Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti b. B. Berkinov, D. S. Ashurova, M. K. Abdullaeva, G. E. Zahidov

19.4. Iqtisodiy o’sishni prognozlashtirishda makroiqtisodiy modellar.
Ko’rib chiqilgan modellar kelajak iqtisodiyotidagi funksional 
aloqalami yetarlicha chuqur tushuntirishni talab qiladi. Lekin boshqa 
ko’rsatkichlar bilan aloqada bo’lmagan alohida ko’rsatkichlami model 
tarkibiga kirish yoki kirmasligidan qa’ti nazar prognozlashtirish talab 
qilinadi.
Ko’rsatkichlar dinamikasi qatorining o’zgarish tendensiyasini izlash 
turli xil vaqtinchalik funksiyalar yordamida o ’tkaziladi. Masalan, bunga 
oxirgi umumiy mahsulotni, fondlar qiymatini va boshqalami misol qilib 
keltirish mumkin.
Kelajakda iqtisodiy rivojlanish sharoitlarini saqlab qolish uchun 
vaqtinchalik 
funksiyalar 
bilan 
ishlab 
chiqarish 
dinamikasini 
prognozlashtirishda topilgan baholar yoki alohida omillar ekstropolyatsiya 
qilinishi mumkin.
Oxirgi mahsulot dinamikasining ko’rsatkichlari
Yillar Vaktinchalik funksiya tenglamalari.
*i 
65 7 chiziqli 
У 
=
40,2 + 
10,8/ 
R
 
= 
0,56
^ ^2,2 darajali 
у
 = зз,8* z0,67 
r
 =
 0,49
78,0 
ko’rsatkichli 
у
= 
68,616071'
/,288,5 parobola >> = 61,9+ 5,04/+ 0,30/2 
R =
0,761
ko’p o ’zgaruvchanli 3-darajali .у = 
54,5+8,68/ + о,15/2 
+o,oi/3 
R =
0,763
M a’lum bo’ldiki, ekstropolatsiya modellaming 5 yildan 7 yilgacha 
qo’llaninlishi ko’proq foydali va yaxshi natijalar beradi. Takror ishlab 
chiqarish sharoitlari o ’zgarish bilan bu usullar uzoq muddatga 
qo’llanilganda aniqlik darajasi kamayadi. Strategik nuqtai nazaridan bu 
prognozlashtirishning real jarayonlarini orqaga surish chora - tadbirlari 
kabi dispersiyaning o ’sishini anglatadi. Bunday usullaming biri MGUA va 
korrelyatsion analiz usullari bo’lib, bu usullarda ulaming shart - sharoitlari 
kuzatilishi shart.