Toshkent moliya instituti moliya-iqtisod fakulteti "moliya" kafedrasi

 
 
Davlat byudjeti daromadlari bu- pul mablag’lari fondlarini shakllantirish 
jarayonida vujudga keluvchi iqtisodiy (moliyaviy) munosabatlarni o’zida ifoda 
etadigan, hokimiyat organlarining turli darajalari ixtiyoriga kelib tushadigan,
davlatning funktsiyalarini bajarish uchun zarur bo’lgan davlat markazlashtirilgan 
moliyaviy resurslari tushuniladi.
Mamlakatlarning davlat tuzilishiga bog’liq ravishda byudjet daromadlari 
quyidagicha farqlanadi:
1) markaziy (davlat) byudjet(i) daromadlari; 
2) unitar (yagona) davlatlardagi mahalliy byudjetlar daromadlari. 
Federativ (ittifoqchilik) tuzilish(i)ga ega bo’lgan davlatlarda byudjet 
daromadlarining bu ikki ko’rinishi federatsiya a’zolari byudjetlarining daromadlari 
bilan to’ldiriladi. 
Byudjet daromadlari davlatning daromadlariga nisbatan torroq bo’lgan 
tushunchadir. 
Chunki 
davlat 
daromadlari 
hokimiyat 
barcha 
darajalari 
byudjetlarining moliyaviy mablag’lari bilan birgalikda yana o’zining tarkibiga 
davlat nobyudjet fondlari va barcha davlat sektoriga tegishli bo’lgan boshqa 
resurslarni ham qamrab oladi. 
Byudjet daromadlarining asosiy moddiy manbai milliy daromaddir. Agar 
davlatning moliyaviy ehtiyojlarini qondirish uchun milliy daromad etarli bo’lmasa, 
davlat bunday ehtiyojni qondirishga milliy boylikni jalb etishi mumkin. Bu erda 
milliy boylik deyilganda ma’lum bir davrda jamiyatning ixtiyorida bo’lgan, hozirgi 
va o’tgan avlodning mehnatlari evaziga yaratilgan moddiy ne’matlar hamda
kengaytirilgan takror ishlab chiqarish jarayoniga jalb qilingan tabiiy resurslar 
majmui nazarda tutilayapti.
Milliy daromadni davlat tomonidan davlatlashtirish (davlat ixtiyoriga 
o’tkazish) turli metodlar yordamida amalga oshiriladi. Soliqlar, davlat krediti va 
pul emissiyasi davlat hokimiyat organlari tomonidan milliy daromadni qayta 
taqsimlash va byudjet daromadlarini shakllantirish uchun foydalanilayotgan 
metodlarning asosiylari bo’lib hisoblanadi. Bu metodlar o’rtasidagi nisbat 
mamlakatlar va davrlar bo’yicha turlicha bo’lib, mamlakatdagi iqtisodiy vaziyat, 

---