Toshkent Arxitektura va Qurilish Universiteti Fan: Gruntlar mexanikasi,Zamin va poydevorlar

Bu to‘g‘ri chiziqning  o‘qida ajratiladigan s kesim changsimon – loyli gruntning solishtirma bog‘lanish kuchi deb ataladi va uning bog‘lanishlik darajasini tavsiflaydi.  va s ko‘rsatkichlar faqat shartli ravishda ichki ishqalanish burchagi va solishtirma tortishish deb atalishi mumkin, chunki gruntning buzilish jarayoni fizikasi ancha murakkabroqdir.

• Bu to‘g‘ri chiziqning  o‘qida ajratiladigan s kesim changsimon – loyli gruntning solishtirma bog‘lanish kuchi deb ataladi va uning bog‘lanishlik darajasini tavsiflaydi.  va s ko‘rsatkichlar faqat shartli ravishda ichki ishqalanish burchagi va solishtirma tortishish deb atalishi mumkin, chunki gruntning buzilish jarayoni fizikasi ancha murakkabroqdir.
• (2.27) va (2.28) tenglamalar sochiluvchan va bog‘lanishli gruntlar uchun Kulon qonuni deb ataladi va u quyidagicha ta’riflanadi: gruntlarning siljishga qarshiligi normal bosimdan birinchi darajali funksiyadir.
• Odatda bu tenglamalardan foydalanishda  ning «ch» (chegaraviy) indeksi, ular faqat chegaraviy holatda o‘rinli ekanligi nazarda tutilib, tushirib qoldiriladi. O‘z – o‘zidan ravshanki,  ning teng qiymatlarida  va s ko‘rsatkichlar qancha katta bo‘lsa, mazkur grunt shuncha mustahkam hisoblanadi.

Uch o‘q bo‘yicha siqish sxemasi bo‘yicha sinovlar. Gruntni stabilometrik yuklash sxemasi ayniqsa keng tarqalgan. Stabilometr ning asosi

• Uch o‘q bo‘yicha siqish sxemasi bo‘yicha sinovlar. Gruntni stabilometrik yuklash sxemasi ayniqsa keng tarqalgan. Stabilometr ning asosi

Gorizontal siljishlarni hisoblash uchun kran (1) bilan jihozlangan va asbobning ish kamerasidan oquvchi suyuqlik hajmini aniqlash imkonini beradigan darajalangan ingichka naycha (volyumometr) dan (8) foydalaniladiki, bu namunaning hajmiy deformatsiyasiga mos keladi.

Noturg‘un holatdagi gruntlarning siljishga qarshiligi. Yuqorida bayon etilganlar turg‘un, ya’ni siquvchi zo‘riqish ta’siridan namunaning cho‘kishi to‘xtagan holatda gruntlarda sinov o‘tkazishga mos keladi. Yuqorida ko‘rsatib o‘tilganidek, yuklashning mazkur rejimi zaminga zo‘riqishlar asta – sekin kuchayib borishini (masalan, inshootni qurish paytida) imitatsiya qiladi. Ayrim hollarda, masalan juda sekin zichlashuvchi zamin tez yuklanganida noturg‘un holatdagi gruntning siljishga qarshiligini aniqlash talab etiladi. Ma’lumki, suvga to‘yingan changsimon – loyli gruntning zichlashuvi tugallanmagan sharoitda grunt skeletidagi gruntning zichlanishiga sabab bo‘luvchi samarali kuchlanish doim to‘la kuchlanishdan kichkina bo‘ladi. Bu holda to‘la zichlashmagan gruntning siljishga qarshiligi ham turg‘un holatdagi gruntning siljishga qarshiligidan kichkina bo‘ladi va quyidagi ifoda yordamida aniqlanadi:

• Noturg‘un holatdagi gruntlarning siljishga qarshiligi. Yuqorida bayon etilganlar turg‘un, ya’ni siquvchi zo‘riqish ta’siridan namunaning cho‘kishi to‘xtagan holatda gruntlarda sinov o‘tkazishga mos keladi. Yuqorida ko‘rsatib o‘tilganidek, yuklashning mazkur rejimi zaminga zo‘riqishlar asta – sekin kuchayib borishini (masalan, inshootni qurish paytida) imitatsiya qiladi. Ayrim hollarda, masalan juda sekin zichlashuvchi zamin tez yuklanganida noturg‘un holatdagi gruntning siljishga qarshiligini aniqlash talab etiladi. Ma’lumki, suvga to‘yingan changsimon – loyli gruntning zichlashuvi tugallanmagan sharoitda grunt skeletidagi gruntning zichlanishiga sabab bo‘luvchi samarali kuchlanish doim to‘la kuchlanishdan kichkina bo‘ladi. Bu holda to‘la zichlashmagan gruntning siljishga qarshiligi ham turg‘un holatdagi gruntning siljishga qarshiligidan kichkina bo‘ladi va quyidagi ifoda yordamida aniqlanadi: