Toshkent moliya instituti sirtqi fakulteti menejment va marketing kafedrasi r

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA‘LIM FAN VA INNAVATSIYALAR VAZIRLIGI



TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI
SIRTQI FAKULTETI
«MENEJMENT VA MARKETING” KAFEDRASI

Ro‘yhatga olindi № _____ «____»____ 2023yil	«MARKETING» fanidan

Mavzu: «Qo’shma korxonalarda marketing faoliyatini tashkil etish».

K U R S I SH I


Himoya hayati a’zolari
1. _________________________
2. _________________________
3. _________________________

«____»____ 2023 yil _________ ballga himoya qilindi

Tayyorladi: 4-kurs SM-51 guruh Talabasi Xursandov Mirshohid Tekshirdi: T.Ermatov

Toshkent-2023

Reja:
Kirish....................................................................3
1. Korxona Marketing Xizmati agentligimiz tomonidan turli korxonalar uchun turlicha ishlab chiqarish ………………..……..……………........5
2. Marketing dasturini asoslash usulubiyoti..........................................................................................16

3. 
   Korxona biznes-rejasining muhim qismi marketing dasturi ……………..........22
   
4. 
   Xulosa. ……………………………………………….36
   

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI........................................................37

Kirish.
Avvalo marketing haqida bilib olishimiz kerak.
Marketing bu „bozordagi harakat“dir -korxonaning tovarlar ishlab chiqarish va sotishini tashkil etish hamda boshqarish shakli. „MARKETING“-deyilib bu atama isteʼmolga 19-asrning 60-yillarida Makkovern tomonidan kiritilgan. Marketing nazariy konsepsiya va tijorat faoliyatining oʻziga xos hodisasi tarzida 20-asr boshlarida AQShda ilk bor qoʻllanildi. Ishlab chiqarish va kapitalning yuksak darajada toʻplanishi, iqtisodiyot tarmoqlarida monopoliyalar qukmronligining, xalqaro bozorda keskin raqobatning vujudga kelishi mahsulot sotish muammosini obyektiv tarzda birinchi oʻringa chiqardi. 1908-yilda AQShda marketing muammolarini oʻrganadigan birinchi ixtisoslashgan firma paydo boʻldi. 1911-yilda esa oʻsha davrdagi bir qator yirik kompaniyalar tijorat tadqiqotlari bilan shugʻullanadigan dastlabki boʻlimlarni ochdi. Kompaniyalar huzurida bozorni oʻrganish, reklama, haridorlarga xizmat koʻrsatish va boshqarishning boshqa vazifalari bilan shugʻullanadigan "marketing`` boʻlimlari taʼsis etila boshlandi. 1931-yilda Amerika marketing jamiyati, 1937-yilda esa Amerika marketing milliy uyushmasi tuzildi. 20-asrning 50-60-yillarida xalqaro marketing federatsiyasi, jamoatchilik fikri hamda marketing boʻyicha Yevropa jamiyati va Yevropa marketing akademiyasi kabi xalqaro marketing tashkilotlari tuzildi.Marketing zamonaviy kasblardan biri deyiladi marketing
Bozorni bilish (isteʼmolchilarni har tomonlama oʻrganish, ularning did va istaklarini bilish), bozorga moslashish, bozorga taʼsir oʻtkazish marketingning asosiy tamoyillaridir. Shuningdek, marketingni qoʻllash bilan bogʻliq masalalarni kompleks ravishda oʻrganish; mahsulot assortimentini rejalashtirish; talabni va savdoga ragʻbat beradigan tadbirlarni shakllantirish; savdo va taqsimot; boshqarish va nazorat qilish marketing faoliyatining mazmunini belgilaydi. Mutaxassislar marketingning 9 ta asosiy vazifasini koʻrsatib oʻtadilar: rejalashtirish va mahsulotni yaratish; mahsulotning navi va standartlarini belgilash; mahsulot haridi va uni guruhlashtirish; sotish; omborga joylash; transport xizmati; marketing faoliyatini moliyalash; xatarlar va bozorga oid axborotlar toʻplash.
Oʻzbekistonda 1980-yillardan boshlab iqtisodiyot oʻquv yurtlarida marketing kurslari oʻqitila boshlandi. Shu yillari marketing masalalari bilan S.Salimov, S. Fylomov, A. Bekmurodov, J. Jalolov, marketing Qosimova, D. Muhitdinov, marketing Nasreddinova, X. Raimov kabi olimlar ilmiy-tadqiqot ishlari olib borishgan. 1986-yilda „SovplastItal“ qoʻshma korxonasida birinchi boʻlib marketing boʻlimi tuzildi. Keyinchalik, „Toshkent toʻqimachilik mashinasozlik zavodi“ aksiyadorlik jamiyati, „V. P. Chkalov nomidagi Toshkent aviatsiya ishlab chiqarish birlashmasi“ davlat-aksiyadorlik birlashmasi, „Toshkent qishloq xoʻjaligi mashinasozligi“ aksiyadorlik jamiyati kabi korxonalarda ham marketing boʻlimlari ochildi.
Korxona marketing xizmati agentligimiz tomonidan turli korxonalar uchun turlicha ishlab chiqiladi.
Korxonangiz uchun maxsus ishlab chiqilgan marketing xizmatlarini taklif qilishimiz mumkin bizga qo’ng’iroq qiling.
Biznesingizni o’zgartirish uchun raqamli marketing xizmatlaridan foydalanish o‘rinlidir.
Agar sizning uyingizda elektron qog’oz gazetaning o’rnini bosgan bo’lsa, u holda o’zingizni aybdor his qilmang. Siz yolg’iz emassiz; ba’zi yillarda bu hamma joyda odatiy bo’ladi. Bu, birinchi navbatda, Internet xizmatlari, dunyoning chekka burchaklaridagi yuqori darajadagi smartfonlarning kirib borishi va arzonligi bilan bog’liq. Aksiyalarning aksariyati onlayn maydonda bo’lib o’tadi va shuning uchun u keng biznes uchun odatiy ov maydoniga aylandi.
Raqamli marketingni dekodlash
Marketing shunchaki mahsulot yoki xizmatlarni sotishga urinish emas, balki oldindan aniqlangan ta’sirni yaratishga qaratilgan yaxlit jarayondir. Bu biznesni o’zgartirishi mumkin bo’lgan kuchli ta’sirchan kuchdir.
Shunday qilib, mutaxassislar raqamli marketingning maksimal daromad olish uchun biznesni shakllantirishdagi ahamiyati tobora ortib borayotganligini ta’kidlaydilar. Internet foydalanuvchilari soni ko’payib bormoqda va bu biznes uchun keng imkoniyatlar yaratadi – yangi va mavjudlari, bozorning e’tiborini jalb qilish va uni moddiy yutuqlarga aylantirish uchun.
Raqamli marketing nima uchun bu variant emas, balki har bir ish uchun majburiy ekanligi
Raqamli marketing – bu tegishli sohada taniqli korxonaga aylanishni maqsad qilgan har bir biznes uchun asosiy strategiya. Jarayon bir nechta kanallar orqali o’tadi va kerakli maqsadga erishish uchun bir qator vositalardan foydalanadi. Bu aniq maqsadga yo’naltirilgan va natijalarni an’anaviy marketing usullariga qaraganda kamroq vaqt ichida ko’rishingiz mumkin. Muvaffaqiyatli biznes uchun unga tayanishning eng muhim sabablari.
Kuchli tahlil va moslashish: Raqamli marketingda foydalanuvchi faoliyati maqsadli guruh haqida aniq ma’lumotlarga erishish uchun kuzatiladi. Vaqti-vaqti bilan yangilanib turadigan real vaqt ma’lumotlari; aniqroq tahlil qilishga imkon beradi. Bu uni bozor tendentsiyalarini bashorat qilish va o’zgarishlarga moslashishda eng samarali qiladi.
To’siqsiz aloqa: An’anaviy marketing jarayonlarida sizning maqsadli guruhingizga xabarlarni uzatishda to’sqinlik qiladigan bir nechta aloqa to’siqlari mavjud. Biroq, raqamli marketing aloqasi bunday to’siqlarga duch kelmaydi, chunki u to’g’ridan-to’g’ri va mijozlarni alohida e’tibor uchun jalb qiladi.
Tayyorlangan tarkib: Ma’lumotlarga asoslanib, aloqa bo’yicha strategistlar iste’molchilar tomonidan oson tushunilishi mumkin bo’lgan xabarlarni hal qilishadi, ularning talablarini qondirishadi yoki muammolarini hal qilishadi va ularni mahsulot yoki xizmatlarni sotib olishga yo’naltirishadi.
Mijozlarni kuzatib borish: Raqamli marketing xizmatlari individual xaridorlarni ishlatadigan qurilma va demografiyasi orqali ularni aniqlash orqali yo’naltiradi. Tahlillar mijozlarning afzalliklari, xatti-harakatlarini bashorat qilish va ularning harakatlarini bashorat qilish uchun ishlatiladi. Bu mijozlarni dastlabki o’zaro ta’siridan tortib to sotuvgacha kuzatib boradi.
Dinamik yondashuv: U real vaqt ma’lumotlaridan foydalanadi, mijozlarning maksimal hajmiga etadi, tezkor echimini beradi va oson sotishda yordam beradi. Bu har bir protsedura o’rtasidagi vaqtni qisqartiradi va iste’molchilarni ko’proq jalb qilish va sotishni rag’batlantiradi. Raqamli marketing sizga ba’zi bir muhim marketing muammolarini engish uchun oson va tengsiz echimlarni taklif etadi. Bozor raqobatining kuchayishi va texnologiyalardan keng foydalanilganligi sababli bu yanada dolzarb bo’lib qoldi. Raqamli marketing xizmatlari ilgari bo’lmagan biznesdan foydalanmoqda.
Ommaviy SMS API – SMS marketing xizmatlari bo’lishning yangi usuli
Hozirgi dunyoda biz har bir sohada juda ko’p o’zgarishlar va yangilanishlarni tez-tez uchratmoqdamiz va har bir ishbilarmon eng so’nggi yangiliklar bilan aloqada bo’lishni xohlaydi. Agar ular bundan xabardor bo’lmasa, siz raqobatdan chiqib ketganingizni anglatadi. Yilning hozirgi tendentsiyalari har qanday turdagi biznes uchun hayot yo’lidir, bu erda ular mijozlari bilan aloqada bo’lishlari va yuqori sifatli xizmatlar va mahsulotlarni taqdim etish orqali ularning talablarini qondirishga e’tibor berishlari kerak. Bu mijozlarni ushlab turishga va biznes istiqbollaridan juda ko’p sotuvlarga olib kelishi mumkin.
Biroq, doimiy intervalda matnli xabarlarni yuborish sizning mijozlaringizni doimo yangilab turadi. Har qanday savol bo’lsa, ular sizdan uzoq kod raqamingizga oddiy SMS yuborish orqali so’rashlari mumkin.
Ommaviy SMS Gateway API paydo bo’lishi bilan mijozlar nafaqat SMS yuborish uchun foyda ko’rishadi, balki ular o’z tizimlarida tezkor etkazib berish hisobotini olishadi, ular orqali har qanday yuborilgan kampaniyaning samaradorligini o’lchashlari mumkin. Agar siz ushbu yangi texnologiyani SMS-marketingda o’zlashtirishni xohlasangiz, API xizmatlari bilan shug’ullanadigan ishonchli ommaviy SMS xizmatini tanlashdan va uni o’zingizning dasturiy ta’minotingizga yoki boshqa har qanday dasturga qanday qilib qo’shishingizni so’rashdan ko’ra.
Mijoz tizimiga API-larni ulash uchun yashirin to’lovlar olinmaydi. Kichik va yirik sanoat mijozlari uchun bu mutlaqo bepul, shuningdek vaqtni va pulni tejash usulidir. SMS-marketing sohasidagi mutaxassis bo’lib, men ushbu blog o’quvchilariga minglab xabarlarni butun mamlakat bo’ylab turli xil maqsadli auditoriyalariga yuborish uchun ushbu yangi uslubdan foydalanishlarini tavsiya qilaman.
Bu juda foydali, ushbu dastur-dasturlash interfeysi orqali bitta tugmani bosish orqali o’z kampaniyasini boshlash mumkin. SMS Gateway API-ning ba’zi bir asosiy xususiyatlari quyidagilardan iborat:
Kompaniya yoki brend nomi bilan maxsus jo’natuvchi identifikatori
Unicode xususiyati
Kiruvchi uzun raqamlar
Uzoq SMS-xabarlarni yuboring (birlashma)
Tez yetkazib berish bo’yicha hisobotlar
Jismoniy shaxslar va guruhlarga tezkor xabar yuborish Ikki tomonlama tashviqot
Korxona biznes-rejasining muhim qismi marketing dasturi bo‘ladi. Bevosita marketing dasturini tuzishdan oldin marketingning turli bloklarini qamrab oluvchi bir qator masalalar aniqlanib olinadi. Ularni marketing omillari deb ham atashadi va bu omillar qatoriga quyidagilarni kiritishi mumkin:

