Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti b. B. Berkinov, D. S. Ashurova, M. K. Abdullaeva, G. E. Zahidov

prognozlashtirish modeli sifatida.
Ishlab chiqarish funksiyasi - bu, iqtisodiy-matematik tenglama bo’lib, 
ishlab chiqarish o ’sishi bilan harajat o’sishining o’rtasidagi boMiqliqni 
ifodalaydi. Matematik ishlab chiqarish funksiyasi turli xil shakillarda 
bo’lishi mumkin.
Ishlab chiqarish natijalari chiziqli bog’lanishga o’xshagan 1 tadan 8 
tagacha murakkab ishlab chiqarish funksiyalar bir necha omillarga bo 
g’langan darajali funksiyalardir.
Birgina iqtisodiy o’sishning omillari modellari ishlab chiqarish 
ob’ektini prognozlashning sistemasiga, uning hajmiga bo g’liq bo’lgan 
dinamikasiga va boshqa biror omilning dinamikasiga asoslangan.
Iqtisodiy o’sishga ko’p pmillar ta’sir etadi, shulardan asosiylari: taklif 
omili, talab omili va taqsimot omili.
159

---

Taklif omillariga quyidagilami kiritish mumkin
•Tabiiy resurslaming miqdori va sifati (yer, qazilma boyliklari, ob- 
havo va boshqalar): tabiiy sharoit qancha yaxshi bo’lsa, mamlakat 
iqtisodiy o ’sishiga shuncha imkoniyatlar yuqori bo’ladi;
•Mehnatga layoqatli aholining miqdori va sifati; bunda bogliqlik 
tugridan-tugri bo’lishi mumkin;
•Asosiy kapitalning mavjudligi;
•Mahsulot ishlab chiqarishga ta’sir etuvchi texnologiyalar darajasi.
Talab omillariga jamiyatning yalpi talabini mahsulot ishlab chiqarish 
orqali o’stiruvchi o ’sishni ragbatlantiruvchi omillar kiradi:
•Ish haqi qancha yuqori bo’lsa, talab shuncha yuqori;
•Davlatning fiskal siyosatida- soliqlar qancha yuqori bo’lsa, ish haqi 
shuncha past, shu bilan birga, talab qancha past bo’lsa, iqtisodiy o ’sish 
yuqori;
• Jamgarmaga nisbatan aholi moyilligi ham haqiqiy talab hisoblanadi, 
bu degani iqtisodiy o ’sishdir.
Omillar ta’siriga qarab iqtisodiy o ’sish modellari tuziladi. Ulaming 
2 xil ko’rinishi mavjud, ya’ni 2 omilli va ko’p omilli. Ko’p omilli model 
barcha omillami o’sishiga ta’sir qiladi. Barcha omillar ta’sirini umumiy 
holdagi ifodasi ishlab chiqarishi funksiyasini egri chieigi ko’rinishidagi 
ifodalanishidir. Bu funksiya turli omillami variantlar ko’rinishida 
mahsulotlar ishlab chiqarishdir. Taklifga ta’sir etuvchi turli omillar 
ta’sirining o’sishi ishlab chiqarish funksiyasini o’ngga yoki chapga 
surilishiga 
sabab 
bo’ladi(miqdoming 
o ’sishi, 
resurslar 
sifatini 
yaxshilanishi va ilmiy texnika progressi)(chizmaga qarang).
Investitsiya tovarlari