Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI 2021/ 8 - SON 
162 
materiallar, ularni elektr o‗tkazuvchanligi, parametrlarini hisoblashda anan‘aviy 
usullarda mashg‗ulot olib borilganda mavzularni talabalar tomonidan qiyin 
o‗zlashtirilishi pedagogik tajriba-sinov jarayonida ma‘lum bo‗lgan. Shuning uchun 
mazkur mavzularni o‗qitishda axborot texnologiyasini joriy qilishga oid dasturiy 
ta‘minot ishlab chiqildi. 
Kompyuter mashg‗ulotini yaratishda, eng avvalo, elektr texnik materiallar, 
magnit materiallarni parametrlari va magnit singdiruvchanligini hisoblash darsturi 
amalga oshirildi. Magnit materiallar yordamida magnit oqimi keskin kuchaytiriladi. 
Magnit oqimidan past kuchlanishli toklarga yuqori kuchlanishli toklarga yoki elektr 
energiyasini mexanik energiyaga aylantirishda va elektr energiyasini shunga o‗xshash 
tarzda generatsiyalashda foydalaniladi. Tashqi magnit maydoni ta‘sirida magnitlanish 
xossasiga ega materiallar magnit materiallari deb ataladi. Magnit materiallarga 
texnikada ko‗p ishlatiladigan ferromagnetiklar va ferritlar kiradi. Ularni magnit 
o‗tkazuvchanligi juda yuqori (1,5.106 gacha) va tashqi magnit maydoni 
kuchlanishiga hamda haroratga bog‗liq. 
Ferromagnit materiallarning magnit singdiruvchanligi haroratga bog‗liq bo‗lib 
Kyuri nuqtasiga yaqin qiymatlarda (r o‗zining yuqori qiymatiga erishadi. Kyuri 
nuqtasidan yuqori haroratlarda spontan magnitlanish sohasida issiqlik harakati 
buzilib, materiallarning magnit xossasi yo‗qoladi. Cho‗lg‗amda magnit o‗zak 
bo‗lmaganda magnit induksiya qiymati undan o‗tayotgan tok hisobiga sodir bo‗ladi. 
Agar cho‗lg‗amga magnit o‗zak kiritsak, elektr toki hisobiga sodir bo‗ladigan magnit 
maydoni o‗zakni yanada magnitlab, qo‗shimcha kuch chiziqlari hosil bo‗lishi 
natijasida magnit induksiyasining yoki magnit oqimining keskin oshishiga olib 
keladi. O‗zak kesim yuzasidan hosil bo‗ladigan qo‗shimcha kuch chiziqlari qayta 
magnitlanish deyiladi va i bilan belgilanadi.
Magnit materiallarning xarakteristikasini aniqlash mavzusidagi amaliy 
mashg‗ulotida, magnit materiallarni parametrlarini va magnit singdiruvchanligini 
hisoblashda an‘anaviy hamda S++ Builder dasturi asosidagi hisoblashlarni ko‗rib 
chiqamiz. 
Dasturiy ta‘minotdan dars mashg‗ulotlarida foydalanishning bir qancha 
afzallik va kamchiliklari mavjud. Dasturiy ta‘minotning afzalliklari quyidagilar: 
Dasturiy ta‘minotdan foydalanganda hisob ishlarida aniqlik yuqori bo‗ladi; 
Dasturiy ta‘minotdan foydalanganda hisob ishlari uchun ketadigan vaqtdan 
yutish imkoni bo‗ladi; 
Talabalarda darsdan tashqari paytda mustaqil o‗rganishlari uchun imkoniyat 
yaratiladi; 
Masofaviy ta‘lim jarayonida foydalanish talabalarga tushunishini 
osonlashtiradi; 

---