Toshkent moliya instituti “buxgalteriya hisobi va audit” fakulteti

Moddiy resurslar va ulardan samarali foydalanish tahlili ko‘rsatkichlari

t/ r	Ko‘rsatkichlar	Ko‘rsatkich larning aniqlanishi	Belgilar izohi
1	Moddiy resurslar bilan ta’minlanganlik koeffitsiyenti (Tmr)	Tmr=Mrx / Mrz	Haqiqatdagi moddiy resurslar ta’minoti Moddiy resurslarga bo‘lgan zaruriy talab
2	Moddiy resurslar sig‘imi (Smr)	Smr=X / Mx	Im-ishlab chiqarish maydoni X-xodimlarning o‘rtacha ro‘yxat soni
3	Moddiy resurslar qaytimi	Qmr=MMx / X
4	Moddiy resurslarni (o‘z va qarz mablag‘lari hisobiga) moliyalashtirish koeffitsiyenti (Km1,Km2)	Km1=O‘MM -UMA / Mr Km2=QM- O‘MM / Md	O‘MM-o‘z mablag‘lari manbasi O‘MA-uzoq muddatli aktivlar QM-qarz mablag‘lari
5	Moddiy resurslardan chiqitlar salmog‘i koeffitsiyenti (MRch)	MRch=Mrch / MRs	Mrch-moddiy resurslarni ishlatishdan chiqitlar Mrs-Moddiy resurslar sarfi
6	Moddiy resurslar aylanuvchanligi koeffitsiyenti (MRa)	MRa=ST / Mrq	St-sotishdan tushum Mr-moddiy resurslar qoldig‘i
7	Moddiy resurslar tarkibida import xom ashyolar salmog‘i (MRi)	MRi=Mri / Mrj	Mri-Import qilingan moddiy resurslar qiymati Mrj-moddiy resurslar jami

8	Mahalliylashtiril- gan moddiy resurslar salmog‘I (MRm)	MRm=Mrm / Mrj	Mrm-mahalliylashtirilgan moddiy resurslar qiymati
9	Moddiy resurslardan ishlab chiqarishdan tashqari foydalanishning salmog‘i(MRt)	MRt=Mrt / Mru	Mrt-ishlab chiqarishdan tashqari foydalanilgan moddiy resurslar qiymati Mru-Umumiy foydalanilgan moddiy resurslar qiymati
1	Moddiy resurslarning TMZ tarkibidagi salmog‘i (MRz)	MRz=Mr / TMZ	TMZ-tovar moddiy zaxiralar Mr-moddiy resurslar qiymati

Mehnat resurslari va ulardan samarali foydalanishni tahlili.
Korxona faoliyatida mehnat omili muhim ahamiyat kasb etadi. Mehnat – bu inson va jamiyatning ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan oqil va ongli faoliyatdir.
Mehnat resurslari mehnatga layoqatli aholining 16 yoshdan 55 yoshgacha bo‘lgan ayollar va 16 yoshdan 60 yoshgacha bo‘lgan erkaklardan iborat qatlamidir.
Korxonada mehnat resurslari: xodim, ishchi, xizmatchi kategoriyalari bilan tarkiblanadi.
Xodim – korxonada band bo‘lgan barcha tarkib, ishchi-mahsulot ishlab chiqarishda bevosita qatnashuvchi, jismoniy mehnat bilan shug‘ullanuvchi, xizmatchilar – jismoniy mehnatdan tashqari, xizmat ko‘rsatuvchi tarkib hisoblanadi.
3.7-jadval

Mehnat resurslari va ulardan samarali foydalanish tahlilining

muhim masalalari

Tahlil mavzulari	O‘rganiladigan ko‘rsatkichlar tizimi	Tahlil mazmuni	Tahlil natijasi
Mehnat resurslari va ulardan samarali	Mehnat resurslari va ulardan	Ta’rifi, turkumlanishi,	Zamonaviy ta’rifi, turkumlanishi,

