Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti abdurahmonov Q. X., Boqiyeva I. A
Download 1.87 Mb. Pdf ko'rish
|
7 MAVZU PERSONAL RIVOJLANISHINING AUDIT e0b8cc117a96bde38547f3cfd96cdf7e
|
1.3-jadval
Tashqi va ichki auditning farqli tomonlari Element Ichki audit Tashqi audit Obyekt Rahbariyat tomonidan belgilanadi Shartnoma asosida belgilanadi Personal malakasi Ma’muriyat tomonidan belgilanadi. Mustaqillik chegaralangan Tashkilotlar tomonidan qat’iy talablar qo’yiladi. Keng mustaqillik Usullari Qo’llaniladigan usullarda katta o’hshashlik mavjud. Tekshiruvlarni detallashtirish va olinishi zarur bo’lgan ma’lumotlarning aniqlik darajasida farqlar bo’lishi mumkin. Maqsadlar Rahbariyat tomonidan belgilanadi yoki dasturdan kelib chiqadi Sud instanstiyalaring qonun hujjatlaridan, hamda tashqi ehtiyojlardan kelib chiqadi Hisobot Rahbariyat oldida Uchinchi shaxslar oldida 26 Auditlar dasturi audit qilinishi lozim bo’lgan jarayonlar va uchastkalarning maqomi va muhimligini hamda avvalgi auditlar natijalarini hisobga olgan holda rejalashtirilishi kerak. Auditlar mezonlari, o’tkazish vaqti va usullari, ularni qo’llash sohalari belgilab olinishi zarur. Auditotlarning tanlanishi va auditlarning o’tkazilishi audit jarayonining obyektivligini va holisligini ta’minlashi lozim. Auditorlar o’zining shaxsiy ishini tekshirmasligi kerak. Tekshirilayotgan faoliyat sohasi uchun mas’ul bo’lgan rahbariyat harakatlarning aniqlangan nomuvofiqliklar va ularni keltirib chiqaruvchi sabablarni bartaraf etish muddatlarini ortiqcha cho’zmagan holda qo’llanilishini ta’minlashi lozim. Ichki auditning asosiy obyektlari – boshqaruvning alohida funkstional vazifalarini hal etish, korxonaning axborot tizimlarini ishlab chiqish va tekshirishdan iborat. Ichki audit obyektlari iqtisodiy subyektning o’ziga xos xususiyatlari va uning rahbariyati va (yoki) mulkdorlarning talablariga qarab farq qiladi. Iqtisodiy subyekt tuzilmasi bo’g’inlari faoliyatining samaradorligini oshirish nazorat qilish usullaridan biri hisoblangan ichki audit mustaqil ham bo’lishi, ya’ni korxonaning ijro etuvchi organiga emas, balki tashqi muassislarga bo’ysunishi mojet. Korxonada turli ixtisosliklar bo’yicha yuqori malakali mutaxassislar bilan ta’minlangan maxsus ichki audit boshqarmasi tashkil etililishi mumkin. Bunda ichki audit boshqaruvning murakkab tarkiblangan muammoli masalalarini hal etadi (vazifalarning standart ro’yxatidan tashqari). Jahon boshqaruv amaliyotida so’nggi yillarda ichki auditning hajmi sezilarli darajada oshdi. Ichki mutaxassislar tashkilotdagi ichki o’zaro munosabatlar va aloqalarning murakkab tizimini chuqur bilishni talab qiluvchi muammolarni hal etish uchun afzalroq hisoblanishadi. Yirik tashkilotlarda ichki audit xizmatini shakllantirish keng tarqalgan. Ichki auditni rivojlantirish sabablari: faoliyatning bajarilishini takomillashtirish, uning samaradorligini oshirish sa’y-harakatlarini amalga oshirishda auditorlik yondashuvi samaradorligi, uning texnik va metodologik ustunliklarining tan olinishi; 27 xizmatlar ko’rsatish professionalizmi va obyektivlik darajasini boshqarish imkoniyati; ichki auditning qulayligi – u tashqi audit kabi qimmat emas. Mutaxassislarni tashkilotda to’liq ish bilan ta’minlash imkoniyati mavjud bo’lgan hollarda, ularning xizmatlari 30-50 foizga arzon. Ichki mutaxassislar xizmatlari hamma vaqt talab etilishi mumkin; ichki auditorlarning tashkilotdagi vaziyat, boshqaruv va ish uslubi, madaniyat va siyosatning chuqur bilishi: tashkilotga ichki audit bo’yicha bo’linmalar personali orqali o’ziga nisbatan alohida boshqaruv yondashuvini talab qiluvchi yuqori malakali mutaxassislarning jalb qilinishi. Mavjud farqlarga qaramasdan ichki va tashqi audit bir-birini to’ldiradi, ular o’rtasida qisman mos kelish sohalari mavjud. Ichki auditorlarning ko’plab funkstiyalari taklif etilgan mustaqil auditorlar tomonidan bajarilishi mumkin; ko’plab vazifalarni hal etishda ichki va tashqi auditorlar bir xil usullardan foydalanishlari mumkin. Farq faqat ushbu usullarni qo’llashning aniqlik darajasida. Ichki mutaxassislar xizmatlari tashqi auditning o’rnini bosa olmaydi. Turli boshqaruv vaziyatlarining juda boy tajribasi bilan ta’minlanib, professional sifatida maslahatchi ishining maxfiyligi bilan tavsiflanuvchi professionalizm va holislik (mustaqillik) tufayli tashqi audit hamma vaqt afzal ko’riladi. Tashqi audit korxonaga nisbatan tashqi bo’lgan tashkilotlar – mahsulot buyurtmachilari, yoki, masalan, sertifikastiyalovchi organlar tomonidan amalga oshiriladi. Tajribada auditning quyidagi shakllari qo’llaniladi: • belgilangan standartga mos kelish bo’yicha to’liq audit; • korxonaning qaysidir bir faoliyatiga tegishli bo’lgan qisman audit;; • shartnomani imzolashga bir nechta talabgorlar mavjud bo’lganda buyurtmachi tomonidan o’tqaziladigan yordamchi audit; • shartnoma talablarini bajarilishiga rioya qilinayotganligini tekshirishga oid audit. |
