Тошкент Давлат Авиация Институти

Чекланган ўсиш. Бу стратегияни асосан технологияси барқарор бўлган 
корхоналарнинг раҳбарлари танлашади. Бунда ривожланишидаги мақсад «эришилган 
даража»га асосланиб ўрнатилади ва шароит ўзгаришига қараб унга тўзатишлар 
киритилади (Масалан, инфляция шароитида). Агар раҳбарият корхона даги мавжуд 
ҳолатдан қониқадиган бўлса, у ҳолда истиқболда ҳам шундай стратегияни (муқобилни) 
танлаган бўлади. Чунки бу энг оддий ва энг кам хатари бор йўлдир. 
Ўсиш. Бу муқобил энг кўп танловга тушадиган муқобилдир. Биринчи муқобилдан 
фарқли ўлароқ у технологияни тез-тез ўзгариб турадиган ва иқтисодиёти тез суръат билан 
ўсаётган корхоналар учун қўлланилади. Бунда ривожланишдаги мақсад «эришилган 
даража» қўламида эмас, балки ундан юқори даражага мул жал л аб ўрнатилади. Агар 
корхона барқарор шароитда ишламаётган бўлса, у ҳолда у албатта ўсиш стратегиясини 
танлаб олишга мажбурдир. Акс ҳолда бу корхона банқоотликка, таназулга учрашиши 
табиийдир. 
Камайиш. Бу муқобилни жуда камдан кам танлашга қарор қилинади. Чунки бунда ё 
корхонани кичрайтириш ёки ишлаб чиқариш ҳажмини камайтириш назарда тутилади. Бу 
стратегияни кўпинча сўнгги восита деб аташади. Чунки корхона фақат ночор ҳолга 
тушган шароитдагина бу стратегияни танлаш зарурияти туғилади. Аниқроғи, корхона 
раҳбарилари қуйидаги вазиятларда мазкур стратегияни танлашга мажбур бўлишади: 
• иқтисодий танзул даврида; 
• корхона жуда оғир шароитга тушиб унинг ахволи ёмонлашиб бораётган 
шароитда. 

---

31 
• корхона халоқатга гирифтор бўлаётган ҳолда ва ҳоказо. 
Бундай ҳолларда корхона бутқўл тугатилиши ёки унинг айрим бўлимларини бошқа 
бўлимларга бирлаштирилиши содир бўлади. 
Тўртинчи муқобил юқоридаги ҳар учала муқобилни ўзида мужассамлаштиради. Бу 
стратегияни танлаш (турли тармоқларни ўз ичига қамраб олган) йирик корпорацияларда 
амалга оширилади. Бир вақтнинг ўзида мазкур корпорация доирасида бир турдаги 
фаолиятни қисқартириш, бошқасини эса кенгайтириш ёки кўпайтириш стра-тегияси 
қўлланилиши мумкин. 
Корхонанинг умумий стратегиясини ишлаб чиқиш, тегишли муқобилни 
режалаштириш ва уни баҳолашда бир қатор услубий ёндашувлар қўлланилади. Ана 
шундай ёндашувлардан бирини 4-схемада келтирамиз. 
Тов
арла
р 
Бозорлар 
Мавжудлари 
Янгилари 
Ма
вж
удлари
I.“Нимани 
бажараётган бўлсанг 
ўшани 
яхшила» 
стратегияси 
II.Бозорни 
ривожлантириш 
стратегияси 
Я
нги
ла
ри
III.Янги 
маҳсулотларни 
ишлаб 
чиқиш 
стратегияси 
IV.Диверсификация 
стратегияси