Toshkent moliya instituti banklarda buxgalteriya hisobi va audit kafedrasi banklarda buxgalteriya hisobi fanidan

10-jadval
Axborotlarni olishda sabab bo‘ladigan qiyinchiliklar⁷

Axborotlarga chegaralar	88%
Aniq va ishonchli axborotlarni yetishmasligi	76%
Har-hil manbalar asosida bir ob`ekt bo'yicha axborotlarningturli xilligi	76%
Axborotlarni tarqatish tiziminiqoloqligi	47%
Respondentlarning axborot olishda qatnashmasligi	29%
Axborotlar qiymatining yuqoriligi	12%
Boshqalar	6%

malumotlarga ega emas. To‘g‘ri OAVlari orqali har-hil reklamalar amalga oshirilmoqda, lekin buni talab darajasida deb ayta olmaymiz. Albatta, plastik kartochkalar bozori yangi soha. Lekin, bu sohani rivojlantirish va mavjud muammolarni bartaraf etish maqsadida, Vazirlar Mahkamasining «Savdo va umumiy ovqatlanish sohasida soliqqa tortish tizimini tartibga solish chora tadbirlari to‘g‘risida»gi qaroriga muvofiq chakana savdo va umumiy ovqatlanish korxonalari plastik kartalar qo‘llangan tovar aylanmasi hajmidan, yalpi daromad solig‘ini amaldagiga nisbatan 20 % pasaytirilgan stavka bo‘yicha to‘lash belgilangan. Bundan tashqari, mazkur qarorda chakana savdo va umumiy ovqatlanish korxonalariga xizmat ko‘rsatuvchi tijorat banklari bilan birgalikda istemolchilar bilan hisob-kitob qilish uchun plastik kartalardan foydalanish bo‘yicha zarurmiqdorda maxsus jixoz o‘rnatish tavsiya etilgan

Shu bilan birga,o‘zbekiston Respublikasi Prezdentining 2007 yil 30 maydagi PF-3047 sonli «Pul massasi o‘sishini cheklash va moliya intizomiga rioya etish masuliyatini oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi Farmoni bilan tijorat banklarini plastik kartochkalar vositasida hisob kitob qilish uchun foydalanadigan
^{_____________________________________________
7} Т.Минибаев, Л.Сатторова «С кем пойти в разведку», Экономическое обозрения 2015г, феврал.

bankomatlar va mijozlarni import qilishda bojxona to‘lovlari to‘lashdan 2005 yili