foydalanish tahlili mazmuni vazifalari va axborot manbalari	samarali foydalanish tahlilining nazariy, metodologik asoslari tasniflanadi	tahlil vazifalari, axborot manbalari bayon etiladi	tahlil mazmuni, vazifalari, axborot manbalari tavsiflanadi
Korxonaning mehnat resurslari bilan ta’minlanishini tahlili	Mehnat resurslari tarkibi va ularning salmog‘i, koxonaning mehnat resurslari bilan ta’minlanish koeffitsiyenti	Mehnat resurslari turli tarkibiy belgilar bo‘yicha o‘rganiladi mutlaq va nisbiy o‘zgarishlari baholanadi	Mehnat resurslarini tarkibiy jihatdan o‘rganishga xodimlar mehnatidan samarali foydalanishning muhim omili deb qaraladi
Ish kuchi qo‘nimsizligi va ishchilarning malaka darajasini tahlili	Xodimlarning harakati (ishga qabul qilinishi, ishdan bo‘shash darajasi), qo‘nimsizlik, malaka darajasi	Xodimlar harakati va uning sifat ko‘rsatkichlari baholanadi	Xodimlar harakatida sifat o‘zgarishlarni ta’minlash chora- tadbirlari ko‘riladi
Ishchilarni ish vaqtidan foydalanishini tahlili va uning o‘zgarish sabablari	Ish vaqti fondidan foydalanish darajasini ifoda etuvchi ko‘rsatkichlar	Ishchilar sonining o‘zgarishi, Bir ishchini ishlagan kunlarining o‘zgarishi, Ish kuni davomiyligini o‘zgarishi	Ish vaqti fondidan samarali foydalanish, bo‘sh turishlar, ish vaqtida turli yo‘qotishlarni oldini olish choralari ko‘riladi
Mehnat unumdorligi tahlili	Mehnat resurslari va vaqt fondidan samarali foydalanish ko‘rsatkichlari	Bir xodimning mehnat unumi, Bir ishchining mehnat unumi, Bir kunlik mehnat unumi, Bir soatlik mehnat unumi	Mehnat unumdorligini tarkibiy ko‘rsatkichlarini baholash orqali uni o‘stirish choralari ko‘riladi
Sanoat ishlab chiqarish xodimlari mehnat unumdorligiga ta’sir	Sanoat ishlab chiqarish xodimlarining mehnat	Ishchilarning sanoat ishlab chiqarish xodimlari	Xodimlar mehnat unumi va uning o‘zgarishiga ta’sir etuvchi birliklarni

etuvchi omillar tahlili	unumdorligi ko‘rsatkichi	tarkibidagi salmog‘ining o‘zgarishi, bir ishchining mehnat unumining o‘zgarishini ta’sir darajalari baholanadi	maqsadli boshqarish imkoni tug‘iladi
Ishchining mehnat unumdorligiga ta’sir etuvchi omillarning tahlili	Bir ishchining mehnat unumdorligi ko‘rsatkichi	Mehnat unumi va uning o‘zgarishiga: bir ishchining yil davomida ishlagan o‘rtacha kishi kunlari; ish kuni davomiyligi; ishchining bir soatlik ish unumi ta’siri hisob-kitob qilinadi	Ishchining mehnat unumi va uni o‘stirish choralari belgilanadi
Mahsulot mehnat sig‘imini tahlili	Mahsulot hajmiga ish vaqti sarfi ko‘rsatkichi	Mahsulotning mehnat sig‘imi, uning o‘zgarishi, o‘zgarish sabablari o‘rganiladi	Mahsulot hajmida mehnat sarfining optimallashtirish choralari ko‘riladi
Mahsulot hajmiga ta’sir etuvchi mehnat omillarini tahlili	Ishchilarning o‘rtacha ro‘yxat soni, bir ishchi tomonidan ishlangan ish kuni, ish kuni davomiyligi, o‘rtacha bir soatlik mehnat unumi	Mahsulot hajmiga ta’sirini omilli tahlili o‘tkaziladi, ta’sir darajalari hisob-kitob qilinadi	Mehnat omillarini ijobiy ta’sir birliklarini baholash orqali ularni rag‘batlantirish choralari ko‘riladi.

Mehnat resurslari bilan ta’minlanganlik va mehnat unumdorligini tahlilida quyidagi ko‘rsatkichlar tizimidan foydalaniladi.

Mehnat resurslari va ulardan samarali foydalanishning ko‘rsatkichlar tizimi