Toshkent davlat texnika universiteti btm 118-20 gurug

Toshkent davlat texnika universiteti BTM 118-20 GURUG

Mavzu: atomning elektron va yadro nazariyasi

abduqahhorova.f

Reja

• 1.Kirish. ATOM TUZILISHI TO’G’RISIDA
• 2. Atomning yadroviy modeli
• 3. ATOM YADROSINING ASOSIY XUSUSIYATLARI
• 4. Xulosa

Kirish. ATOM TUZILISHI TO’G’RISIDA

•  Atomning murakkabligini tasdiqlovchi dastlabki tajriba ma‘lumotlari 1879 yilda, siyraklashtirilgan gazlarda elektr zaryadi hosil bo’lishi xodisasini tekshirish natijasida olindi. Agar elektrodlar qovsharlangan shisha nayda havo surib olinsa va unga yuqori kuchlanishli tok ulansa, katoddan nur tarala boshlaydi. Bu nurlar katod nurlari deyiladi. Ular elektr maydoni da to’g’ri chiziqli harakatini o’zgartirib, musbat qutb tomonga og’adi ( II.I - rasm). Tadqiqotlar shuni ko’rsatdiki, bu oqim elektronlar oqimidan iborat.

Atomning yadroviy modeli

• Oʻzining tajribaviy natijalariga asoslanib Rezerford atom tuzilishi haqida quyidagi xulosalarga keldi:
• Musbat zaryad atom massasining koʻp qismini tashkil etib, atomning juda kichik hajmini egallagan boʻlishi kerak. Bu juda kichik miqdordagi αalpha zarrachalarning imkon qadar yoʻnalishini oʻzgartirgani orqali izohlanadi, aftidan, oltin yadrolari bilan kamdan kam toʻqnashuv yuz bergan.
• αalpha zarrachalarning koʻp qismi toʻgʻridan toʻgʻri oltin folga orqali oʻtib ketadi, demak, atomning asosiy qismi boʻshliqdan tashkil topgan!

Atomning yadroviy modeli. Wikimedia Commonsʼdan, Rezerford atomidan namuna, CC-BY-SA-3.0.

ATOM YADROSINING ASOSIY XUSUSIYATLARI

• Yadroni tashkil etuvchi proton va neytronlarning xususiyatlari Atom yadrosi ikki xiI elementar zarralar - proton va neytronlardan iboratdir. Protonning massasi (mp) taxminan neytronning massasi (m)ga teng, elektron massasi (m )dan -2000 marta katta: e m = 1836,15m = 1,67265.10-24 g. p e m = 183868m = 1 67495.10-24 g. n 'e' Proton musbat zaryadli, zaryad miqdori elektron zaryadiga teng, ishorasi qarama-qarshi. Neytron - zaryadsiz neytral zarra.
• Proton va neytronlar xususiy momentga, spinga ega (s = 112) bo'lgan Fermi-Dirak statistikasiga bO'ysunuvchi fermionlardir. Atom fizikasidan ma'lumki, zaryadli, massali elektron mexanik momentga ega bo'lishi bilan bir vaqtda magnit momentga ham ega bo'lishi kerak. Protonning zaryadi, spini elektron zaryadi va spiniga teng, massasi esa katta bo'lgani uchun magnit momenti Bor magnetonidan kichik bo'lishi kerak:

Xulosa

• J.J. Tomsonning katod nurli trubkadagi tajribalari koʻrsatdiki, barcha atomlar kichik manfiy zaryadlangan subatom zarrachalar yoki elektronlardan iborat.
• Tomson atomning olxoʻrili desert modelini taklif etgan, unga koʻra manfiy zaryadlangan elektronlar musbat zaryadlangan “xamir” orasiga joylashtirilgan.
• Rezerfordning oltin folgadagi tajribalari shuni koʻrsatdiki, atom kichik, zich, musbat zaryadlangan yadro va asosan boʻshliqdan tashkil topgan.
• Bu natijalarga tayanib, Rezerford atomning yadroviy modelini taklif etdi.