Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti b. B. Berkinov, D. S. Ashurova, M. K. Abdullaeva, G. E. Zahidov

3.2. Davlatning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishni prognozlashtirish
tizimi va uning aloqadorligi.
Prognozlar tizimi o’rta, qisqa, uzoq muddatli pronozlar tizimidan 
iboratUzoq muddatli prognozlar 10-15 yil uchun tuziladi va u strategiya, 
maqsad, yo’nalishlar, iqtisodiyotdagi tarkibiy o’zgarishlar, aniq maqsadga 
erishida iqtisrdiy siyosat o’zgarishlarini hisobga olgan holda ishlab 
chiqiladi.
Uzoq muddatli prognozlar joriy ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish qolati 
tahliliga asoslanib, quyidagilami aniqlaydi:
- istiqboldagi maqsad va vazifalar tizimini;
-rivojlanishning ustuvor yo’nalishlari va ulami amalga oshirishda 
bosqichliligi;
-asosiy makroiqtisodiy paramertlar va proporsiiyalar va iqtisodiy 
o’sish templari imkoniyatlari;
16

---

-resurs 
saloqiyati, 
ulardan 
foydalanishning 
yo’nalishlari 
va 
foydalanishning samaradorligi;
- iqtisodiyotdagi tarkibiy o’zgarishlar;
-iqtisodiy siyosatdagi tashqi va ichki asosiy yo’nalishlar;
-iqisodiyot tizimidagi asosiy institusiional o’zgarishlami qayta tashkil 
etish.
O ’rta muddatli pronoz iqtisodiyot rivojlantirishni pronoz qilishda 
makroiqtisodiy parametrlar va strukturalami o ’z ichiga olib, tavsiyalar va 
yo’nalishlar shaklida amalga oshiriladi. O’rta muddatli pronoz aniq 
makroiqtisodiy parametrlarini aniq reja asosida prognoz qilishga asoslanib 
aniq maqsad va vazifalar doirasida amalga oshiriladi.
Iqtisodiyot vazirligi boshqa iqtisodiyot boshharmalari va ilmiy 
tashkilotlar bilan birga asosiy iqtisodiy, ilmiy-tehnikaviy, ijtimoiy siyosat 
yo’nalishidagi tavsiyalar bilan o’zaro kelishgan holda muqokama qilinadi. 
Muqokamadan 
so’ng esa 
ommaviy ahborotda barcha asosiy 
makroiqtisodiy 
paramertlar e’lon qilinadi. hududiy va tarmoq 
boshharmalari 
o’z 
rejalarini 
umumlashtirishadi 
va 
prognoz 
ko’rsatkichlarini 
Iqtisodiyot 
vazirligiga 
yuborishadi. 
Barcha 
boshharmalaming prognoz ko’rsatkichlari asosida Iqtisodiyot vazirligi 
makroiqtisodiy paramertlami prognoz paramertlarini o’rta muddatli davr 
uchun ishlab chiqadilar.
Qisqa muddatli prognoz bir yil davr uchun quyidagi tartibda amalga 
oshiriladi.
Iqtisodiyot vazirligi moliya vazirligi va boshqa boshharmalaming 
iqtisodiy siyosat yo’nalishlariga asosan kelgusi yil uchun iqtisodiyotning 
asosiy ko’rsatkichlarini prognoz variantlarini ishlab chiqishadi.
Ishlab chiqarish va bozor kon’yunkturasini tavsiflovchi asossiy 
ko’rsatkichlar milliy dasturlar, davlatning investisiion dasturlari bilan birga 
aniqlashtiriladi. Korhona va tashkilotlar olingan ahborotlar asosida 
mustaqil ravishda prognoz va bir yil davr ichidagi o ’zlarining asosiy 
istiqboldagi rejalarini maqalliy hududiy boshharmalarga Iqtisodiyot 
vazirligining boshharmalariga o’z ahborotlarini etkazishadi. Iqtisodiyot 
vazirligi va moliya vazirligi boshqa vazirliklar bilan birga davlat byudjeti 
loyihasini va pronoz parametrlari bilan o’zaro bog’liqlikni, davlat eqtiyoji 
uchun resurs va iqtisodiyotni tartibga solishni hisobga olgan holda amalga 
oshiriladi.
Ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishni prognoz qilish davlat byudjeti bilan 
birga mamalakat hukumatiga topshiriladi. 
Vazirlar Maqkamasi Oliy 
Majlisni 
ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishni prognozi va davlat byudjeti
17

---

loyihasi bilan tanishtiradi. Davlat eqtiyojlari uchun moddiy-tehnikaviy va 
moliyaviy prognoz parametrlarini amalga oshirishda davlat mablag’lari 
ajratiladi, imtiyozli kreditlash siyosatini, asosiy iqtisodiyot ob’ektlari 
uchun qaytarib olish shartisiz kreditlar beriladi.
Davlat eqtiyoji 
uchun mahsulotlar va hizmatlar, 
mudofaa 
ahamiyatiga ega bo’lgan 
tovarlami prognozini tuzish majburiy 
hisoblanadi.