• 
  bozor imkoniyatlarini baholash;
  
• 
  marketingning makro va mikromuhiti;
  
• 
  tovar, narx, sotish usullari, reklama va mahsulot o‘tkazishni rag’batlantirish holati;
  
• 
  xodimlarni tayyorlash, malakasini oshirish va qayta tayyorlash;
  
• 
  xarajatlar samaradorligini baholash va boshqalar.
  

Yuqorida qayd qilingan omillarni hisobga olib, tovarlar ishlab chiqarish va sotish bilan shug’ullanadigan qo‘shma korxona uchun qisqa muddatli bir necha variantda marketing dasturi ishlab chiqilgan. Masalan: prof. A.N.Romanov boshchiligida tayyorlangan darslikda quyidagi variantini taklif qilingan².

Tadbirlar va ishlar kompleksi.

I. Bozor imkoniyatlarini tahlil qilish va baholash.

1. Maqsadlar va vazifalarni ifodalash:

• 
  tovar ishlab chiqarish uchun mavjud moddiy resurslarni baholash;
  
• 
  ishlab chiqarilgan va o‘zgartirishni talab qiladigan tovarlar bilan savdo qilish uchun bozorni aniqlash, ularga bo‘lgan talabni va bozor sig’imini aniqlash;
  
• 
  tovarlarni pozitsiyalashtirish (tovarlarning iste’mol xususiyatlarini xaridorlarning ma’qul ko‘rishlari bilan taqqoslash);
  

2. Marketing muhitini baholash:

• 
  makromuhit (bozor faoliyatining demografik, iqtisodiy, siyosiy-huquqiy omillari, madaniy, ilmiy-texnik taraqqiyot va sh.k.);
  
• 
  mikromuhit (raqobatchilar, vositachilar, mijozlar, mahsulot yetkazib beruvchilar).
  

3. Ehtimol tutilgan raqobat ustunliklarini olish yo‘llarini baholash:

• 
  narxlarni pasaytirish;
  
• 
  reklamani kuchaytirish;
  
• 
  sotish joylarini ko‘paytirish;
  
• 
  yangi bozorlarni aniqlash;
  
• 
  yondosh tovarlar kiritish.
  

Marketing kompleksini ishlab chiqish (nazorat qiluvchi o‘zgaruvchilar to‘plami).

1. Tovarlar assortimentini ishlab chiqish:

• 
  an’anaviy tovarlar;
  
• 
  yangi tovarlar (vositalar yangicha tanlab olingan, yuqoriroq sifat, yangicha o‘rash-qadoqlashga ega tovarlar);
  

3. 
   O‘rash-joylash va markirovkani ishlab chiqish.
   
4. 
   Servis va uning konkret yo‘nalishlarini aniqlash.
   
5. 
   Narxlar va narxlarni tashkil qilish siyosati:
   

• 
  dastlabki baho;
  
• 
  iloji bo‘lgan eng yuqori narx (bozor kon’yunkturasini hisobga olgan holda);
  
• 
  eng past narx (ishlab chiqarish, sotish va foydaning o‘rta normasini olishni hisobga olgan holda ).
  

6. 
   Taqsimlash kanallarini tahlil qilish va tanlab olish:
   

• 
  vositachilar bilan (kim? qancha?);
  
• 
  vositachilarsiz.
  

7. 
   Sotish usullari:
   

• 
  ulgurji;
  
• 
  chakana;
  
• 
  pochta orqali.
  

8. 
   Tovarning harakatlanish yo‘llarini aniqlash:
   

• 
  buyurtmalarga ishlov berish;
  
• 
  zaxiralarni aniqlash va saqlash;
  
• 
  omborga joylashtirish;
  
• 
  trasnportirovka va ekspeditorlash.
  

9. 
   Reklama va mahsulot sotishni rag’batlantirish:
   

• 
  ommaviy axborot vositalarida;
  

• reklama kampaniyalarini o‘tkazish;

  
  
• 
  ko‘rgazmalar, taqdimot marosimlarida qatnashish.
  

Xodimlarni tayyorlash.

Marketing bo‘yicha mutaxassislarni o‘qitish dasturlarini ishlab chiqish va ularni o‘qitishni tashkil qilish.

Dasturning bajarilishini nazorat qilish.

1. 
   Sotuvlarni o‘lchab ko‘rish.
   
2. 
   Talab, taklif, narx hisob-kitoblarini muvofiqlashtirish.
   
3. 
   Boshqa muvofiqlashtiruvchi harakatlarni o‘tkazish.
   

Sarflarning samaradorligini baholash (xarajatlar va foydani taqqoslash).

1. 
   Konkret vazifalarni hal qilish muddatlari bo‘yicha marketing dasturining o‘zini qoplashini hisoblab chiqish.
   
2. 
   Umuman dastur va uning elementlarining iqtisodiy samaradorligini hisoblab chiqish.
   

Sarflarning samaradorligi marketingda umume’tirof etilgan usullar bo‘yicha baholanadi. Bunda uni umuman barcha sarflar va xarajatlarning alohida bandlari bo‘ o‘yicha baholash mumkin. Marketingga qilingan xarajatlarning o‘zini qoplash xususiyati QK faoliyati sharoitlarida tashqi bozorda odatda uning ancha uzoqroq muddatliligi hisoblanadi. Agar QKlar faqat ichki bozorda tovar sotsa, u holda bu yerda o‘zini qoplashning bir nechta variantlari bo‘lishi mumkin: boshqa korxonalardagiga qaraganda tezroqligi; boshqa korxonalar darajasidaligi; sekinlashganligi.

O‘zini qoplash davri umumiqtisodiy omillar (kapital aylanish tezligi, qo‘yilgan kapitalga olinadigan foyda normasi va boshqalar) bilan birga ishlab chiqarilayotgan mahsulot assortimenti, narxlar, reklama, servis darajasi va x.k.lar bilan belgilanadi.