Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti g’. E. Zaxidov, M. T. Asqarova, Z. A. Djumayev, L. F. Amirov

Y=C+I+G+Xn

C=a+b(1-t) x Y Xn=g+m’Y
Agarda (2) va (3) tenglamalarni asosiy makroiqtisodiy ayniyatga qo‘yib, echsak quyidagi echimga ega bo‘lamiz:

1

Y= ------------------- (a+I+G+g) 1(1-b(1-t)+m’

Bu yerda: 1 / 1(1-b(1-t)+m’ ochiq iqtisodiyotda davlat xarajatlar multiplikatori.

Muvozanatli daromadlar darajasiga soliqlarni kamaytinish ham multiplikativ ta’sir ko‘rsatadi. Soliqlar miqdorini ΔT ga kamaytirsak, tasarrufdagi daromad darajasi ΔT ga oshadi. Iste’mol xarajatlari mos tarzda ΔTx b (bu yerda b-iste’molga chegaraviy moyillik) miqdorga oshadi va u rejalashtirilgan xarajatlar egri chizig‘ini yuqoriga siljitadi, milliy ishlab chiqarish hajmini esa ΔU ga oshiradi.
Soliq multiplikatsiya samarasi davlat xarajatlari singari soliqlarning bir marta o‘zgarishi oqibatida iste’molning bir necha bor o‘zgarishiga boqliq.

T↓(ΔT)  Yd↑ (ΔYd= -ΔT) C↑ (ΔC=b(-ΔT)) E↑ (ΔE=b(-

ΔT))  Y↑ (ΔY=b(-ΔT) C↑ (ΔC=b(b(-ΔT)) E↑ (ΔE=b²(-ΔT))
Y↑ (ΔY=b²(-ΔT)) 
C↑ (ΔC=b(b²(-ΔT))) va h.k.
Demak, soliq multiplikatorini quyidagicha tasvirlash mumkin:

ΔY - b

----------- = -------
ΔT 1- b
Agar davlat byujetiga barcha soliq tushumlari joriy daromad–Y dinamikasiga bog‘liq deb hisoblasak soliq funksiyasi T = tY – ko‘rinishni oladi. Bu holatda iste’mol funksiyasi quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi: C=a+b(Y-tY)= a+b(1-t) Y,
Soliq multiplikatori esa quyidagi ko‘rinishni oladi:

-b

m_t = -----------
1-b(1-t)
Bu yerda: m_t – yopiq iqtisodiyot uchun soliq multiplikatori. To‘liq soliq funksiyasi T=Ta+tY ko‘rinishga ega.
T_a – avtonom soliqlar (masalan, mulkka, erga soliqlar).
To‘liq soliq funksiyasini e’tiborga olsak, iste’mol funksiyasi quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi: