
0
dan katta emas; 
- φ
n
– 3
0
dan katta emas. 
K – proeksion nurning yuqori qismidan shipning eng yaqin yuzalarigacha 
bo‘lgan masofa – 0,6 metrdan kam bo‘lmasligi lozim; 
L – proeksion nurning pastki qismidan tomoshabinlar o‘rni zonasidagi 
polgacha bo‘lgan masofa – 1,9 metrdan kam bo‘lmasligi lozim; 
T – ekran orti bo‘shliqning chuqurligi: keng ekran bo‘lganida – 0,9 metr, keng 
formatli ekran bo‘lganida – 1,5 metr; 
R – ekran chekkasidan devorgacha masofa: yassi ekran uchun – 0,985 
metrdan, egri chiziqli ekran uchun – 0,1K dan kam bo‘lmasligi kerak. 

---

65