Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti b. B. Berkinov, D. S. Ashurova, M. K. Abdullaeva, G. E. Zahidov

9.3. Qurilish ishlari hajmining tahlili
Tahlil etish-bu ustunlikni, mablaqni aniqlash va ularga erishish 
yo’llari maqsadini shakllantirish jarayonidir. Bu kelajakni ko’ra bila 
olishlik maqsadida amalga oshiriladi. qurilish ishlari hajmining tahlil 
etilishi, birinchidan, aniq buyurmachilami belgilash ular uchun u yoki bu 
ishlaming bajarilishi, ya’ni qurilishning titul ro’yhati asosida, ikkinchidan, 
qurilish-montaj ishlarining bajarilishiga sarflanadigan ulush kelgusida 
o’zlashtirilishi tahlil etilayotgan mablag’lar hajmidan, tanlib olish, 
uchinchidan, zaqira, shuningdek, ishlar hajmi, tahlilining moliyaviy 
ta’minoti. Tahlil etilayotgan qurilish ishlarining hajmi, umuman olganda, 
hududning investisiion dasturda nazarda tutilgan muvofiq davrdagi 
qurilishda bor mahsulotlami hisobga olgan holda maydonlar va 
quvvatlami harakatga solishga yordam berilishi kerak.
Qurilish ishlari-ta’mirlash, kengaytirish, kapital ta’mir etishda 
bajariladigan kompleks ishlar qurilish ishlarining natijasidir. qurilish 
ishlari narxiga er maydonlarini o’zlashtirish, qurilish maydonini tayyorlash 
va rejalashtirish, sanitar-tehnik ishlar, suv bilan ta’minlash. Issiqlikni 
etkazib berish. Kanalizasiiyani, fundament solish, devor ko’tarish, 
binoalami montaj qilish va konstmksiiyalash va shu kabi boshqa pudrat 
ishlari kiritaladi.
Kapital remont- ishlab chiqarish hizmati(ishlari) shakldagi qurilish 
mahsulotining bir ko’rinishidir. Uning ma’nosi bino va inshootlaming 
ba’zi konstruktiv elementlari va qismlarining eskirishi tufayliyangisiga 
o’zgartirish demak. Kapital remont asosan maxsulot(ishning)tannarxi 
hisobiga normativ bo’yicha qosil bo’lgan ta’mirlash fondi hisobiga amalga 
oshiriladi.
Tugallanmagan qurilish- bu tugallanmagan va harakatga keltirilmagan 
ob’ekt va qurilish laming majmuidir. U davriy ko’rsatkich bilan o’zgarib 
boradi. Uning absolyut hajmi alohida sanaga harab belgilanadi(odatda yil 
ohirida). Tugallanmagan qurilish ob’ektlari va qurilishlar soni bilan
63

---

belgilanib, narx jihatidan bu boshlanqich o’zlashtirilgan kapital
qo’yilmalar, biroq tugallanmagan va ishga tushirilmagan ob’ektlar 
hisoblanadi.
Tahlil etilayotgan davr boshiga tugallanmagan qurilishlar hajmi (Q 
n.n) quyidagi formulaga asosan belgilanadi:
Q n.n (Q 1+K+ Q 2)- (Q f+3+ Q 3), bunda:
Q 1-tahlil 
etilayotgan davr boshidagi tugallanmagan qurilish
hajmi(hisobot ma’lumotlari bo’yicha);
K- tahlil etilayotgan davr boshida kutilayotgan kapital qo’yilmalar 
hajmi;
Q 2- boshqa buyurtmachilardan qabul qilingan tugallanmagan qurilish 
hajmi;
Q 3- boshqa buyurtmachilarga o’tkaziladigan tugallanmagan 
qurilishlar hajmi;
Q f- tahlil etilayotgan davr boshidagi asosiy foizalmi harakatga
keltirilishi kutilayotgan hajmi( aniq narx bo’yicha);
3- asosiy foizlami oshirmaydigan sarflar.
Hududdagi qurilish mahsulotining umumiy (yalpi) bunga pudratchi 
tashkilotlar bajargan qurilish hizmatlarini hisobga olingan holda(yuridik 
shahslar) va ulaming holis bo’linmalari mulkchilik shaklidan qat’iy nazar 
qurilish-montaj 
io’larining hajmi 
to’g’risidagi 
ma’lumotlaming
jamlanmasi sifatida belgilanadi.
Aniq bajarilgan ishlaming umumiy hajmi(Q) quyidagi formula 
bo’yicha belgilanadi:
Q 4 Q n.n.
Bunda:
Q nr - bajarilgan ishlar aktlari bo’yicha qabul qilangan qurilish 
mahsulotlari;
Q n.n.- tugallnmagan ishlab chiqraish qoldiqi.
SHundan kelib chiqqan holda qurilish ishlari hajmining(Q n) tahlilini 
quyidagi formula bo’yicha aniflash mumkin:
Q n Q h Q t bu yerda:
Q n- bajarilgan qurilish ishlari hajmi.
Q -narx o’zgarishini hisobga olgan holda ishlar hajmi o’sishining 
tahlili.
64

---

Ijtimoiy soha - bu aholining turmush darajasini va sharoitlarini, ya’ni 
ulaming moddiy, ma’naviy va maishiy turmush darajasini belgilovchi 
davlat miqyosidagi tadbirkorlik, jamiyat munosabatlarining umumlashgan 
I
tarmog’i hisoblanadi. Qurilish nuqtai nazaridan haraganda, ijtimoiy sohaga 
j
ta’lim, madaniyat, sog’liqni saqlash, kommunal xo’jaligi, turar-joy va shu 
kabilar kiradi. Bunday ob’ektlar qurilishi tahlili, albatta, mamlakat va 
hududda amalga oshirilayoigan davlatning ijtimoiy siyosati va ijtimoiy 
sohani isloqot qilish masalalariga mos ravishda qal etiladi.
Ijtimoiy soha uchun ob’ektlar shaharda qanday bunyod etilsa, qishloq 
joylarda ham quddi shunday.
Ijtimoiy soha tarmoqlarining tavsifmi quyidagicha ifodalasak bo’ladi 
(7-jadval).