“тошкент ирригация ва қишлоқ ХЎжалигини механизациялаш муҳандислари институти” миллий

1-расм. Рақамли иқтисодиёт ва ер ахборот тизими интеграцияси 
(муаллиф) 
Рақамлаштирилган бошқарув тизими 
Фойдаланувчи 
ташкилот учун 
керакли ҳудуд 
ўлчамлари 
Фазовий ва 
географик 
маълумотлар 
Мобил 
иловалар 
Махсус 
дастурлар 
Геопортал 
Ер ахборот тизими 
Амалий масалаларни ечишда кўп ҳолларда муаллифлар ЕАТ ва ГАТ 
тушунчалари ўртасида тенг белги қўйишади. Масалан, ГАТ бир қатор 
манбаларда географик ахборот тизими, бошқаларда - ер тўғрисидаги ахборот 
тизими дейилади. Шунинг учун ГАТ тушунчасини ва Давлат ер кадастрида 
ишлатиладиган ЕАТ тушунчасини ажратиш керак. Ахборот тизими бу 
ташкилий тартибда ташкил этилган ҳужжатлар тўплами (ҳужжатлар 
тўплами) 
ва 
ахборот 
жараёнларини 
амалга 
оширувчи 
ахборот 
технологиядир.
3
Ер тўғрисидаги ахборот тизими тушунчаси кенг ва тор маънода талқин 
қилиниши мумкин. Кенг маънода, ЕАТ- бу ерни бошқариш бўйича ахборот 
жараёнларини (шу жумладан, ер участкаларини ва бошқа объектларни 
рўйхатга олиш, ҳисобга олиш ва баҳолашни амалга оширувчи турли хил 
манбалар, ҳужжатлар ва ахборот технологияларидан (шу жумладан ГАТ 
3
А.Варламов and С.Гальченко 2005 Географические и земельные информационные системы (Москва: 
КолосС) 

---

12 
технологиялари) ташкил этилган буюртма қилинган маълумотлар мажмуаси 
(2-расм). 
2-расм. ЕАТ нинг кенг маънодаги талқини 
Тор маънода, ЕАТ бу - географик ахборот тизими йўналишларидан 
бири бўлиб, унинг асосини Давлат ер кадастрининг таркибий қисмларига 
мувофиқ ер участкалари ва ҳудудий зоналар тўғрисидаги маълумотлар 
ташкил этади (3-расм). 
3-расм. ЕАТ нинг тор маънодаги талқини 
ЕАТнинг ишлаши нуқтаи назаридан ҳар бири маълум бир жараённи 
тавсифловчи бешта катта блок шаклида ифодаланиши мумкин (4-расм). 
Блок 1 - ЕАТ инфратузилмаси. Бу блокда тизимнинг ишлаш жараёнини 
моддий, технологик, техник, кадрлар билан таъминлаш шакллантирилди ва 
ЕАТ ишлашининг турли усуллари ва техник воситалари таҳлил қилинди. 
Тор маънода ЕАТ қуйидагиларни ўз ичига олади: 
тематик электрон 
ва рақамли 
хариталарни 
яратиш учун 
картографик ЕАТ; 
ерларни 
рўйхатдан 
ўтказиш 
бўйича ЕАТ; 
ерларни 
баҳолаш 
бўйича 
ЕАТ; 
ер ресурсларининг 
миқдорий ва сифат 
хусусиятларини 
тавсифловчи электрон 
хариталарни яратадиган 
ерларни рўйхатга олиш 
ЕАТ. 
Кенг маънода ЕАТқуйидагиларни ўз 
ичига олади: 
ер кадастр маълумот тизими; 
ерларнинг давлат мониторинги ахборот тизими; 
ҳудудий ахборот тизимлари; 
маълумотлари ер участкалари ва бошқа 
кўчмас мулк объектлари билан боғлиқ 
бўлган бошқа давлат ва идоравий 
кадастрларнинг ахборот тизимлари; 
ахборот технологиялари 

---

13 
Блок 2 - ахборотни тўплаш, қайта ишлаш, ўзгартириш ва сақлаш 
жараёнларини таъминлайди. 
Блок 3 – ер мулк комплекси объектлари динамикаси (талаб ва таклиф) 
инобатга олиниб, ер тўғрисидаги маълумотлардан фойдаланишнинг кенг 
қамровли характеристикасини олишга имкон берадиган ахборот бозори 
таҳлили ўтказилади. Блокда ахборотдан фойдаланиш кўлами ва нисбати, 
ахборот бозоридаги тендентсиялар, ер кадастри ва бошқа маълумотларнинг, 
шунингдек, ер участкалари ва бошқа кўчмас мулкларнинг нархлари ҳолати ва 
динамикаси акс эттирилган. 
Блок 4 - ЕАТ (давлат кадастрлари маълумотларини йиғиш, қайта 
ишлаш, сақлаш, тақдим этиш ва улардан фойдаланиш) самарадорлигини 
таҳлил қилиш, шунингдек тизим элементларини созлаш амалга оширилади. 
Блок 5 - ер кадастри маълумотларини истеъмолчилар билан ўзаро 
таъсирини таҳлил қилади. Ушбу блокда оператсиялар бирламчи маълумотлар 
асосида 
яратилган 
иккиламчи 
ахборот 
ресурслари, 
манфаатдор 
фойдаланувчиларга маълумотларни тақдим этиш режимлари ва маълумот 
алмашиш тартиби (маълумот алмашиш ва тақдим этиш жараёнининг ҳажми, 
тузилиши, динамикаси ва сифати билан амалга оширилади) ташкил этилган.