Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI 2021/ 8 - SON 
132 
insoniyligini vaqt o‗tishi bilan anglab etishi zarurligiga ham urg‗u beradi. Bir 
qarashda sodda, xalq tiliga yaqin bu so‗zlar bosh qahramoni tilidan ba‘zi leksik 
o‗zgarishlarga uchragan holda yetti marotaba takrorlanadi. Bu qaytarishlar qissa 
qahramonining hayotni, odamlarni anglash, o‗z maqsadiga yetish manzilini tadrijiy 
rivojlanishini ifoda etadi. Sinfdosh do‗sti Samadning tug‗ilgan kuniga doirachi 
o‗rtog‗i bilan borgan Sadriddin jonli ijroda qo‗shiq kuylaydi. Ovoz u darajada yaxshi 
emas, ammo u kuylashdan sira to‗xtamaydi. Qo‗liga tor ushlagan hofiz, yonida doira 
chalayotgan sherigi talabalarning pichinglariga (Komilaning ―qo‗shiq aytishni 
yaqinda o‗rgandingizmi uka?‖, ―nohorgi oshga keldim deb o‗ylayapti chog‗i‖ kabi) 
e‘tibor bermasdan qo‗shiq ijro etishadiki, ammo tinglovchini qalbini, borlig‗ini o‗ziga 
rom eta olmaydi. Sho‗x davraga teskari bo‗lgan hazin qo‗shiqlarni ijro etadi. Insonni 
anglashga ema, o‗zini ko‗z-ko‗z qilishga, intilish holati yetakchilik qiladi.
Muallif o‗z qahramonini qanday bo‗lsa, shunday aks ettiradi, undagi talant, 
nuqsonlarni harakatlari, so‗zlari orqali talqin etishga harakat qiladi. O‗z orzulariga 
yengil qaraydigan, kelajak uchun kurashda bardoshsiz, hayotda osonlikcha yutuqqa 
erishishni ko‗zlaydigan yoshlar qismati, ularning tinimsiz mehnat emas, oson yo‗l 
orqali shon-shuhratga erishish yo‗lidan borishi, aksincha, fojialar sari eltishini unitib 
qo‗ygan hayotiy insonlar qismati bilan uzviylikda namoyon bo‗ladi. Sadriddinning 
uch marotaba televizorda chiqsam bo‗ldi, hammaga mashhur bo‗lib ketaman deyishi, 
uni yonidagi musiqa chaladigan yigitlar, Lobarxonning (raqqosa) ko‗p pul 
to‗laydigan davralarga intilishi, oddiy ―birrov‖lik qo‗shiqchilarni nazarga ilmasligi 
qayd qilingan mulohazalarni yuzaga chiqishiga imkon yaratdi. Sadriddin 
Mehriddinov obrazida maqsadi yo‗lida hech narsadan ta‘b tortmasliklikni gap-
so‗zlari, harakatlaridan, ruhiyatidagi o‗zgarishlaridan sezilib turadi. Davrada uni hech 
kim tinglamasa ham, u qo‗shiq aytishdan to‗xtamaydi. Shu onda Nafisa ismli bir qiz 
uning yaxshi qo‗shiq aytganini aytib, yosh bolalarcha qarsak chalib yuboradi. Nafisa 
bir tomondan soddaligi yigitlarga rahmi kelgandan shunday qilgan bo‗lsa, ikkinchi 
tomondan hofiz bilan bir joydan ekanligi uchun shunday mulohaza yuritishga majbur 
bo‗ladi.
Ammo yillar o‗tib, unga qilingan e‘zozning qanchalik darajada qimmatga 
tushishini anglab etmagan edi. Ketishga shaylangan ikki qo‗shiqchini Nafisa hech 
bo‗lmasa, ovqatlanib keyin ketingizlarlar deyishi ularga xush yoqadi, biroq Sadriddin 
xuddi shuni kutganday qo‗llarini ko‗ksiga qo‗yib javob so‗raydi:
―– Endi bizga ruxsat singlim. – Voy o‗tiribsizlar-da… – Rahmat, singlim. 
Hali boradigan joylarimiz ko‗p‖[2; 7-b.]. Aslida boradigan tayinli joyi yo‗q, 
―artist‖ning ushbu gaplari ham Nafisani shoshirib qo‗yadi. Keyinchalik Sadriddin uni 
o‗zining yakkaxon konsert dasturiga taklif qiladi. Beixtiyor qiziqish va 
ko‗ngilchanlik bilan otlangan Nafisa hofizga gul taqdim etadi. Bugungi kundagi 

---