Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti e. A. Akramov korxonalar moliyaviy holati

Joriy xarajatlar rentabelligi omillari. 
Yuqorida aytilganidek, joriy xarajatlar rentabelligiga quyidagi omillar ta’sir 
ko‘rsatadi: 
- sotilgan mahsulot tannarxining o‘zgarishi; 
- sotilgan mahsulot narxining o‘zgarishi; 
- sotilgan mahsulotning tarkibiy o‘zgarishi. 
Omilli tahlil uchun indeks usulidan foydalanamiz, buning uchun joriy xarajatlar 
rentabelligini umumiy dinamika va omilli indekslarini hisoblaymiz. 
Joriy xarajatlar rentabelligi dinamikasi, ya’ni joriy davrda o‘tgan davrga 
nisbatan o‘zgarish indeksi, bu: 
Joriy davrda sotilgan mahsulotdan 
olingan foyda 
: 
O‘tgan davrda sotilgan mahsulotdan 
olingan foyda 
Joriy davrda sotilgan mahsulotning 
tannarxi 
O‘tgan davrda sotilgan mahsulotning 
tannarxi 

---

102 
Umumiy dinamik indeksining shakli: 
0
0
0
0
0
0
1
1
1
1
1
1
:
Т
М
Т
М
B
М
Т
М
Т
М
B
М
M
1
va M
0
— joriy va o‘tgan davrda sotilgan mahsulotlarni turlari bo‘yicha 
miqdori. 
B
1
va B
0
- joriy va o‘tgan davrda mahsulot turlari bo‘yicha, narx-navolar. 
T
1
va To — joriy va o‘tgan davrda mahsulotlarni turlari bo‘yicha tannarxi. 
ΣM
1
B
1
— joriy davrda sotilgan mahsulotlar tushumi. 
ΣM
0
B
0
- o‘tgan davrda sotilgan mahsulotlar tushumi. 
ΣM
1
T
1
— joriy davrda sotilgan mahsulotlar tannarxi. 
ΣM
0
T
0
– o‘tgan davrda sotilgan mahsulotlar tannarxi. 
Indeksdan ko‘rinib turibdiki, joriy xarajatlar rentabelligi dinamikasini aniqlash 
uchun bu rentabellikning joriy davrdagi darajasi o‘tgan davrdagi darajasi bilan 
taqqoslanadi. Joriy xarajatlar rentabelligi darajasi joriy va o‘tgan davrda sotilgan 
mahsulotdan olingan foydani sotilgan mahsulotning tannarxiga bo‘lish bilan 
aniqlanadi. 
Endi omilli indekslarni keltiramiz.