Toshkent davlat agrar universiteti X. Nomozov, M. Atabayev, Z. Asqarova, S. Asatova tuproq xossalari va o

n


m - qo‘shimcha hosil bilan olib chiqilgan oziq elementlarning kg/ga miqdori
n – o‘g‘it bilan solingan oziq elementlarning kg/ga miqdori
Bu olingan me’yor (M)ni tegishli (o‘tmishdosh ekinlar, tuproq ko‘rsatkichlari va boshqalar) koeffitsiyentlarga ko‘paytirilib chiqiladi.
Yuqorida keltirilgan formulalar asosida paxtaga solinadigan fosforli o‘g‘itning optimal me’yori amalda quyidagicha hisoblanadi:
Paxtadan gektariga 35 sentner hosil olish rejalashtirilgan, buning uchun gektariga qanday me’yorda (M) fosforli o‘g‘it solish kerak?
35 sentner hosil uchun (v=h.t formulasi asosida bir tonna paxta xom ashyosi va shunga monand er osti va er usti organlari uchun 10 kg R zarur) 35 kg fosfor (v) zarur.
Agroximkartogramma bo‘yicha tuproqdagi o‘zlashtiriladigan P₂O₅ ning miqdori (b) 36 mg/kg, ya’ni o‘rtacha darajada ta’minlangan. Bu ko‘rsatkich yuqoridagi formula (b= h*10000*o*s=0,3*10000*1,3*0,036=140,4kg) bo‘yicha b=140,4 kg/ga ni tashkil qiladi.
g=h.t formula asosida o‘g‘itlanmagan g‘o‘za bilan 18 kg fosfor (g) olib chiqilgan.
g*100
K_e=------------
b formulasi asosida g‘o‘za tomonidan tuproqdagi fosforning o‘zlashtirish koeffitsenti aniqlanadi:
18*100
K_e=------------=12,8%
140,4

b* K_e

P=------------
100 formulasi asosida g‘o‘za tomonidan fosforning tuproqdagi o‘zlashtiriladiganmiqdori (P) aniqlanadi:
140.4*12.8
P=-----------------=17,9kg/ga
100
Solingan fosforli o‘g‘it tarkibida fosforning g‘o‘za tomonidan o‘zlashtirish koeffitsenti(Ko‘) ni
m
Ko‘=--------*100 formulasi bilan aniqlaymiz. Bu
n
18
(Ko‘=--------*100 ) 9% ga teng.
200 (V-P)*100
Yuqoridagi ma’lumotlar va M=----------------formulasi
Ko‘
Asosida g‘o‘zadan 35 sentner hosil olish uchun zarur bo‘lgan fosfor elementi(M)ni hisoblaymiz:
(35-17,9)*100 1710
M=-----------------------=------------=190 kg
9 9
Cho‘l zonasi (Xorazm vohasi)ning eskidan sug‘orilib kelinayotgan (1.0) tuproqlarida makajo‘xoridan keyin (1.20) eroziyalanmagan (1.00), kam sho‘rlangan (1.10), o‘rta qumoq mexanik tarkibli (1.00), o‘tloq (1.00) tuproqlarida 35 setner paxta yetishtirish rejalashtirilgan. Endi olingan me’yor (M=190)ni qoridagi ko‘rsatkich (koeffitsiyentlar)ga ko‘paytiriladi va yakuniy me’yor(YAM) quyidagi formula (YAM=M*Ko‘t*Ker*Ksh va boshqa koeffitsentlar) bilan topiladi:
YAM=190*1.0*1.20*1.00*1.10*1.0*1.0=250 kg
Yuqorida qayd qilingan tuproq-iqlim sharoitida g‘o‘zadan 35 setner hosil olish uchun gektariga 250 kg sof xoldagi fosfor ozuqasini solish lozim. Agar reja (35s/ga)dagi hosilni yana 5 yoki 10%ga oshirish lozim bo‘lsa bu olingan yakuniy me’yor (YAM-250kg)ni 1.05 yoki 1.10 koeffitsiyentga ko‘paytirish lozim bo‘ladi. Shu miqdordagi hosil uchun zarur bo‘lgan azot, kaliy va boshqa elementlar miqdori ham yuqoridagi uslubda hisoblanadi.