Toshkent davlat transport universiteti 60712500 – Transport vositalari muhandisligi vagonlar

Toshkent davlat transport universiteti
60712500 – Transport vositalari muhandisligi (vagonlar)
taʼlim yоʻnalishi talabasi Raximov Ogʻabek Otabekovichning


ILMIY ISHLARI ANNOTATSIYASI


Raximov Ogʻabek Otabekovich ikkinchi bosqich talabaligidan boshlab “Vagonlar va vagon xoʻjaligi” kafedrasida faoliyat yuritib kelayotgan “Yosh muhandislar” va “Boʻlajak mutaxassislar” deb nomlangan ilmiy tоʻgarakda ilmiy ish bilan shugʻullana boshlagan.
Ilmiy rahbar – texnika fanlari doktori, professor Raximov Rustam Vyacheslavovich.
O.O. Raximov “Vagonlarning konstruksiyalarini takomillashtirish orqali ularning texnik-iqtisodiy koʻrsatkichlarini yaxshilash” mavzusidagi ilmiy ish bilan shugʻullanmoqda. Hozirgi vaqtga qadar ilmiy ish izlanish natijalari bоʼyicha jami 1 ta monografiya, 13 ta ilmiy (ijodiy) maqolalar va 11 ta EHM uchun dasturiy mahsulot muallifi:

1. 
   Rossiyaning “Молодой ученый” (2023, № 6 (453), С. 21 – 25) nomli nufuzli ilmiy jurnalida “Оценка прочности центрального подвешивания тележки пассажирского вагона” nomli maqola chop etgan. Ushbu ishda yoʻlovchi vagonining markaziy osma kuchini baholash natijalari keltirilgan. Aravaning markaziy osma kuchi uchta rejimda baholangan. Hisoblash muhandislik dasturiy mahsuloti yordamida chekli elementlar usuli bilan amalga oshirilgan. Hisoblash uchun yoʻlovchi aravasini markaziy osma qismining chekli elementli modeli yaratilgan. Yoʻlovchi aravachasining markaziy osma mustahkamligini hisoblash natijasida barcha rejimlari uchun mustahkamlik meʼyor talablariga javob berishi aniqlangan.
   
2. 
   Rossiyaning “Молодой ученый” (2023, № 7 (454), С, 27 – 31) nomli nufuzli ilmiy jurnalda “Оценка прочности надрессорной балки тележки пассажирского вагона” nomli maqola chop etgan. Ushbu ishda yo‘lovchi vagoni aravachasining ressor ustki balkasini mustahkamligini baholash natijalari keltirilgan. Ressor ustki balkasining kuchi uchta rejimda baholangan. Hisoblash muhandislik dasturiy mahsuloti yordamida chekli elementlar usuli bilan amalga oshirilgan. Hisoblash uchun yo‘lovchi aravachasining ressor ustki balkasini chekli elementli modeli yaratilgan. Mustahkamlikni hisoblash natijasida barcha hisoblash rejimlari uchun mustahkamlik meʼyor talablariga javob berishi aniqlangan.
   
3. 
   Rossiyaning “Интернаука” (№ 26 (296), Июль 2023 г) nomli nufuzli ilmiy jurnalida “Разработка элементов тормозной рычажной передачи грузовых вагонов” nomli maqola chop etgan. Maqolada Rossiya va MDH yuk vagonlarida ishlatiladigan tormoz uzatmalarining asosiy sxemalari ko‘rib chiqiladi. Ushbu sxemalarga xos bo‘lgan afzalliklar va kamchiliklar ko‘rsatilgan. Tormoz tizimlarini takomillashtirish usullari ko‘rib chiqilgan va ularning dizaynini baholashning nazariy usullari tahlil qilingan.
   
