Toshkent davlat transport universiteti iqtisodiyot fakulteti

Elektrovozlar
Elektrovozlar—asosan, kontakt tarmogʻi, baʼzan oʻziga oʻrnatilgan akkumulyatorlar yoki faqat akkumulyatorlardan energiya oladigan lokomotiv. Elektrovozlar va elektr poyezdlari tortuv elektr motorlari yordamida harakatlanadi.Bunda elektr motorlarining ishlashi uchun ularning o`ramlaridan lektr toki o`tkazish kerak. Elektrovozlar vazifasiga koʻra, magistral (yuk, yoʻlovchi va yuk yoʻlovchilarga moʻljallangan), manyovrchi, sanoat va konlarda ishlatiladigan, foydalaniladigan tok turiga koʻra, oʻzgarmas va oʻzgaruvchan tokda ishlaydigan turlarga boʻlinadi. Birinchi magistral elektrovoz 1932-yilda Rossiyada yasalgan, keyinchalik takomillashtirib borilgan.
Ularni ishga tushirish va to`xtatish uchun kuzovga o`rnatilgan elektr apparatlardan foydalaniladi.Elektr motorlarining yakoriga o`rnatilgan kichik tishli g`ildirak yordamida juft g`ildiraklarning kata tishli g`ildiragini aylantirib tarkib joyidan qo`zg`atiladi.Bunda uzatilgan tokning quvvatiga qarab,tarkibning tezligi oshadi yoki kamayadi.
Elektrovozning yurish qismi o`qlarining soni bilan tavsiflanadi.Masalan,o`qning tavsifi bo`lsa,elektrovoz 6 o`qli hisoblanadi va ikki aravali uch o`qdan iborat.Agar o`qning tavsifi bo`lsa unda elektrovoz sakkiz o`qli to`rtta ikki o`qli aravadan iborat.
Temir yo`l transportining harakat qiluvchi tarkibi ko`pincha bosh harflar bilan yuritilgan, oxirgi belgilari qancha o`qli va qanday elektr tokda ishlashini bildiradi.Masalan,bir fazali o`zgaruvchan elektr tokda ishlaydigan yurish qismi to`rt o`qli elektrovozlar ВЛ-40 da to ВЛ-59 gacha; olti o`qli ВЛ-60 dan to ВЛ-79gacha; sakkiz o`qli ВЛ-80dan to ВЛ-99gacha belgilanadi.O`zgarmas tokda ishlaydigan elktrovozlar ВЛ-19dan to ВЛ-39gacha; ВЛ-8dan to ВЛ-18gacha hisoblanadi. (2-rasm)

2-rasm.Elektrovoz
Lokomotivlarni hisobga olish hujjatlariga quyidagilar kiradi:

• 
  Yo‘l qaydnomasi - yuk tashishni hisobga oluvchi statistik hisob hujjatidir. U uch qismdan iborat: yo‘l qaydnomasining o‘zi, uning bo‘lagi, yuk qabul qilish chiptalari. Yo‘l qaydnomasida, yuk xatidagi ma’lumotlardan tashqari, yuklarni yetkazish muddati norma bo‘yicha va haqiqatda, bir temir yo‘ldan boshqa temir yo‘lga o‘tish bekatining kalendar shtempeli, qisqa tashish masofasi, to‘langan tashish haqi va qo‘shimcha yig‘im va boshqalar jami ko‘rsatiladi.
  
•