Toshkent axborot texnologiyalari universiteti ganiev salim karimovich karimov madjit malikovich tashev komil axmatovich axborot xavfsizligi

SHA-1 xeshlash funksiyasi algoritmi. Kafolatlangan bardoshlilikka ega 
bo‘lgan xeshlash algoritmi SHA (SecureHashAlgorithm) AQShning standartlar va 
texnologiyalar Milliy instituti (NIST) tomonidan ishlab chiqilgan bo‘lib, 1992 
yilda axborotni qayta ishlash federal standarti (PUBFIPS 180) ko‘rinishida nashr 
qilindi. 1995 yilda bu standart qaytadan ko‘rib chiqildi va SHA-1 deb nomlandi 
(PUB FIPS 180). SHA algoritmi MD4 algoritmiga asoslanadi va uning tuzilishi 
MD4 algoritmining tuzilishiga juda yaqin. Bu algoritm elektron raqamli imzoni 
shakllantirish bo‘yicha DSS standartida qo‘llash uchun mo‘ljallangan. Bu 
algoritmda kiruvchi ma’lumot uzunligi 2
64
bitdan kichik, xesh qiymat uzunligi 160 
bit bo‘ladi. Kiritilayotgan ma’lumot 512 bitlik bloklarga ajratilib qayta ishlanadi. 
Xesh qiymatni hisoblash jarayoni quyidagicha bosqichlardan iborat:
1-bosqich: To‘ldirish bitlarini qo‘shish. 
2-bosqich: Ma’lumotning uzunligini qo‘shish. 
3-bosqich: Xesh qiymat uchun bufer initsializasiya qilish. 
4-bosqich: Ma’lumotni 512 bitlik bloklarga ajratib qayta ishlash. 
5-bosqich: Natija. 
SHA-1 algoritmidagi bir iteratsiya sxemasi 5.17-rasmda keltirilgan. 

---

122 
A
B
C
D
E
A
B
C
D
E
+
+
+
+
F
<<<5
<<<30
Wt
Kt
5.17-rasm. SHA-1 algoritmida bir iterasiyasining sxemasi. 
SHA1 xeshlash funksiyasi algoritmining ishlash blok sxemasi 5.18-rasmda 
keltirilgan. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
5.18-rasm. SHA1 algoritmi ishlash blok sxemasi 
 
GOST R34.11-94 xeshlash funksiyasi algoritmi. Rossiyaning GOST R 
34.11-94 xesh funksiya standarti axborotni kriptografik usulda muhofaza qilish 
BOSHLANISH 
To’ldirish bitlarini qo’shish
Ma’lumotning uzunligini qo’shish
Xesh qiymat uchun buffer inisializatsiya 
qilish
Ma’lumotni 512 bitlik bloklarga ajratib 
qayta ishlash. 80 ta round asosida 
bloklarni xeshlash. 
Natija: Xesh qiymat
ТАМОМ 

---

123 
uchun, xususan GOST R 34.11-94 va GOST R 34.10-2001 elektron raqamli imzo 
algoritmlarida ishlatish uchun mo‘ljallangan. Xesh funksiyaning qiymatini 
hisoblash jarayonida GOST 28147-89 shifrlash standartidan foydalaniladi. 
GOST R 34.11-94 xesh funksiya standartida chiqish uzunligi belgilangan 
qadamli xeshlash funksiyasidan foydalanuvchi ketma-ket xeshlash usulidan 
foydalaniladi. Xesh-funksiya argumentining uzunligi 256 bit bo‘lgan funksiya 
bo‘lib, xesh qiymat uzunligi 256 bit bo‘ladi. 
Xeshlanadigan ma’lumot uzunligi ixtiyoriy bo‘lib, ma’lumot uzunligi 256 
bit bo‘lgan bloklarga ajratiladi. Oxirgi blok uzunligi 256 bitdan kichik bo‘lsa, 256 
bitgacha nol bilan to‘ldiriladi.undan tashqari, bu bloklarning oxiriga ma’lumot 
uzunligining kodini bildiruvchi va nazorat yig‘indisini bildiruvchi yana ikkita 256 
bitlik bloklarga qo‘shiladi. Ma’lumot uzunligining kodini blok xeshlanadigan 
ma’lumotning bit uzunligi mod2
256
bo‘yicha hisoblanib (bu protsedura MD 
kuchaytirish deyiladi) hosil qilinadi. Nazorat yig‘indisining kodini bildiruvchi blok 
esa, oxirgi to‘liqmas blok nol bilan to‘ldirilgandan keyin barcha bloklarning 
yig‘indisi mod2
256 
bo‘yicha hisoblanib hosil qilinadi. 
GOST 
R 
34.11-94 
xeshlash 
funksiyasini 
hisoblashda 
quyidagi 
belgilashlardan foydalaniladi: 
M – xeshlanishi kerak bo‘lgan ma’lumot; 
h – M ma’lumotni 
ga akslantiruvchi xesh-funksiya, bu erda 
– uzunligi 256 bit bo‘lgan barcha ikkilik so‘zlar to‘plami, 
– A ni GOST 28147-89 shifrlash algoritmidan foydalanib K kalitda 
shifrlash natijasi,
–berilgan boshlang‘ich vektor. 
GOST R 34.11-94 xeshlash funksiyasini hisoblash uchun quyidagilar zarur: 
- qadamli xeshlash funksiyasi 
ni hisoblash 
algoritmi; 
- xesh qiymatni iterativ hisoblash jarayoni. 
Qadamli xeshlash funksiyasi uch bosqichda hisoblanadi. Birinchi bosqichda 
uzunliklari 256 bit bo‘lgan to‘rtta 
, 
, 
, 
kalit generatsiya qilinadi. Ikkinchi 

---

124 
bosqichda boshlang‘ich N vektor har birining uzunligi 64 bit bo‘lgan to‘rtta blokka 
ajratiladi va bu bloklar mos 
, 
, 
, 
kalitlar bilan GOST 28147-89 algoritmi 
yordamida shifrlanadi. Uchinchi bosqichda shifrlash natijasini aralashtiruvchi 
akslantirish bajariladi. 
Qadamli xeshlash funksiyasini hisoblash algoritmining blok-sxemasi 5.19-
rasmda keltirilgan. 
5.19-rasm. Xesh qiymatni hisoblash algoritmining blok-sxemasi