yanvargacha ozod qidlinishini alohida eьtirof etish joiz. Hukumat tomonidan yuqorida aytib o‘tilgan farmon va qarorlarning chiqarilishi plastik kartochkalar bozoriga bo‘lgan taklifning o‘sishini taьminlaydi, ammo jismoniy va yuridik shaxslarning ushbu bozorga bo‘lgan talabi yuqori darajada deb bo‘lmaydi. Bir tomondan, plastik kartochkalardan foydalanish yo‘li bilan ish xaqi to‘lashga bosqichma-bosqich o‘tishloyihalari albatta, naqd pul massasi muomalasining qisqarishiga olib keladi, boshqa tomondan qaraydigan bo‘lsak, respublikadagi plastik kartochkalar bozori tahlilidan ko‘pgina plastik kartochka egalari o‘z kartochkalaridan bankomatlar yoki bank xizmati shoxobchalaridan naqd pul olish vositasi sifatida foydalanmoqdalar.
Plastik kartochkalar asosida naqd pulsiz hisobkitob qilish tizimini yanada rivojlantirish, ulardan chakana savdoda,kommunal xizmatlarga va xizmatlarning boshqa turlariga haq to‘lashda foydalanish maqsadida Vazirlar Maxkamasining 445-sonli «Plastik kartochkalar asosida hisob kitob qilish tizimini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi Qarorida O‘zbekiston Respublikasi Markaziy Banki, O‘zbekiston Banklar Uyushmasi uch oy muddatda Banklararo protsessing markazi negizida savdo va xizmatlar soxasi tashkiloti yoxud plastik kartochka egasiga qaysi bankda xizmat ko‘rsatilishidan qatiy nazar barcha savdo shoxobchalarida bank operatsiyalarini yagona rejimda amalga oshirish imkonini beruvchi O‘zbekiston Banklar uyushmasi xuzuridagi Yagona umumrespublika protsessing markazini tashkil etish ko‘zda tutilgan.
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy Banki tomonidan O‘zbekiston Banklar uyushmasi va respublika tijorat banklari bilan birgalikda tijorat banklari kartochkalaridan foydalangan holda hisob-kitob qilish tarmog‘ini kengaytirishning prognoz jadvali ishlab chiqilgan.
Tijorat banklari va Yagona umurespublika protsessing markazibankomatlar, terminallar, kommutatsiya uskunalari va plastik kartochkalar bo‘yicha to‘lovlarni amalga oshirish uchun foydalaniladigan boshqa asbob-uskunalardan, shuningdek,dasturiy ta’minot sifatidagi mol-mulkdan 3 yil muddatga mulk solig‘i to‘lashdan hamda plastik kartochkalar,sarflanadigan materiallar, grafik va elektron shaxslashtirish qurilmalari, terminallar, bankomatlar va plastik kartochkalar bo‘yichato‘lovlarni amalga oshirish uchun foydalaniladigan boshqa asbob-uskunalarni import qilishda 2007 yil 1 yanvargacha bojxona to‘lovlarini to‘lashdan (bojxonada rasmiylashtirish yig‘imlaridan tashg‘ari) ozod qilingandi
To‘lovlarni plastik kartochkalar oro‘ali amalgaoshirishuchun faydalaniladigan mol-mulk tarkibi quyidagicha:

• 
  bankomatlar;
  
• 
  to‘lovlarni plastik kartochkalar bilan qabul qilish bo‘yicha terminallar;
  
• 
  to‘lovlarni plastik kartochkalar bo‘yicha amalga oshirish va ma’lumotlar massivlarini qayta ishlash uchun faydalaniladigan komьyuter uskunalari va serverlar;
  
• 
  lienziya to‘lovlarini hisobga olgan holda to‘lovlarni plastik kartochkalar bo‘yicha amalga oshirish uchun faydalaniladigan dasturiy ta’minlash.
  
• 
  kommunik atsiya uskunalari;
  
• 
  kart-riderlar (plastik kartochkalarni o‘qish va yozish uchun qurilma);
  
• 
  shaxslantiruvchilar (plastik kartochkalarga identifikatsiya belgildarini qo‘yish qurilmasi);
  

O‘zbekistonda tijorat banklari kartochkealar to‘lov tizmining ichki asosiy vakili bilan ish olib bormoqdalar. VISA magnit kartalari va Europay lokal kartalari, Avstriyaning BAS kompaniyasining texnologiyalariga asoslangan bo‘lib, hozirgi kunda EMF standartlarigajavob beradi. Kartochka bozori uchun zarur bo‘lgan asosiy prognoz – chiqarilagan kartochkalar soni bo‘lib, bu asosda boshqa prognozlarni kam amlga oshirish mumkin. Kartochkalar potensiali tahlili O‘zbekistondagi aholi soniga, ish haqi yoki boshqa o‘rtasa daromadga va daromadlarning taqsimlanishiga bog‘liq bo‘lishi mumkin. Bu ko‘rsatkichlar plastik kartochkalar bozori segmentlarini shu bozordagi talabni qondiradigan guruhning potenialini identifikatsiya qlishga sharoit yaratadi.

Chiqarilgan palstik kartochkalarga talabni prognoz qilish bir qancha omillarga bog‘liq:
1. Aholining umumiy soni asosida va 10 yildan keyin chiqarilgan kartochkalar soni umumiy aholining 25% iga etishi tahlil qilingan.
O‘zbekiston Respublikasi aholisi segmentining turli xilligiga asoslanadi.