Toshkent moliya instituti “byudjet va g‘aznachilik fakulteti”

Asosiy tayanch tushunchalar
Mikroiqtisodiyot - yaxlit iqtisodiyot nazariyasining alohida xo‘jalik subyektlari, tarmoq va bozorlarni o‘rganishga qaratilgan nisbatan kichik darajasi.
Pozitiv tahlil - iqtisodiyotdagi mavjud iqtisodiy hodisa va jarayonlarni tushuntirish va bashoratlashda qo‘llaniluvchi tahlil usuli.
Normativ tahlil – iqtisodiyot qanday holda samarali amal qilishini, iqtisodiy jarayonlar o‘z natijasini berishini o‘rganuvchi tahlil usuli.
To‘liq ratsionallik – iqtisodiy subyekt mavjud axborotdan eng yuqori darajada foydalanib, qilingan xarajatlar bilan olingan natijalar o‘rtasidagi eng yuqori tafovutga erishuvchi nazariy holat.
Cheklangan ratsionallik – axborotlarni to‘plash va tahlil qilishning qiyinligi tufayli xo‘jalik qarorlarini qabul qilishda undan to‘liq foydalanishning mumkin emasligi holati.
Marjinalizm nazariyasi – bu xo‘jalik munosabatlariga jalb etilgan alohida subyektning ruhiyati nuqtai-nazaridan amalga oshiriluvchi iqtisodiy tahlil.
Funktsiya – bu bir qator o‘zgaruvchilarning boshqalariga bog‘liqligini aks ettiruvchi matematik tushuncha.


3.Umumiy naflilik va chekli naflilik


Naflilik funksiyasi. Yalpi va chekli naflilik. Naflilik – tovar va xizmatlarning moddiy va ma’naviy ehtiyojlar qondirilishini ta’minlash, ya’ni ularning qanoatlantirish manbai bo‘lish xususiyati hisoblanadi.
Umumiy naflilik (total utility) so’nggi qo’shilgan naflilik ko’rsatkichlarini jamlash orqali aniqlanadi.
Agar iste‘molchi kamayib boruvchi keyingi qo‘shilgan naflilikka ega bo‘lsa, u holda yalpi naflilik kamayadi. Keyingi qo‘shilgan naflilikning pasayib borish qonunini iste‘mol qilingan muzqaymoq misolida ifodalash mumkin.
13.1-jadval
Muzqaymoq iste’mol qilishdan olingan keyingi qo’shilgan va yalpi naflilik

Iste’mol qilingan muzqaymoqlar soni	Iste’mol qilingan muzqaymoqlar soni	Iste’mol qilingan muzqaymoqlar soni
0 1 2 3 4 5 6 7	- 10 8 6 4 2 0 -2	0 10 18 24 28 30 30 28

Jadval ma‘lumotlariga ko‘ra kamayib boruvchi keyingi qo‘shilgan naflilik hisobiga umumiy naflilik miqdoran o‘sib boradi. Biroq, bu o‘sish sur‘ati muzqaymoqlarning navbatdagi soni qo‘shilishi bilan pasayib borish tamoyiliga ega. Natijasi salbiy ahamiyatli qo‘shilgan naflilik umumiy naflilikning qisqarishiga olib keladi. Jadval ma‘lumotlarini grafikka joylashtirib, keyingi va umumiy naflilikning ko‘rgazmali tasvirini hosil qilish mumkin.