4. 
   Rossiyaning “Universum” (№ 7 (112), Июль 2023 г) nomli nufuzli ilmiy jurnalida “Оценка динамических показателей движения поезда при движении на уклонах” nomli maqola chop etgan. Ushbu maqola yuk poyezdining tortish rejimida ko‘tarilayotganda harakatini modellashtirishga bag‘ishlangan. Matematik model asosida, MSC Adams dasturiy kompleks yordamida poyezdlar harakatining kompyuter modeli ishlab chiqilgan. 28 ‰gacha ko‘tarilishida tortish rejimiga o‘tishda vagonlarning bo‘ylama-dinamik o‘zaro taʼsir kuchlari ko‘rib chiqilgan. 50 ta vagonli va 50 mm bo‘shliqli poyezdlarning vagonlararo birikmalarida bo‘ylama kuchlar baholangan.
   
5. 
   Rossiyaning “Universum” (№ 7 (112), Июль 2023 г) nomli nufuzli ilmiy jurnalida “Модельная оценка продольных динамических сил грузового поезда на крутых спусках” nomli maqola chop etgan. Ushbu maqolada poyezd boshida va oxirida ishlaydigan lokomotivlarning sinxron elektrodinamik tormozlash jarayoni modellashtirilgan. Ishlab chiqilgan matematik model asosida MSC Adams dasturida poyezd harakatining kompyuter modeli yaratilgan. Poyezdning 4 qismidan 3 tasi pastga tushgandan so‘ng, sinxron elektrodinamik tormozlash rejimida ikkita lokomotivning o‘tishi vagonlararo birikmalar va lokomotivlarda paydo bo‘ladigan bo‘ylama — dinamik kuchlarni baholagan. 40 ta vagondan iborat tarkib va 50 mm bo‘shliqli poyezdlarning vagonlararo birikmalarida boʻylama kuchlar baholangan.
   
6. 
   Rossiya Federatsiyasining “Труды Ростовского государственного университета путей сообщения” nomli nufuzli ilmiy jurnalida “Измерение пространственных сил, действующих на раму тележки вагона метрополитена” nomli maqola chop etgan. Ushbu maqolada metro vagonining aravachasi ramasida ishlaydigan vertikal kuchlarni aniqlash usuli ishlab chiqilgan. Metro vagonining aravachasi ramasining vertikal, yon va bo‘ylama kuchlar ta’sirida chekli elementlar usulidan foydalangan holda yuklanishini aniqlash uchun nazariy tadqiqotlar o'tkazildi. Tadqiqotlar natijasida metro vagonining aravachasi ramasiga fazoviy kuch ta’sirini aniqlash uchun tensorezistorlarni o‘rnatish joylari va qabul qilingan signallarni qayta ishlash usuli tanlandi.
   
7. 
   Rossiya Federatsiyasining “Труды Ростовского государственного университета путей сообщения” nomli nufuzli ilmiy jurnalida “Фазовый состав и структура сплавов на базе системы Al – Mg с повышенным содержанием примесей” nomli maqola chop etgan. Ushbu maqolada O‘zbekistonda birlamchi alyuminiy ishlab chiqarilmasligi. Shu sababli, temir yo‘l harakatlanuvchi tarkibining og‘irligini kamaytirish uchun metall parchalari - ishlab chiqarish chiqindilaridan foydalanish mumkinligi, masalan, deraza yoki ish resursini ishlab chiqqan alyuminiy qotishmalaridan tayyorlangan qismlardan foydalanish mumkinligi. Ishda, agar iloji bo‘lsa, tayyor mahsulot ishlab chiqarish uchun alyuminiy metallolomdan foydalanish bo‘yicha tadqiqot natijalari keltirilgan.
   
8. 
   Rossiyaning “Молодой ученый” (2022, № 12 (407), С. 29 – 32) nomli nufuzli ilmiy jurnalida “Оценка эффективности действия тормоза грузового вагона” nomli maqola chop etgan. Maqolada 12-9922 rusumidagi № 265А–4 avtomatik rejimi, 188Б tormoz silindri, РТРП-675М regulyatori va 78 litr hajmdagi bitta zaxira rezervuarga ega yarim vagon tormozining samaradorligini baholash boʻyicha tadqiqotlar oʻtkazilgan.
   
