Toshkent moliya instituti f. T. Bazarova

a) Savdo sohasi bilan bog‘liq narxlar turlari:  

– Ulgurji 

– Chakana  

– Xarid va boshqalar. 

b) Boshqarish darajasi va usullari jihatidan farq qiluvchi hamda 

davlat tomonidan tartibga solinish darajasiga qarab narxlar: 

–  Tartibga solinadigan (boshqarilib, o‘zgarib turadigan) narxlar 

---

242 

 

–  Erkin narxlar 

Qat’iy belgilangan, tasdiqlangan narxlar 

c) Narxning boshqa xillari (masalan, bozor narxi, xalqaro narxlar va 

h.k.). 

Xaridorga realizatsiya qilinadigan tovar miqdoriga bog‘liq holda 

narxlarning quyidagi turlari farqlanadi: 

–  Ulgurchi narxlar — bu ishlab chiqaruvchi korxonalar va ulgurji 

savdo qiluvchi tashkilotlar o‘z mahsulotlarini sotadigan narxlar. Ulgurji 

narxlar qishloq xo‘jaligi va sanoat mahsulotini ishlab chiqarishda va 

muomalasida sarf bo‘lgan xarajatlardan va korxona bilan tashkilot-

larining sotish foydasidan tashkil topadi. Barcha korxonalar odatda har 

qanday tovarlarni ulgurji narxlarda xarid qiladilar. Ulgurji narxlar 

xo‘jalik hisobini mustahkamlashga, korxonalarning rentabelli ishlashiga 

ham xizmat qiladi. 

–   Tovar va xizmatlarning ulgurji narxlari - bu preyskurant 

narxlardir. Bir xil davlat va kooperatsiya korxonalari o‘z mahsulotlarini 

boshqa davlat va kooperatsiya korxonalari, tashkilotlariga ana shu 

preyskurant narxlarida sotadilar. Ular nominal narx, deb ham ataladi. 

Bunday narxlar ba’zis narx hamdir. 

–  Yangi ulgurji narxlar tarmoqlarga ishlab chiqarish xarajatlarini 

to‘la hisobga olish va normal foyda ko‘rish imkonini beradi. Shu 

munosabat bilan sanoat va milliy iqtisodiyotning ko‘pgina tarmoq-

larining undirma zarar ko‘rishlarini bartaraf etadi. Yangi narxlarda 

narxga qo‘shib berish yoki narxni kamaytirish juda keng qo‘llaniladi, bu 

esa mahsulot sifatini oshirishga rag‘batlantiradi.  

–  Chakana narxlar- bu chakana savdo tovarlarini sotadigan narx. 

–  Xarid narxi- bu qishloq xo‘jalik mahsulotlari, qishloq xo‘jalik 

korxonalari va qishloq ahlidan xarid qilinadigan narx. Bu ulgurji 

narxning alohida turi.