- Transmilliy korporatsiyalar (TMK)
- Integratsion birlashmalar
- Xalqaro iqtisodiy tashkilotlar
Low income: $1,025 or less Lower middle income: $1,026 to $4,035 Upper middle income: $4,036 to $12,475 High income: $12,476 or more - https://datatopics.worldbank.org/world-development-indicators/the-world-by-income-and-region.html
- Халкаро иктисодий муносабатларнинг шаклларига куйидагилар киради: халкаро савдо (товар ва хизматлар савдоси), ишлаб чикариш омилларининг (капитал, ишчи кучи, технологиялар) халкаро харакати, молиявий воситаларнинг (валюта, кимматли когозлар, кредитлар) халкаро савдоси, халкаро хисоб-китоблар.
Халқаро иқтисодий муносабатлар (ХИМ) тизимига қуйидагилар киради: - Халқаро иқтисодий муносабатлар (ХИМ) тизимига қуйидагилар киради:
- Халқаро меҳнат тақсимоти.
- Халқаро товар ва хизматлар савдоси.
- Халқаро капитал ва хорижий инвестициялар ҳаракати.
- Халқаро ишчи кучи миграцияси
- Халқаро валюта-молия ва кредит муносабатлари.
- Халқаро иқтисодий интеграция.
- An’anaviy tarzda xalqaro tovarlar, xizmatlar va intellektual mulk savdosi alohida shakl sifatida ajratiladi.
- Ishlab chiqarish omillarining harakati xalqaro iqtisodiy munosabatlarning xalqaro kapital harakati, xalqaro ishchi kuchi migratsiyasi, texnologiyalarni xalqaro uzatish kabi shakllari asosida yotadi.
- Xalqaro iqtisodiy munosabatlarning keyingi shakli xalqaro valyuta-kredit va moliya munosabatlari xalqaro savdo, ishlab chiqarish omillarining xalqaro harakati hosilasi hisoblansa-da, jahon xo‘jaligida alohida ahamiyatga ega mustaqil iqtisodiy munosabatlar sifatida tan olingan.
- Xalqaro iqtisodiy munosabatlarning mohiyati va shakllari
Jahon xo‘jaligining rivojlanishi to‘g‘risidagi ilmiy konsepsiyalar - Iqtisodiy rivojlanish bosqichlari nazariyalari. Amerikalik iqtisodchi, sotsiolog va tarixchi Uilyam Rostou 1960-yilda «Iqtisodiy o‘sish bosqichlari: nokommunistik manifest» deb nomlangan kitobida iqtisodiy o‘sish bosqichlari nazariyasini yaratdi. Unda iqtisodiy o‘sishning quyidagi besh bosqichi ajratib ko‘rsatiladi: • an’anaviy jamiyat; • o‘sish uchun shart-sharoitlarni yaratish bosqichi; • o‘sish (siljish, ko‘tarilish); • yetuklikka intilish bosqichi; • yuqori ommaviy iste’mol davri.
- Iqtisodiy rivojlanish bosqichlari nazariyalari.
- Yagona industrial va yangi industrial jamiyat nazariyasi.
- Postindustrial jamiyat nazariyalari.
- Yagona sivilizatsiya nazariyasi.
- Sivilizatsiyalar to‘qnashuvi nazariyasi.
- An’anaviy jamiyatda (feodalizm davrigacha) aholining 75 %dan ortig‘i oziqovqat ishlab chiqarish bilan band bo‘ladi. Ikkinchi bosqich ko‘tarilish davriga o‘tish bosqichi hisoblanadi: qishloq xo‘jaligi, transport va tashqi savdo kabi sanoat tarm og‘i hisoblanmagan sohalarda sezilarli o‘zgarishlar yuz beradi. Uchinchi bosqich — ko‘tarilish bosqichi hisoblanib, ikki yildan bir necha o‘n yilliklarni o‘z ichiga oladi (sanoat to‘ntarishi). Ushbu davrda investitsiyalar hajmi oshadi, mahsulot ishlab chiqarish hajmining aholi jon boshiga to‘g‘ri keluvchi miqdori ortadi va yangi texnika, texnologiyalarni ishlab chiqarishga tezda joriy etish boshlanadi.
- U. Rostou yetuklikka qarab harakatlanish davrini (industrial jamiyat) texnik taraqqiyotning uzoq davom etadigan bosqichi sifatida tavsiflaydi: urbanizatsiya jarayoni chuqurlashadi, malakali mehnat ulushi oshadi, sanoatdagi rahbarlik malakali boshqaruvchi menejerlar qo‘lida to‘planadi. Beshinchi bosqichda (yuqori ommaviy iste’mol) taklifdan talabga, ishlab chiqarishdan tovar va xizmatlarni ommaviy iste’mol etishga qarab siljish ro‘y beradi. U. Rostou «Siyosat va o‘sish bosqichlari» (1971) asarida iqtisodiy o‘sishning oltinchi bosqichini ham ko‘rsatadi. Unga muvofiq insonning ma’naviy rivojlanishi birinchi o‘ringa qo‘yiladi va ushbu bosqich hayot sifatiga erishish bosqichi, deb ataladi.
- Sivilizatsiyalar to‘qnashuvi nazariyasi amerikalik professor S. Xattingtonga tegishli bo‘lib, unga muvofiq siyosiy va madaniy dunyo qiyofasi «sovuq urushdan» keyin yanada ko‘p qutbli bo‘ladi va quyidagi sakkiz sivilizatsiyalardan tashkil topadi: G‘arb, Islom, Induizm, Xitoy, Yapon, Pravoslav, Afrika va Lotin amerikasi. Ushbu nazariyaga ko‘ra oxirgi vaqtlarda jahon iqtisodiyotida G‘arbning roli pasayib, Osiyo sivilizatsiyalarining o‘rni esa sezilarli darajada ortib boradi. Sivilizatsiyalar o‘rtasida sivilizatsiyalar tarkibidagi aloqalar sivilizatsiya markazi hisoblangan mamlakatlarga tomon tortilib, kuchayib boradi. Natijada istiqbolda dunyo yagona sivilizatsiyadan emas, balki turli sivilizatsiyalar yig‘indisidan iborat bo‘lib, ular o‘rtasida o‘xshash va farqli jihatlar mavjud boiadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