9. 
   Rossiyaning “Молодой ученый” (2022, № 13 (408), С. 350 – 353) nomli nufuzli ilmiy jurnalida “Йўловчи вагонлари тележкаларини такомиллаштириш йўллари ва ривожланиш истиқболлари” nomli maqola chop etgan. Maqolada КВЗ-ЦНИИ I va II, ТВЗ-ЦНИИ-М hamda 68–908 (68–909) modellaridagi yo‘lovchi vagonlari telejkalarining asosiy kamchiliklari, ularni takomillashtirish yo‘llari va rivojlanish istiqbollari keltirilgan.
   
10. 
    Rossiyaning “Молодой ученый” (2022, № 15 (410), С. 380 – 383) nomli nufuzli ilmiy jurnalida “Универсал контейнерлар конструкциясини такомиллаштириш” nomli maqola chop etgan. Maqolada 20 hamda 40 futli konteynerlarni takomillashtirish istiqbollari hamda ularni “Quyuv-mexanika zavodi” shuʼba korxonasining ishlab chiqarish imkoniyatlaridan kelib chiqqan holda loyihalashtirish va ishlab chiqarish keltirilgan.
    
11. 
    Rossiyaning “Молодой ученый” (2022, № 19 (414), С. 553 – 556) nomli nufuzli ilmiy jurnalida “Депо шароитида юк вагонларини таъмирлаш технологиясини такомиллаштириш” nomli maqola chop etgan. Maqolada Samarqand vagon deposida yuk vagonlarini taʼmirlash texnologiyasini takomillashtirish istiqbollari ko‘rsatilgan, bu esa taʼmirlash vaqtini qisqartirish va mehnat unumdorligini oshirish imkonini beradi.
    
12. 
    “Совершенствование процесса периодической механизированной поверки железнодорожных вагонных весов” nomli maqola “Материалы первой международной научно-технической конференции “Железнодорожный подвижной состав: проблемы, решения, перспективы””da nashr qilingan. Tadqiqotning maqsadi korxonalarda temir yo‘l vagonlarining har xil turlarini davriy mexanizatsiyalashgan tekshirish jarayonini takomillashtirish uchun qurilma ishlab chiqishdir. Ushbu qurilmaning joriy etilishi davriy tekshiruvlarning narxini pasaytiradi va vaqtini qisqartiradi, og‘irlik o‘lchash asboblari ko‘rsatkichlarining aniqliligi va to‘g‘rililigini taʼminlaydi, shu bilan O‘zbekiston Respublikasi temir yo‘llari og‘irlik xo‘jaligi rivojiga salmoqli hissa qo‘shadi.
    
13. 
    “Совершенствование технологии восстановления изношенных поверхностей корпусов букс грузовых вагонов” nomli maqola “Материалы первой международной научно-технической конференции “Железнодорожный подвижной состав: проблемы, решения, перспективы”da nashr qilingan. Maqolada tadqiqotning maqsadi yuk vagonlari buksalarining eskirgan korpus yuzalarini tiklash texnologiyasini takomillashtirishdan iborat bo‘lib, tiklash paytida rolikli podshipniklar hajmini ishonchli boshqarish bilan ko‘p elektrodli qoplama usulidan foydalanilgan. Ishlab chiqilgan yangi texnologiya sizga yuqori sifatni taʼminlash, taʼmirlash paytida nuqsonli qutilarning paydo bo‘lishi ehtimolini yo‘q qilish va tiklash jarayonining samaradorligini oshirish imkonini beradi.
    
14. 
    Rossiyaning “Фундаментальная и прикладная наука: состояние и тенденции развития: Коллективная монография” (Петрозаводск: МЦНП “Новая наука”, 2023) nomli nufuzli ilmiy jurnalida “Оценка эффективности действия тормоза грузового вагона” nomli monografiya chop etgan. Monografiyada xizmat muddatini ko‘paytirish masalasi dolzarbligi ko‘rib chiqilgan. Ishqalanish juftlari mavjudligi harakatlanuvchi tarkibning ishqalanadigan qismlarini, yuqori quvvat sarfiga va ularning ishlash muddatini qisqarishiga olib keladi. Alyuminiy qotishmasi 4032 - past zichlik, yuqori quvvat va ishlov berish qulayligiga ega, shuning uchun u aylanadigan kompressorlarda keng qo‘llaniladi. Qum bilan ishlov berishdan keyin ishqalanish juftlarining tribologik xususiyatlarini yaxshilash uchun 4032 alyuminiy qotishmasi yuzasiga qalinligi 3 µm boʻlgan C-MoS2-ПТФЭ qoplamasi teng ravishda qo‘llanildi. Namunalar 15 daqiqa davomida 380 °C li muffle pechiga joylashtiriladi va bu quruq ishqalanish sharoitidan keyin doimiy haroratdan o‘zgartirilgan ПТФЭ qoplamasini kamaytirishga yordam beradi, ishqalanish koeffitsiyenti tezligi turli xil yuklardagi anodlangan plyonkaga qaraganda kamayadi. Polietetrafloroetilen bilan qoplangan qismlarning mexanizmlari turli xil yuklarda qisqa muddatli, yopishqoq va oksidlovchi ekanligi aniqlangan.
    
15. 
    “Программа для определения высоты сортировочной горки” dasturi Rossiyaning “Свидетельство о государственной регистрации программы для ЭВМ № 2022660596, выдано Федеральной службой по интеллектуальной собственности.” ro‘yhatidan o‘tgan. Dastur saralash tepaligining balandligini, tepalik balandligining farqi va qarshilik jihatidan eng qiyin bo‘lgan yig‘ish yo‘lidagi hisoblash nuqtasini aniqlash uchun mo‘ljallangan. Dastur tepalikning hisoblangan uzunligining uning tepasidagi hisoblash nuqtasigacha bo‘lgan turli qiymatlarini hisobga olishga imkon beradi; vagon harakatiga asosiy qarshilik; dizayn qismida vagonning harakat tezligi; saralash yo‘llari to‘plamining bosh strelkasi boshidan hisoblash nuqtasigacha bo‘lgan masofalar; energiya balandligi; tarkibni tarqatish tezligi; aylanadigan massalarning inertsiyasini hisobga olgan holda vagonning tortishish kuchini tezlashtirish. Dastur quyidagi funksiyalarning bajarilishini taʼminlaydi: hisob-kitoblar uchun dastlabki maʼlumotlarni belgilash; matematik apparatdan foydalanib, hisoblangan eng qiyin yig‘ish yo‘lining noqulay sharoitida, hisoblangan nuqtaga siljishini taʼminlash shartidan foydalanib saralash tepaligining balandligi qiymatini aniqlash.
    
16. 
    “Программа для определения мощности тормозных позиций на спускной части сортировочной горки.” dasturi Rossiyaning “Свидетельство о государственной регистрации программы для ЭВМ №2022616753” ro‘yhatidan o‘tgan. Dastur saralash tepalik balandligiga, uning profiliga va qabul qilingan texnologik eritish rejimlariga bog‘liq bo‘lgan saralash tepaligining tushirish qismidagi tormoz pozitsiyalarining kuchini aniqlash uchun mo‘ljallangan. Dastur har bir transport vositasi uchun tormoz vositalarining talab qilinadigan dizayn quvvatini aniqlashga imkon beradi, bu kompozitsiyalarni tarqatib yuborishning hisoblangan tezligini, tezlikni boshqarish texnologik tizimining hayotiyligini va vagonlarni saralash xavfsizligini taʼminlashi kerak. Dastur saralash tepaligining tushirish qismida tormoz vositalarining talab qilinadigan quvvatini oshirish koeffitsientining turli qiymatlarini hisobga olishga imkon beradi; noqulay sharoitlarda hisoblangan vazn toifasidagi oson saralash yo‘lining hisoblash nuqtasiga aylantirganda tepalik balandligi; tartibga solish xatolarini hisobga olgan holda maksimal tarqalish tezligiga mos keladigan energiya balandligi; vagonlar o‘tayotganda harakatga qarshilik ko‘rsatadigan barcha kuchlarning umumiy ishiga teng bo‘lgan energiya balandligi; tormoz pozitsiya qiyaligining uzunligi va tikligi. Funksionallik: hisob-kitoblar uchun dastlabki maʼlumotlarni belgilash, saralash tepaligining tushish qismida matematik apparatdan foydalangan holda tormoz pozitsiya quvvatini aniqlash, bu qulay sharoitlarda maksimal ruxsat etilgan erishish tezligi, tepaligining tushish qismining oxirgi tormoz pozitsiyasida vagonlarning to‘xtashini taʼminlashi kerak.
    
