Toshkent moliya instituti f. T. Bazarova

8.2. Bozorning maqsadli segmentlarini tanlash 

 

Mikrosegmentlashning vazifasi makrosegmentlovchi tahlil bos-

qichida aniqlangan tovar bozorlarining ichida xilma-xil ehtiyojlarning 

batafsil tahlilini amalga oshirishdan iborat. Mikrosegmentlash to‘rt 

asosiy bosqichdan iborat: 

— segmentlovchi tahlil: tovar bozorlarini tovarning fazilatlari 

nuqtayi nazaridan bir jinsli va boshqa segmentlardan farq qiluvchi 

segmentlarga ajratish; 

— maqsadli segmentlarni tanlash: firmaning vazifalari va uning 

maxsus imkoniyatdan kelib chiqqan holda bir yoki bir necha maqsadli 

segmentlarni tanlab olish; 

— 

pozitsiyalashtirishni tanlash: har bir maqsadli segmentda 

potensial iste’molchilarning istaklarini va raqobatlar egallab turgan 

pozitsiyalarni hisobga olgan holda ma’lum bir holatni tanlash; 

— maqsadli marketing dasturi: maqsadli segmentlarning tavsifno-

malariga moslashtirilgan marketing dasturini ishlab chiqish. 

Maqsadli segmentlarni tanlash bo‘limida quyidagi savollarga javob 

topasiz. 

1.Qanday qilib kompaniya bozorni segmenlarga bo‘lishi mumkin. 

2.Kompaniya o‘ziga jalb qiluvchi maqsadli bozorni tanlash uchun 

qanday rahbarlik mezon (kriteriya)lariga ega bo‘lishi kerak. 

“HALLMARK” kompaniyasida hayotning turli vaziyatlari uchun 

otkritkalar bor. Bugungi kunda kompaniya Amerika bozorlarida 

tabriknoma - otkritkalari bo‘yicha yetakchi hisoblanadi, bundan tashqari 

foyda keltiruvchi segmentlarni va yangi tovarlarning bozordagi o‘rnini 

aniqlash uchun xaridorlar orasida savol-javoblar, tekshiruvlar olib 

boradi. Bu kompaniyaning xaridorlari kelib chiqishiga qarab 

segmentlangan, ya’ni dini, bayrami, yoshi, millati va narx-navoga 

ahamiyat beradiganlarga qarab bo‘lingan. Masalan, “SINCERAMENTE 

HALLMARK” otkritlarining liniyasi 2,5 ming otkritkalarni ispan tilli 

Amerikaliklar uchun mo‘ljallangan. “HALLMARK” xaridorlar 

otkritkalarini kim uchun sotib olayotganini aniqlash uchun tekshiruvlar 

olib boradi, deydi marketing liniyasi bo‘yicha menejer Julio Blancoshu. 

Otkritkalar yordamida biz butun Lotin Amerikalik xaridorlarga murojaat 

qilmoqchimiz. 

Shuningdek kompaniya “MAHOGANY” brendi Afro-Amerikalik 

xaridorlar uchun, “TREE OF LIFE” (hayot daraxti) kelib chiqishi 

yahudiy bo‘lgan amerikaliklarga, “FRESH INK” (yangi siyoh) – 18 – 38 

---

173 

 

yoshdagi ayollar uchun, mo‘ljallangan bo‘lsa, narxi -0,99 $ turuvchi 

otkritkalari “WARM WISHES” (Iliq tilaklar) narxga ahamiyat 

beradiganlar uchun mo‘ljallangan. Tabrik sabablari bo‘yicha bozorni 

segmentlashda “HALLMARK” bayram va bosqa kunlar bilan bog‘liq 

tabriknomalarining turli xillarini ishlab chiqaradi, tug‘ilgan kun, 

bayramlar, urush veteranlari kunidan boshlab, musulmonlarning 

muborak ramazon oyining tugagan kunigacha. Kompaniya tovarlarni 

jalb qiluvchi rivojlantirishga katta ahamiyat beradi. Masalan, 

”MAHOGANY” liniyasi faqat “KWANZA” tabrik otkritkalarini 

ishlatmaydi, balki ”LEGACY OF GREATNESS” (ulkan me’ros) 

otkritka seriyasini chop etadi, bular jamiyatning rivojlanishida ishtirok 

etgan afro-Amerikaliklarga bag‘ishlanadi. Urush veteranlariga bag‘ish-

langan otkritkalar seriyasi 20 xildan ortiq, quruqlikdagi qurolli kuchlar 

veteranlariga, harbiy-dengiz floti, dengiz piyodalari, suv-havo va 

chegaradagi himoyachilarga bag‘ishlanadi. Segmentatsiyaning bu 

strategiyasi tufayli “HALLMARK” kompaniyasi o‘z daromadini 2015-

yilga kelib o‘tgan yilga nisbatan 10-15 % ga oshirishni rejalashtirdi. 

Raqobatga bardoshlilikni oshirishi uchun ko‘p kompaniyalar, 

jumladan, “HALLMARK” maqsadli marketingni tanlamoqda. Mayda 

marketingni kuchaytirish o‘rniga, ular o‘z – diqqat e’tiborlarini iste’mol-

chilarni o‘rganishga qaratmoqdalar, bunda daromad ham yuqori bo‘ladi. 

Maqsadli marketingga ko‘ra kompaniya 3 ta muhim qadamni 

qo‘yishi kerak. 

1) Turli guruhdagi xaridorlarni o‘rganishi va identifikatsiya qilish, 

(tovarlarga nisbatan qiziqishga qarab yoki marketing-miksda), bozorni 

segmentlash; 

2) Xizmat qilish uchun bir yoki bir necha bozor segmentlarini 

tanlash ( bozor segmentlarini tanlash). 

3) Har bir maqsadli segmentda iste’molchiga kompaniya takliflari-

ning foydali tomonlarini yetkazib berish (bozorning pozitsiyalanishi). 

 Segmentlashtirishni 

ko‘rib chiqish uchun oldin ommaviy 

marketingni – ommaviy ishlab chiqarishni, bir tovarni bozorga istisnosiz 

xaridorlarga yetkazib berishni amalga oshirishdan boshlash kerak. Genri 

Ford bu strategiyadan muvaffaqiyatli  foydalandi,  u  avtomobil               

“FORD-T” ni qora rangda taklif etdi. Shuningdek,  Coca-Cola kompa-

niyasi bir necha yildan beri o‘z ichimligini faqat sig‘imi 0,33l ml li 

idishlarda sotgan. Ommaviy marketingning foydali tomoni shundaki, 

bunda potensial bozorning yuqori imkoniyatlari shakllanadi. Shunga 

---

174 

 

ko‘ra, tovarlarning narxlari pasayadi, lekin ishlab chiqaruvchi foyda 

ko‘lamining kengayishi tufayli yutadi. Ba’zi tahlilchi (analatik) larning 

fikriga ko‘ra hozirgi kunda bozorning bo‘laklarga bo‘linishi sodir 

bo‘lmoqda.