17. 
    “Программа для определения перерабатывающей способности сортировочной горки” dasturi Rossiyaning “Свидетельство о государственной регистрации программы для ЭВМ № 2022614330” ro‘yhatidan o‘tgan. Dastur saralash tepaligining qayta ishlash qobiliyatini aniqlash uchun mo‘ljallangan bo‘lib, bu stansiyaga kelgan poyezdlarni tarqatib yuborish uchun saralash tepaligining qayta ishlash qobiliyatini bir kun ichida toʻgʻrilashga imkon beradi. Dastur saralash tepaligidagi toʻplamlar sonining turli qiymatlarini hisobga olishga imkon beradi; tepalik kun davomida saralash ishlarini mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish moslamalariga texnik xizmat koʻrsatish bilan band boʻlgan vaqt; tarkibidagi vagonlarning oʻrtacha soni; poyezdlarning tarqatib yuborilishi mumkin boʼlgan tarkiblarida vagonlarning mavjudligini hisobga olgan holda tepalik texnologik oraligʻi; texnik vositalarning ishlamay qolishi va vagonlarning bogʻlanmagan qismlarining qayta ishlash qobiliyatiga taʼsirini hisobga olgan holda koeffitsiyent; shakllanish oxirida vagonlarning bir qismini qayta saralashni hisobga olgan holda koeffitsiyent. Dastur quyidagi funksiyalarning bajarilishini taʼminlaydi: hisob-kitoblar uchun dastlabki maʼlumotlarni belgilash, matematik apparatdan foydalanib stansiyaga kelgan poyezdlarni tarqatib yuborish uchun saralash tepaligini kuniga qayta ishlash qobiliyatini aniqlash.
    
18. 
    “Программа для определения коэффициента полезного использования сортировочной горки.” dasturi Rossiyaning “Свидетельство о государственной регистрации программы для ЭВМ № 2022614169” registratsiyachidan oʻtgan. Dastur saralash tepaligining foydalanish koeffitsiyentini aniqlash uchun moʻljallangan boʻlib, bu kompozitsiyalarni tarqatib yuborish uchun saralash tepaligining ish yukini baholashga va keyinchalik saralash stansiyalarida kompozitsiyalarni oldindan tayyorlashda saralash parkining tepalik texnologik oraligʻi qiymatlarini topishga imkon beradi. Dastur koeffitsiyentning turli qiymatlarini hisobga olishga imkon beradi; tepalik oxirida vagonlarning bir qismini qayta saralashni hisobga oladigan koeffitsiyent; tepalik kun davomida saralash ishlarini mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish moslamalariga texnik xizmat koʻrsatish bilan band boʻlgan vaqt. Dasturning funksiyalari: hisoblash uchun dastlabki maʼlumotlarni belgilash, matematik apparatdan foydalanib tepalikning foydali ish koeffitsiyentini aniqlash.
    

Muallif O.O Raximov


Ilmiy rahbar_,
“Vagonlar va vagon xoʻjaligi”
kafedrasi mudiri, t.f.d., professor R.V. Raximov